پس از تشدید تحریم‌ها استفاده از رمز ارز مشترک بین کشورهای منطقه از سوی ایران مطرح شد. اهداف اصلی این پیشنهاد حذف دلار از معاملات بین کشورهای طرف تجاری در منطقه و فراهم شدن امکان دور زدن تحریم‌ها برای ایران بود. حالا رئیس جمهور کشورمان پیشنهاد ایجاد رمز ارز کشورهای مسلمان را با چند تن از روسای جمهور و نخست وزیر حاضر در اجلاس سران کوالالامپور ۲۰۱۹ مطرح کرده و به نظر می‌رسد رضایت آنها نیز گرفته است. اما رمز ارز مشترک چقدر عملی است و تا چه اندازه می‌تواند اهداف ایران را محقق کند؟
یکی از اهداف مهم ایجاد رمز ارزها تسهیل در انجام امور مالی بدون حضور واسطه‌ها است. انجام امور مالی بدون حضور واسطه‌ها به این معنی است که امکان دستکاری این پول‌ها توسط دولت وجود ندارد و بانکها هم نمی‌توانند ارزش آن را کم یا زیاد کنند. البته رمز ارزها بدون معایب نیستند و مشکلات امنیتی، خطر سقوط ارزش، تهدید اقتصاد واقعی، پیچیدگی فنی، احتمال عدم اقبال عمومی، پولشویی و فرار مالیاتی از طریق جرایم اینترنتی از جمله تهدیدات استفاده از ارز مجازی یا دیجیتال است.
اما به رغم تمام تهدیدات عنوان شده استفاده از رمزارزها برای کشورهای طرف تجاری که به دنبال حذف دلار در معاملات خود هستند، مفید خواهد بود. این واقعیت موجب شد که آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات، ایجاد ارز منطقه‌ای برای انجام معاملات تجاری و حرکت به سوی تجارت دیجیتال را پیشنهاد دهد.
روز گذشته نیز حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان پیشنهاد ایجاد رمز ارز کشورهای مسلمان را با چند تن از روسای جمهور و نخست وزیر حاضر در اجلاس سران کوالالامپور ۲۰۱۹ مطرح کرده و به نظر می‌رسد رضایت آنها نیز گرفته است.
ماهاتیر محمد، نخست وزیر مالزی، یکی از سران کشورهای حاضر در اجلاس سران کوالالامپور ۲۰۱۹ موافقت خود را با طرح حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران مبنی بر ایجاد تاسیس «بازار مشترک کشورهای اسلامی در حوزه اقتصاد دیجیتال» و همکاری و تبادل تجربیات در زمینه رمزارزها اعلام کرد.
وی در این باره به یکی از رسانه‌های کشور خود گفته است که با پیشنهاد ایران مبنی بر استفاده از رمزنگاری به عنوان گزینهای برای دلار آمریکا موافق است.
محمد همچنین اعلام کرده که ایران و ترکیه بر این عقیده‌اند که باید از جایگزینی برای دلار آمریکا استفاده کنیم.
دونالت ترامپ از زمان به قدرت رسیدن تمام توان خود را به کار بسته تا با اعمال بیسابقه‌ترین تحریم‌ها کشور ما را وادار به مذاکره درباره برنامه‌های هسته‌ای و موشکهای بالستیک کند به همین دلیل سعی می‌کند هر مسیری که منتهی به دور زدن تحریم‌ها شود را مسدود کند. تا زمانی که ایران از دلار آمریکا برای تبادلات تجاری خود استفاده کند امکان دور زدن تحریم‌ها وجود ندارد و هر روز باید شاهد آسیب تصمیمات سیاست‌های آمریکا بر اقتصاد کشور باشیم. پیشنهاد ایجاد رمز ارز منطقه‌ای از سوی ایران نیز بر همین اساس داده شده است.
استفاده از ارز جایگزین دلار برای تبادلات تجاری خارجی با واکنش ابرقدرت ها به ویژه ارمیکا روبه‌رو شده است و آنها تا امروز با اعمال نفوذ خود به روش‌های مختلف، در مقابل استفاده از هر نوع ارز به غیر از دلار ایستاده‌اند.
البته این واکنش قابل پیش‌بینی بود چراکه ایجاد و استفاده از رمز ارز مشترک علاوه بر فراهم کردن امکان دور زدن تحریم‌ها توسط ایران، کنار گذاشتن دلار از بخشی از تجارت جهانی را به دنبال دارد. این اتفاق به معنی کاهش ارزش واحد پولی آمریکا و تضعیف قدرت این کشور است.
البته مشکلات ما در ایجاد و استفاده از رمز ارزها تنها مربوط به مسائل بین المللی نیست و مشکلات درون مرزی نیز ایجاد و استفاده از رمز ارزها در معاملات تجاری با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.
پولشویی و فرار مالیاتی از طریق جرایم اینترنتی دلیلی بود تا بانک مرکزی در جلسه سی‌ام شورای عالی مبارزه با پولشویی در تاریخ 9 دی ماه 1396، به کارگیری بیت کوین (Bit Coin) و سایر ارزهای دیجیتال در تمام مراکز پولی و مالی کشور را ممنوع اعلام کند.
در بخشنامه بانک مرکزی برای ممنوعیت استفاده از ارز دیجیتال آمده است؛ از آنجایی که انواع ارزهای مجازی از این قابلیت برخوردار هستند که به ابزاری برای پولشویی و تامین مالی تروریسم و به طور کل، جابه‌جایی منابع پولی مجرمان بدل شوند، حوزه نظارت بانک مرکزی برای پیشگیری از وقوع جرائم از طریق ارزهای مجازی، موضوع ممنوعیت به کارگیری ارزهای مجازی را به بانک ها ابلاغ کرده است.
بعد از این اطلاعیه هر گونه خرید و فروش ارزهای مذکور و یا اقدامی که به تسهیل و یا ترویج ارزهای یاد شده در تمام شعب و واحدهای تابع بانکها و موسسات اعتباری و صرافی‌ها ممنوع شد.
آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، خیلی زود به این تصمیم بانک مرکزی واکنش نشان دادند. محمدجواد وی در این باره گفت: "دنیا در حال تحول است و یکی از این تحولات کاربرد روز افزون ارزهای دیجیتالی است. رویکرد انفعالی درباره فناوری باعث عقب‌ماندگی و در نهایت انفعال حاکمیت خواهد شد. در برابر ارز دیجیتال برگشت به عقب معنی ندارد چراکه پیکره آینده دنیا بر اساس تکنولوژی بلاک چین است و به همین دلیل باید آن را پیگیری کنیم تا به نتیجه برسد".
حدود 6 ماه بعد در تیرماه سال 97، ناصر حکیمی، معاون فن آوری بانک مرکزی، در آیین تبادل تفاهم‌نامه همکاری در زمینه توسعه ارز دیجیتال و فناوری‌های مالی در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری برخی از مسائل پیرامون این تصمیم را شفاف‌سازی کرد.
به گفته وی؛ فلسفه تصمیم گرفته شده این بود که شائبه استفاده از ارزهای رمزنگاری شده به‌عنوان ابزاری برای پولشویی از روی کشور ما بر داشته شود، اما این بخشنامه به این معنا نیست که امکان قانون‌گذاری برای استفاده از ارز دیجیتال ملی وجود ندارد و تا همیشه ممنوع خواهد ماند.
امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و فن آوری اطلاعات، در روزهای پایانی تیرماه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در واکنش به اظهار نظرهای مسئولان بانک مرکزی درباره رمز ارزها، گفت: اصلی‌ترین استراتژی ما به رسمیت شناسی ارز دیجیتال است. به رسمیت شناسی به این معنی که از لحاظ قانونی پروانه بهره‌برداری برای استخراج ارز دیجیتال صادر شود.
وی افزود: چند چالش در بخش‌های مختلف پیش روی رمز ارز وجود دارد که یک بخش آن اقتصادی و مربوط به وزارت اقتصاد و امور دارایی است.
13 مردادماه سال 98 هیات‌وزیران با تصویب آیین‌نامه فرآیند ماینینگ رمز ارزها (استخراج رمز ارزها) در کشور را به‌عنوان یک صنعت شناختند.
هیات وزیران فرآیند ماینینگ رمز ارزها را تصویب کرد، اما همچنان خرید و فروش هر نوع رمز ارز در کشور با ممنوعیت مواجه است؛ زیرا از نظر بانک مرکزی معاملات با ارزها رمزنگاری شده می‌تواند منجر به افت پایه پولی و خروج بیشتر ارز از کشور شود و صدمات جبران‌ناپذیری را به اقتصاد کشور وارد کند.
پافشاری بانک مرکزی بر جلوگیری از معاملات با ارزهای رمزنگاری شده در حالی است آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در پاسخ به این پرسش خبرنگار ایلنا که با توجه شرایط تحریم اقتصادی و نتایج مثبت استفاده از رمز ارز منطقه‌ای یا مشترک برای کشور ما چرا این امر محقق نمی‌شود، گفت: من نیز معتقدام رمز ارزها می‌توانند برای تجارت خارجی ما موثر و جایگزینی برای بخشی از مبادلات تجاری به دلار باشد، اما مشکلاتی در کشور وجود دارد که مانع آن می‌شود.
وی یکی از این مشکلات را مربوط به سختگیری بانک مرکزی دانست.
به گفته وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات اجرای رمز ارز منطقه و یا مشترک بیش از هر چیز نیاز به همکاری دستگاه‌های داخلی کشورمان از جمله بانک مرکزی دارد.
کارشناسان بر این باروند تا چند سال آینده ۵۰ درصد معاملات دنیا با ارز دیجیتال انجام می‌شود، از این رو پرداختن به رمز ارز مشترک و به کارگیری آن ضرورتی انکارناپذیرست. ضمن اینکه می‌توان با ایجاد ارز مشترک با کشورهای همسایه و استفاده از آن دلار را از معاملات حذف و از کاهش ارزش پولی کشور که یکی از دغدغه‌های بانک مرکزی است کاست.
بانک مرکزی نیز برای کاهش تخلفات احتمالی در بکارگیری این ارز مانند پولشویی باید هر چه سریعتر به دنبال تدوین دستورالعمل‌هایی باشد. مهمتر آنکه ارز دیجیتال ملی پس از عرضه مورد اقبال و استفاده دستگاه‌های دولتی دخیل در تبادلات تجاری همچون؛ وزارت صنعت، معدن و تجارت، بانک مرکزی و بورس کالا ایران و بخش‌های خصوصی قرار گیرد.
فارغ از نیاز ایران به بکارگیری رمز ارزها، برای نجات از شرایط سختی که آمریکا در بخش تجارت خارجی با تحریم‌های طالمانه ایجاد کرده است در آینده‌ای نه چندان دور آنچه موجب فاصله کشورهای صاحب قدرت و ثروت با سایر کشورها خواهد شد بهره‌مندی آنها از تکنولوژی و به کارگیری آن در اقتصاد آینده یعنی اقتصاد دیجیتال است.
اقتصاد دیجیتال در آینده از مهمترین دلایل فاصله کشورهای فقیر و غنی خواهد شد و یکی از دلایل افزایش بی‌عدالتی در دنیای مدرن آینده به شمار می‌رود که نتیجه آن بروز و ظهور استعمار جدیدی است که خروج از آن نه اینکه ناممکن باشد، اما بسیار سخت است، چراکه انحصار یکی از مواردی است بیشتر از گذشته خود را نشان خواهد داد.
