آیا باید نگران ربات‌ها و اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی باشیم
فناوری آن‌قدر به‌سرعت تغییر می‌کند که زندگی‌هایمان در مقایسه با یک دهه گذشته، کاملا متفاوت است و گاه حتی متوجه این همه تغییرات که به واسطه تکنولوژی‌های گوناگون ایجاد شده نمی‌شویم. ما در آینده زندگی می‌کنیم، ولی نمی‌دانیم آینده دقیقا به چه شکلی است. امروز در حوزه هوش مصنوعی و یادگیری، جنجال بسیاری به پا شده و مسائلی مثل حریم شخصی کاربران، استراق سمع ابزارهای دیجیتال و شناسایی چهره‌ها از دغدغه‌هایی‌اند که در حوزه اخلاق و فناوری و از سوی دیگر در زمینه سیاست به آنها پرداخته می‌شود. در ادامه به چند فناوری‌ای اشاره می‌کنیم که با راه‌اندازی‌شان مرزهای زندگی در دنیای واقعی را جابه‌جا کرده‌اند.
میلیاردرهایی که ذهن ما را می‌خوانند
به گزارش گاردین، دو میلیاردر معروف، در طی سال‌های گذشته پروژه‌هایی را تعریف و طراحی کرده‌اند که هدفشان، ذهن‌خوانی است. اولین و پرسر وصدا ترین یعنی الون ماسک، هم‌بنیانگذار پی‌پل (PayPal) حدود دو هفته پیش در مورد گام‌های نهایی پروژه جدید تکنولوژیکی خود صحبت کرد. به نظر او فناوری هوش مصنوعی جهان را تسخیر خواهد کرد. او می‌گوید: «حتی در ابتدای کار هوش مصنوعی، ما انسان‌ها پشت سر گذاشته خواهیم شد».
مارک زاکربرگ، موسس آمریکایی فیس‌بوک نیز روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده و مدعی است که شرکتش در ساختن دستگاهی که ذهن را می‌خواند، موفقیت‌هایی کسب کرده است. این دستگاه توانسته به ۹ سوال از مجموعه ۲۴ سوال پاسخ درست دهد. زاکربرگ در مورد پیامدهای حریم شخصی این دستگاه می‌گوید: «این دستگاه چیزی است که افراد با انتخاب خود از آن استفاده می‌کنند».
نقطه پایانی برای ابهام
تکنیک‌های یادگیری ماشین می‌توانند تصاویری را ایجاد و دستکاری کنند. این تکنیک‌ها قابلیت این را دارند که تصویری مبهم یا تار را شفاف سازند. آنها می‌توانند تصویری را که در شب گرفته شده و جزییات واضحی ندارد، دقیق‌تر سازند؛ آنها همچنین این قابلیت را دارند که چهره‌ها را در تصاویر شناسایی کنند، تصاویری که صرفا ۸۸ مگاپیکسلی‌اند.
هوش مصنوعی می‌تواند فراتر رود و تکنیک‌های شناسایی چهره می‌توانند ما را در پیوند با دیگر پایگاه‌های داده قرار دهند. یکی از نمونه‌های واضح این امر در دنیای امروز، معترضان هنگ‌کنگی هستند که سعی دارند با استفاده از لیزر امکان شناسایی چهره‌هایشان را به دوربین‌های پلیس ندهند.
نظارت بر دستورات صوتی
دستیاران مجازی الکسا (Alexa) و سیری (Siri) امروزه به واسطه گوشی‌ها در همه‌جا حضور دارند؛ از اتومبیل‌ها گرفته تا جیب‌های شلوار و آشپزخانه‌هایمان. هدف حضور این دستیاران این است که دستورات صوتی را پیروی کنند؛ اما در هرحال بخشی از مکالمه‌های ضبط شده افراد با این دستیاران توسط انسان‌ها گوش داده می‌شود. نه آمازون، نه گوگل و نه اپل انکار نکرده‌اند که فایل‌های صوتی ضبط شده، استراق سمع می‌شود. به گزارش گاردین، اپل مدعی است که کمتر از یک درصد از فرمان‌های صوتی، توسط کارکنان اپل بررسی می‌شوند. در این میان مساله مهم این است که کاربران نمی‌دانند دقیقا چه بخشی از زندگی‌شان از سوی غریبه‌ها شنیده می‌شود. در بین این فایل‌ها، مکالمات مربوط به کسب و کار، بیماری‌ها و مسائل شخصی هم وجود دارد.
نظارت موقعیت جغرافیایی
سیستم‌عامل غالب تلفن‌همراه‌های امروزی جهان، اندروید گوگل است که در صورت فعال کردن گزینه location history در تنظیمات دستگاه، موقعیت جغرافیایی کاربر قابل شناسایی می‌شود.
گوگل‌مپز (Google Maps) یکی از محبوب‌ترین اپلیکیشن‌های مسیریابی است و کاربران جهانی به طور متوسط ۱۲ درصد از آن استفاده می‌کنند. این اپلیکیشن به طور دائم موقعیت جغرافیایی تلفن کاربر و در نتیجه خود کاربر را به سرورها گزارش می‌دهد. گوگل تقریبا رویکرد آشکاری در این زمینه دارد. کاربران می‌توانند وضعیت داده‌های جغرافیایی خود را در وب‌سایت «تایم‌لاین مپز» این شرکت مشاهده کنند و اگر بخواهند آن را غیرفعال کنند. اما در مورد دیگر شرکت‌ها اینطور نیست. اکثر شرکت‌ها این کار را نمی‌کنند؛ چون نظارت دائم بر موقعیت جغرافیایی کاربر به آنها امکان می‌دهد پیشنهادهایی بر اساس منطقه جغرافیایی به کاربر دهند.
ربات‌های انسان‌نما
گوگل در سال ۲۰۱۸ سرویسی را به نام دوپلکس (Duplex) راه‌اندازی کرد که در صورت درخواست کاربر، شرکت با رستوران یا آرایشگاه تماس می‌گیرد و از طریق دستیاری مجازی و ماشینی، رزرو را انجام می‌دهد. این ربات می‌تواند سوال‌ها را پاسخ دهد و شبیه انسان واکنش نشان دهد. سپس زمان رزرو شده را به تقویم گوگل (Google Calendar) اضافه می‌کند. بر اساس گوگل، تماس برقرار‌شده توسط ربات به طوری است که افراد بسیاری تشخصی نمی‌دهند این تماس از سوی یک ربات است. از سوی دیگر، گزارش شده است که شرکت‌هایی مثل ادیسون (Edison)، اکپنسیفای (Expensify) و X.ai که محصولات هوش مصنوعی را به کاربران می‌فروشند، از نیروی انسانی استفاده می‌کنند.
ابهام در این زمینه می‌تواند منجر به این موقعیت شود که با انسان‌ها و ربات‌ها مثل یکدیگر برخورد شود. البته باید اشاره کرد که همه چیز در مورد آینده سایبری ما عجیب یا نگران‌کننده نیست. اما گاه باید مکث کرد و پرسید چنین جهان متفاوتی، آیا لزوما بهتر است؟