آیا رمزارز به عنوان یک ارز رسمی در ایران پذیرفته شده است؟
هم‌زمانی مصوبه مجلس در خصوص جاری کردن احکام و مقررات مربوط به قاچاق ارز بر رمزارزها و تفاهم‌نامه کانون صرافان با بانک مرکزی در خصوص استفاده از ارزهای دیجیتال برای افزایش توان تبادلاتی در چرخه بازگشت ارز و تبادلات ارزی، موجی از بیم‌ها وامیدها را بر اکوسیستم فعال در حوزه رمزارز ایجاد کرد؛ از یک سو این امید را ایجاد کرد که رمزارزها طبق این مصوبه و تفاهم‌نامه در حال تبدیل شدن به یکی از ارزهای جهان‌روا هستند و در نهایت قانونی می‌شوند و مبادلات آن نیز قانونی خواهد شد چرا که اگر احکام قاچاق ارز بر ارزرمزها حاکم باشد طبیعی است که احکام داد و ستد ارز نیز بر رمزارزها حاکم خواهد شد از همین روست که به نظر می‌رسد کانون صرافان نیز به عنوان یک نهاد صنفی طی تفاهمی با بانک مرکزی پیشنهاد استفاده از ارزهای دیجیتال در مبادلات خارجی و توسط تجار را نیز مطرح کرده است اما آیا این تصمیم به نفع تمام فعالان این اکوسیستم رمزارز خواهد بود؟
مهدی ناصری، مدیرعامل زنجیره بلوک آرمانی معتقد است این مصوبه مجلس در خصوص اعمال مقررات مربوط به قاچاق ارز بر رمزارزها و تفاهم‌نامه بانک مرکزی و کانون صرافان در مجموع به نفع اکوسیستم رمزارز کشور است چرا که معنی آن به رسمیت شناخته شدن رمزارز در مبادلات خارجی است اما آنچه موجب نگرانی فعالان این حوزه می‌شود نحوه برخورد و اجرای این دو بخش است. چرا که همین دو بند علاوه بر اینکه می‌تواند موجب حیات یک کسب و کار شوند می‌توانند موجب زوال آن نیز بشوند.
هفته گذشته کانون صرافان طی ابلاغیه خبر از تفاهم ۸ بندی خود با بانک مرکزی داد. در دو بند به صورت خاص به استفاده از خدمات نوین از سوی صرافی‌ها و همچنین استفاده از رمزارزها در مبادلات تجاری در این تفاهم‌نامه اشاره شده بود. این در حالی است که پیش از این تفاهم بانک مرکزی به صورت جدی صرافی‌ها را از حضور در بازار رمزارز منع کرده بود و طی ابلاغیه‌های مختلف اعلام کرده بود که اگر صرافی‌ها اقدام به خرید و فروش رمزارز کنند با آنها برخورد خواهد کرد از همین رو بسیاری از صرافی‌ها که پیشتر اقدام به اعلام قیمت رمزارز روی تابلوهای خود می‌کردند تقریبا از ۳ سال پیش قیمت بیت‌کوین یا سایر رمزارزهای محبوب در ایران را از سوی تابلوهای خود برداشتند.
در بند ۷ این تفاهم‌نامه به استفاده از رمزارزها در مبادلات تجاری از سوی صرافی‌ها اشاره شده است
به عقیده ناصری، قائم مقام مدیرعامل صرافی آرمانی هم زمانی مصوبه مجلس و تفاهم بانک مرکزی با کانون صرافان تصادفی است؛ چرا که کانون صرافان به عنوان یک نهاد صنفی سالهاست راهکاری را جستجو می‌کند تا از طریق آن موانع فعالیت صرافی‌ها در زمینه رمزارز برداشته شود چرا که صرافی‌ها بخشی از این اکوسیستم هستند حتی بانک مرکزی در پیش‌نویسی که در اواخر سال ۹۷ صادر کرد بر حضور صرافان در اکوسیستم رمزارزی تاکید کرده بود و یکی از بندهای آن ایجاد صرافی‌های تخصصی در حوزه رمزارزها بود.
اما یکی از مشکلاتی که برای فعالان این حوزه وجود دارد هزینه بالای تاسیس صرافی است هم‌اکنون برای دریافت مجوز لازم برای تاسیس یک صرافی نیازمند ۱۲ میلیارد تومان سرمایه است که طبیعی است که بسیاری از کسب وکارهای کوچکی که تاکنون در این بخش فعالیت می‌کردند قادر به دریافت مجوز برای فعالیت در این زمینه نیستند. از سویی دانش فنی و توان فنی صرافی‌های سنتی نیز در شرایط فعلی جوابگوی تامین نیاز درخواست‌های رمزارز نیست.
مدیرعامل زنجیره بلوک آرمانی با اشاره به اینکه هم‌اکنون بخش بزرگی از بازار رمزارز در اختیار معامله‌گرانی(trader) است که بیشتر برای سرمایه‌گذاری وارد این حوزه شده‌اند می‌گوید: «اما به نظر می‌رسد در آینده حضور تجار و بازرگانان در این بخش پررنگ‌تر می‌شود و بخشی از معاملات تجارت خارجی ما از طریق رمزارزها صورت می گیرد در اینصورت شاید صرافان به تنهایی نتوانند نیازهای این بخش از بازار را پاسخگو باشند.»
ناصری معتقد است: «در شرایط فعلی دو رویکرد در مقابل بانک مرکزی قرار دارد یکی از رویکردها تعیین چارچوب برای فعالان این بازار است تا هر کس که می‌توان از این چارچوب‌ها پیروی کند وارد این حوزه شود و رویکرد دیگر اینکه فقط به صرافی‌ها اجازه معاملات رمزارزها را بدهد که هر کدام از این بخش‌ها معایب خود را دارد. او پیشنهاد کرد که در شرایط فعلی بانک مرکزی با تعیین یک سندباکس رمزارزی علاوه بر اینکه خودش قانون‌گذاری در این حوزه را می‌آزماید به دیگران نیز اجازه فعالیت در این حوزه را بدهد تا بتوان به راهکار مناسبی در این خصوص رسید.»
هنوز موضع رسمی مشخص نیست
هر چند میان کانون صرافان و بانک مرکزی تفاهم‌نامه‌ای امضا شده تا طبق آن از رمزارزها در مبادلات تجاری استفاده شود و مجلس نیز مصوبه‌ای در خصوص قاچاق رمزارز صادر کرده است با این وجود احسان قاضی‌زاده، مدیرعامل اکسنچ اکسیر به عنوان یکی از پلتفرم‌های فعال در زمینه خرید و فروش رمزارزها معتقد است که هنوز موضوع رسمی بانک مرکزی در این خصوص مشخص نیست و تا زمانی که بانک مرکزی مصوبه‌ای در این خصوص صادر نکند نمی‌توان گفت که موضع رسمی این رگولاتوری پولی مشخص شده است.
احسان قاضی‌زاده به پیش‌نویس مصوبه رمزارزها که در اواخر سال ۹۷ منتشر شده بود اشاره می‌کند و می‌گوید در آن زمان موضع پیش‌رونده‌ای بانک مرکزی اتخاذ کرد اما پس از مدتی و در تیرماه ۹۸ بانک مرکزی دوباره استفاده از رمزارز را ممنوع کرد، هر چند ممنوعیت شامل تمامی بخش‌ها نمی‌شد و فقط نهادهای بانکی را از وارد شدن به این بازار منع می‌کرد اما به هر حال فضا را نامشخص کرد.
او تاکید می‌کند: «در شرایط کنونی دیدگاه هیچکدام از بخش های درگیر با این رمزارزها مانند بانک مرکزی با پلیس فتا دیدگاه جرم‌انگارانه‌ای نیست اما واقعیت این است که موضوعات واقعی با موضوعاتی که در قوانین به آنها اشاره می‌شود بسیار متفاوت است.»
قاضی زاده می‌گوید: «مشخص نیست کدام بخش خرید و فروش رمزارز باید از سوی صرافی‌ها انجام شود؛ خرید و فروش نفر به نفر یا خرید و فروش از طریق OTC باید تمامی این موارد مشخص شود. هنوز مشخص نیست که مدل فعالیت قرار است چگونه باشد، به طور مثال اگر قرار باشد همه تراکنش‌ها از طریق صرافی‌ها مجاز صورت گیرد در صورتی که تعدادی بیت‌کوین در لجر خود دارم و می‌خواهم آن را به نفر دیگری بدهم و در کافه‌ای با او قرار می‌گذارم و این تعداد بیت‌کوین را منتقل می‌کنم این بخش را می‌خواهیم چگونه مدیریت کنیم. یا کلید خصوصی کیف‌پول بیت‌کوینی خود را از طریق تلگرام در اختیار شخصی در آمریکا می‌گذارم تا بیت‌کوینهای من را بردارد آیا این قاچاق ارز به شمار می‌آید؟ یا صرافی‌ها می‌خواهند در این زمینه چگونه عمل کنند؟» به عقیده او بانک مرکزی باید در دستورالعمل‌های اجرایی که درآینده برای رمزارزها صادر خواهد کرد به تمامی این موارد دقت کند.
تکلیف پلتفرم‌های فعال در زمینه رمزارزها باید مشخص شود
امیر حسین راد، هم‌بنیان گذار نوبیتکس پلتفرم فعال در حوزه خرید و فروش رمزارز نیز معتقد است که هر چند پیشنهاد استفاده از ارزهای دیجیتال در مبادلات تجاری مطرح شده است اما فعالیت در این زمینه نیازمند ابلاغیه مشخص از سوی بانک مرکزی است تا فضا شفاف شود. به عقیده او با توجه به شرایط پیش آمده از یک سو مصوبه مجلس و از سوی دیگر تفاهم کانون صرافان با بانک مرکزی می‌توان به این نتیجه رسید که نظر بانک مرکزی در خصوص رمزارزها مثبت است و قصد مقررات گذاری و تعیین چارچوب فعالیت برای این بخش را دارد.
او با اشاره به تفاهم کانون صرافان می‌گوید هر چند این تفاهم نشان‌دهنده گشایشی در این زمینه است اما هنوز تکلیف مدل فعالیت پلتفرم‌هایی مانند ما مشخص نیست. او می‌گوید که آنها در حال پیگیری موضوع هستند تا بانک مرکزی چارچوب فعالیت مشخصی برای پلتفرم‌هایی که به صورت آنلاین اقدام به خرید و فروش ارز دیجیتال می کنند را نیز مشخص کند. او اظهار امیدواری کرد تا در کارگروهی که در بانک مرکزی برای این منظور تشکیل شده به نتیجه مشخصی دست یابند.
ما دنبال تعامل هستیم
هر چند امضای تفاهم‌نامه میان کانون صرافان و بانک مرکزی در طی هفته گذشته اتفاق افتاد اما این نهاد صنفی صرافان سالهاست به دنبال ارائه خدمات نوین به مشتریان خود و دریافت مجوز برای ارائه خدمات از سوی صرافان به مشتریان خود است. در سال‌های گذشته جلسات مختلف کانون صرافان با بانک مرکزی به نتیجه نرسید اما به نظر می‌رسد با توجه به شرایط ایجاد شده در کشور و مشکلات ایجاد شده به دلیل تحریم‌ها در تامین ارز بانک مرکزی به این نتیجه رسیده است که یکی از راه‌های تامین ارز برای کشور استفاده از ارزهای دیجیتال و رمزارزهاست. حسین منتظر مدیرفروش کوین نیک معتقد است هر چند از نظر بانک مرکزی صرافی‌ها در این خصوص می‌توانند پل ارتباطی باشد اما آنها دانش کافی و تجربه لازم در زمینه رمزارزها را ندارند.
او در مورد نتیجه جلسه‌ای که با کانون صرافان برگزار کرده‌اند می گوید: «در این جلسه به کانون صرافان به آنها پیشنهاد دادیم تا کار را به صورت تعاملی پیش ببریم. پلتفرم‌هایی مانند ما که مدت‌هاست در این زمینه فعالیت کرده‌ایم می‌توانیم در بخش‌های مختلف به آنها کمک کنیم.»
او در مورد پاسخ کانون به آنها می‌گوید: «معمولا کانون در مقابل حرف‌های ما سکوت می‌کند چرا که صرافان زیاد علاقه‌ای به فعالیت ما در این حوزه ندارند از سویی کانون صرافان نیز به نوعی نمایندگی صرافی‌ها را برعهده دارند.»
منتظر معتقد است که حذف پلتفرم‌ها از این بازار به نفع هیچکدام از بخش‌ها نیست چرا که پلتفرم‌ها می‌توانند در بخش‌های مختلف از جمله تامین رمزارز به کمک صرافی‌ها بیایند از سویی می‌توانند در جهت آموزش صرافی‌ها در این زمینه نیز گام بردارند.
او اظهار امیدواری می‌کند تا بانک مرکزی به عنوان نهاد رگولاتور در این میان بتواند تعامل مناسبی برقرار کند تا هیچکدام از طرفین این بازی از بازار حذف نشوند. او حذف پلتفرم‌ها از بازار را به زیان کشور دانست چرا که به اعتقاد او حذف آنها موجب می‌شود که برخی از معاملات به سمت معاملات زیرزمینی برود و از حالت شفاف خارج شود. او تاکید می‌کند که هم‌اکنون پلتفرم‌ها به صورت شفاف و با احراز هویت کامل فعالیت می‌کنند و اگر آنان حذف شوند طبیعی است که سایتهای حضور خواهند یافت که این بازار را غیر شفاف می‌کنند.
فعالان این حوزه هر چند تا حدودی به فضای رمزارزها امیدوار شده‌اند اما از این پس چشم امیدشان به بانک مرکزی است چرا که این رگولاتور پولی می‌تواند به سادگی کسب و کار آنان را رونق بخشد یا آنها را با شکست مواجه کند.