آیا زمینه صادرات محصولات «آی تی» در کشور فراهم است؟
برخی معتقد هستند افزایش نرخ ارز فرصت بسیار مناسبی برای توسعه صادرات در حوزه فاوا بخصوص فناوری اطلاعات فراهم کرده است، چرا که دارای ارزش افزوده بسیار بالایی است به همین دلیل این حوزه در صورت حمایت می‌تواند به یک صنعت ارزآور برای کشور تبدیل شود. در پی این اظهارنظرها روزنامه ایران به سراغ فعالان حوزه فاوا رفت و این سؤال را پرسید که آیا در شرایط کنونی حوزه فاوا می‌تواند در بخش صادرات برای کشور ارزآوری کند؟ حوزه فاوا برای ارزآوری با چه چالش‌هایی روبه‌رو است و راهکار برون رفت از چالش‌های پیش رو چه می‌تواند باشد؟
تزریق تفکر صادرات
شاهین طبری یکی از فعالان حوزه نرم افزار گفت: صادرات حوزه تکنولوژی با بقیه صنایع مانند موادغذایی و... متفاوت است. به‌عنوان مثال در صنعت غذایی شاید بتوان مطابق با سلایق افراد مختلف محصولی با قیمت پایین‌تر در کشور تولید، صادر و حتی با وجود تحریم‌ها ارزآوری کرد شاید تفکر صادرات در این بخش‌ها وجود داشته باشد ولی صادرات حوزه تکنولوژی این گونه نیست. این کارشناس حوزه نرم افزار با بیان اینکه البته بر خلاف شعارها به مقوله صادرات آن گونه که باید به‌صورت جدی نگاه نشده و ارزشمند تلقی نمی‌شود، افزود: در کشور بیشتر به‌دنبال این هستیم تا تمام محصولات را از پوشک گرفته تا پیام رسان از خودرو و کشتی گرفته تا فناوری‌های نظامی و غیرنظامی را صرفاً برای داخل کشور تولید کنیم، این درحالی است که این استراتژی جوابگو نخواهد بود و مطابق با این استراتژی قادر نخواهیم بود تمام محصولات را نیز در داخل کشور تولید کنیم.
طبری با اشاره به اینکه اگر به‌دنبال صادرات و ارزآوری هستیم باید مانند بسیاری از کشورها روی تولید چند کالا برای بازارهای بین‌المللی تمرکز کنیم، گفت: صاحبان کسب و کارهای حوزه تکنولوژی نیز در کشور عمدتاً بواسطه خلأ زبان و وصل نبودن کشور به سیستم پرداخت‌های بین‌المللی یا بواسطه محدودیت‌های تحریمی که وجود دارد، تلاش می‌کنند تولیدات خود را برای 80 میلیون جمعیت داخلی طراحی و تولید کنند بنابراین کمتر استارتاپ و کسب و کار حوزه آی تی را می‌توان مشاهده کرد که بازار خود را در وسعت بین‌المللی تعریف کرده باشد و بخواهد به بحث صادرات فکر و ورود کند. محصول حوزه فناوری بجز در برخی مواقع آن هم به اندازه اندک برای برخی کشورهای منطقه و بازارهای بین‌المللی تهیه و تولید می‌شود. وی افزود: برای صادرات باید محصول را بین‌المللی طراحی و تولید کرد تا عامه مردم جهان بتوانند از آن استفاده کنند و به تبع آن تولیدکننده داخلی نیز به درآمدزایی برسد ولی ما در کشور خود چنین رویکردی را نمی‌بینیم. بدتر اینکه اصلاً تفکر تولید محصول بین‌المللی در بین تولیدکنندگان داخلی دیده نمی‌شود و بعد بین‌المللی کار را یا فراموش کرده‌اند و اگر هم وجود داشته است یا تعداد آنها اندک است یا اینکه آنقدر اهداف بین‌المللی محصول بلندپروازانه است که شکل عملیاتی به خود نمی‌گیرد. این فعال نرم افزار در ادامه گفت: برای داشتن صادرات و ارزآوری در حوزه آی تی باید ابتدا کمی عقب رفت و اهداف را با تمرکز و تفکر بر صادرات تعریف کرد. در تعاریف باید بازارهای بین‌المللی در نظر گرفته شود و از سوی دیگر در چند محصول سرمایه‌گذاری کرده و برای صادرات کار شود.
تسهیل گری زمینه ساز صادرات
حسین اسلامی کارشناس حوزه فاوا نیز با تأیید اینکه اکنون با توجه به شرایط کشور و تحریم‌ها زمینه برای صادرات محصولات حوزه فاوا نسبتاً میسر است، گفت: ولی باید سه موضوع در بحث صادرات در نظر گرفته شود. اول اینکه صادرات را باید بخش خصوصی انجام دهد و دولت نباید خود در این زمینه ورود کند، بلکه باید بخش خصوصی را تقویت کرده وبه آنها اعتماد کند، چرا که تجربه‌های قبلی نیز نشان داده است وقتی بخش خصوصی در این زمینه ورود می‌کند بهتر از بخش دولتی می‌تواند کارها را انجام دهد.
این کارشناس فاوا افزود: موضوع دومی که باید در زمینه صادرات حوزه فاوا به آن توجه شود، بحث تسهیلگری است. بخش تسهیلگری در دستان دولت است و او است که می‌تواند در این زمینه ورود کرده و زمینه را برای صادرات بخش خصوصی فاوا فراهم کند. دولت باید در خصوص مجوزها و مالیات‌ها قوانین را آسان کرده و اجازه دهد تا بخش خصوصی در حوزه فاوا صادرات را انجام دهد. اسلامی موضوع مهم سوم را تقویت نگاه به صادرات عنوان کرد و گفت: از آنجایی که ما در کشور به‌صورت درون جزیره‌ای فعالیت کرده‌ایم ابتدا باید تفکر صادرات را در محصولات بگنجانیم و از سوی دیگر با ادبیات مذاکره و مشکلات حقوقی قراردادهای خارجی و بحث‌های مربوط به اخذ سرویس‌ها نیز آشنا شویم به همین دلیل باید در این زمینه فرهنگسازی شود و در کنار آن شرکت‌ها را تقویت و حمایت کنیم.
ارزآوری با حمایت از تولید
عماد رحمانی بازی ساز فعال در عرصه صادرات نیز گفت: بواقع زمان مناسبی برای صادرات است. دقیقاً مانند اتفاقی که در چین و کره بعد از جنگ جهانی دوم افتاد. آن زمان ارزش پول ملی آنها در برابر دلار کاهش یافت و همین موضوع موجب شد که تولیدکنندگان این کشورها رغبت و انگیزه بالایی برای صادرات داشته باشند و با مدیریت درست به درآمدزایی و ارزآوری برای کشور خود برسند.
رحمانی افزود: زمانی که شرکت ما دو بازی خود را وارد بازار جهانی کرد در آن شرایط 4 تا 5 دلار برای ما سود داشت و با وجود تمام مشکلات تحریم‌ها و کسر هزینه از سوی صرافی‌ها بازی ما نزدیک به 10 هزار تومان فروش می‌رفت بنابراین اگر امروز یک عنوان بازی ما در بازار جهانی همان 5 دلار به‌فروش برسد، نزدیک به 60 هزار تومان بازگشت سود دارد و این نشان دهنده این است که دراین شرایط می‌توان با تمرکز بر صادرات بخوبی به درآمدزایی و ارزآوری رسید. این بازی ساز که تاکنون 12 بازی را وارد بازار بین‌المللی کرده است، درباره چالش‌های صادرات نیز گفت: چالش داخلی است یعنی باید محصولی را آماده کرد که توان رقابت با بازار بین‌المللی را داشته باشد و این میسر نخواهد شد مگر با تقویت بخش خصوصی و حمایت از آنها وگرنه صادرات محصول خوب و باکیفیت و بازگرداندن سود آن حتی با وجود تحریم‌ها سخت نیست.
رحمانی افزود: شرکت‌های زیادی در کشور وجود دارد که می‌توانند محصولات خوبی را تولید کنند ولی متأسفانه حمایت نمی‌شوند. تولید محصولات فاخر برای صادرات نیاز به حمایت دارند. اکنون خود ما چند عنوان بازی خوب برای صادرات داریم و اگر حمایت شویم می‌توانیم برای کشور ارزآوری داشته باشیم ولی متأسفانه نمی‌توانیم آنها را تولید کنیم.
این فعال بازار بازی‌های رایانه‌ای با اشاره به اینکه صنعت رایانه‌ای فاوا صنعت بسیار قدرتمندی برای ارزآوری است و می‌تواند بازار خوبی ایجاد کند، گفت: در این شرایط و فضا باید به بازی‌های رایانه‌ای و دیگر محصولات آی تی که می‌تواند برای کشور با صادرات ارزآوری داشته باشد، توجه ویژه شود چرا که به جرأت می‌توان گفت حتی با وجود مشکل در پرداخت‌های بانکی امکان صادرات و ارزآوری وجود دارد. وی افزود: به‌عنوان مثال با 300 میلیون تا یک میلیارد تومان می‌توان یک بازی خوب و فاخر رایانه‌ای تولید و میلیاردها تومان درآمد و ارز عاید کشور کرد. به جرأت می‌توان گفت بازی‌هایی بوده است که توانسته بیش از یک میلیون دلار برای کشور ارزآوری داشته باشد و اشتغال زایی در حوزه «های تک» ایجاد کند ولی این بخش فاوا بخصوص فناوری اطلاعات و بازی‌ها در تمام زمینه‌ها از تولید و تبلیغ گرفته تا حضور در بازارهای بین‌المللی نیاز به حمایت دارد و اگر حمایت‌ها بدرستی مدیریت شود عرضه کالا و ارزآوری در شرایط کنونی نیز سخت نخواهد بود.