اجرای الکترونیکی ۲۵ فرایند انتخابات ۱۴۰۰
رئیس کمیته فناوری اطلاعات ستاد انتخابات کشور گفت: ۲۵ فرآیند را در زمینه انتخابات به صورت الکترونیکی انجام می‌دهیم که البته با توجه به شرایط انتخابات و شعب اخذ رأی ممکن است متفاوت باشد.
امیر شجاعان در چهل و هفتمین محفل هم افزایی فعالان فضای مجازی پاک که با عنوان «الزامات و چالش‌های رأی گیری الکترونیکی» برگزار شد، در خصوص برنامه‌های کشور برای الکترونیکی کردن فرآیند انتخابات شوراهای شهر و روستا و ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ توضیح داد.
انتخابات الکترونیکی با انتخابات از راه دور فرق دارد
وی با تاکید بر اینکه مفهوم انتخابات رایانه‌ای و الکترونیکی متفاوت از انتخابات از راه دور است، گفت: عموماً وقتی از انتخابات الکترونیکی صحبت می‌کنیم این‌طور تصور می‌شود که باید فرآیند رأی‌گیری و انتخابات به صورت از راه دور انجام شود. اما این‌طور نیست و در انتخابات ملی، این‌طور نیست که بدون مراجعه به محل اخذ رأی، بتوان از افراد رأی دریافت کرد.
شجاعان با تاکید بر اینکه عموماً در اکثر کشورها این فرآیند به صورت الکترونیکی انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: وقتی صحبت از انتخابات الکترونیکی می‌شود به این معنی نیست که رأی دهندگان بتوانند از منزل رأی بدهند. این فرآیند شاید در انتخابات صنفی ممکن باشد اما در انتخاباتی در گستره ملی، غیرممکن است. حتی کشوری مانند استونی با حدود یک میلیون نفر جمعیت، این مدل را امتحان کرد اما هم اکنون در این باره عقب نشینی کرده است.
وی با اشاره به دلایل عدم اجرای انتخابات از راه دور، گفت: مخاطرات فضای سایبر، احتمال هک شدن و یا اینکه ربات به جای فرد رأی دهنده، رأی دهد و نیز صیانت و عدم افشای رأی، رواج خرید و فروش رأی و نیز رأی‌گیری به زور از جمله موضوعاتی است که باعث شده کشورها به سمت انتخابات از راه دور نروند. البته گفته می‌شود که فناوری بلاکچین به لحاظ فنی شاید تا حدودی بتواند برخی مخاطرات را کاهش دهد. اما به طور کل هنوز کشورها به این سمت نرفته‌اند.
۲۵ فرآیند در انتخابات الکترونیکی دنبال می‌شود
رئیس کمیته فناوری اطلاعات ستاد انتخابات کشور با بیان اینکه مفهوم انتخابات الکترونیکی این است که فرآیندهای انتخابات به صورت الکترونیکی انجام می‌شود، گفت: ما ۲۵ فرآیند را در زمینه انتخابات در داخل کشور به صورت الکترونیکی انجام می‌دهیم که البته با توجه به شرایط انتخابات و شعب اخذ رأی ممکن است، متفاوت باشد.
وی افزود: این فرآیندها فقط مربوط به روز اخذ رأی نیست و از ماه‌ها قبل آغاز می‌شود. به نحوی که ۱۴ فرآیند قبل از روز اخذ رأی، ۴ فرآیند در روز اخذ رأی، ۳ فرآیند پس از اخذ رأی و مابقی به عنوان پشتیبان فرآیندها به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. برای مثال عملیات ثبت نام، احراز صلاحیت، تشکیل پرونده‌های الکترونیکی داوطلبان و ارسال الکترونیکی به مراجع ذیصلاح، از جمله فرآیندهای مرحله قبل از اخذ رأی است که به صورت الکترونیکی انجام می‌شود.
شجاعان با اشاره به اینکه برای ارزیابی مدارک تحصیلی و صلاحیت داوطلبان در انتخابات، با مشکل نبود سیستم الکترونیکی مواجه هستیم، ادامه داد: متأسفانه در کشور پایگاه مرجع برای ارزیابی مدارک تحصیلی داوطلبان وجود ندارد. ما با بخشی از دانشگاه‌ها مثل دانشگاه آزاد به صورت برخط ارتباط داریم و برای برخی دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه که دارای سیستم الکترونیکی نیستند، تصویر مدارک را باید ارسال کنیم تا پاسخ دهند.
وی در مورد ۴ فرآیندی که در روز رأی‌گیری باید به صورت الکترونیکی انجام شود، توضیح داد و گفت: در روز اخذ رأی از میان ۴ فرآیند، ۳ فرآیند در تمامی شعب در سراسر کشور به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. اما یک فرآیند دیگر که رأی‌گیری کاملاً الکترونیکی و ماشینی محسوب می‌شود برای انتخابات شوراها در ۹ کلان شهر به جز تهران در نظر گرفته شده است. اما در انتخابات ریاست جمهوری تعرفه اخذ رأی به صورت کاغذی خواهد بود.
سیستم‌های انتخاباتی ما به مراتب قوی‌تر از آمریکا است
رئیس کمیته فناوری اطلاعات ستاد انتخابات کشور با اشاره به برگزاری انتخابات اخیر آمریکا که به صورت دستی و الکترونیکی به صورت همزمان برگزار شد، گفت: سیستم‌های انتخاباتی ما به مراتب قوی‌تر از آمریکا است. ما با دستان توانمند ایرانی، سامانه‌هایی را تولید کرده‌ایم که به لحاظ اجرا جزو بهترین‌ها در دنیا محسوب می‌شوند.
وی با تشریح فرآیند اول تا چهارم مربوط به روز رأی‌گیری گفت: فرآیند اول مربوط به احراز هویت الکترونیکی و پیشگیری از رأی تکراری است که بسیاری از کشورها این مرحله را به عنوان رأی‌گیری الکترونیکی قلمداد می‌کنند. وقتی فرد برای رأی دهی مراجعه می‌کند با دستگاه‌های خاص منظوره که برای احراز هویت در داخل کشور طراحی کردیم، احراز هویت می‌شود. در حافظه این سیستم یک فایل هش شده از پایگاه ثبت احوال ثبت شده که به ما کمک می‌کند حتی در شعب آفلاین نیز مشکل احراز هویت نداشته باشیم.
شجاعان با بیان اینکه این دستگاه مجهز به دوربین با قدرت پردازش تصویر است و از روی کارت ملی و یا شناسنامه فرد، هویت وی را احراز می‌کند، ادامه داد: این کنترل در کسری از ثانیه انجام می‌شود و شماره ملی فرد به پایگاه وزارت کشور ارسال می‌شود تا از رأی‌گیری تکراری پیشگیری شود.
وی با اشاره به اینکه در انتخابات اخیر این سیستم برای ۹۸ درصد از رأی دهندگان درست عمل کرد و جلوی رأی تکراری را گرفت، افزود: اطلاعات کد ملی، کد شعبه و ساعت اخذ رأی بالغ بر ۹۹ درصد از افرادی که رأی دادند، به ثبت رسید و ابهاماتی از جمله رأی تکراری و یا تعویض رأی و مواردی از این قبیل به هیچ عنوان اتفاق نیافتاد.
رئیس کمیته فناوری اطلاعات ستاد انتخابات کشور تنها مشکل را نبود سیستم اطلاعاتی از آدرس فرد عنوان کرد و گفت: ما در زمینه پایگاهی که آدرس سکونت فرد را مشخص می‌کند نقص داریم و از معدود کشورهایی هستیم که با این مشکل مواجه هستیم.
شجاعان با تاکید بر اینکه در فرآیند مربوط به احراز هویت الکترونیکی برای رأی‌گیری افراد ادعا داریم که از بهترین‌های دنیا هستیم، گفت: حتی در آمریکا نیز برخی سامانه‌ها دچار مشکل شد و چند هزار رأی از ترامپ به سمت بایدن رفت. اما این اتفاقات در سیستم‌های ما رخ نمی‌دهد و سیستم ما خطاناپذیر است.
بومی سازی صندوق الکترونیکی رأی
وی با بیان اینکه فرآیند دوم در روز اخذ رأی مربوط به رأی‌گیری ماشینی است، تاکید کرد: برای رأی‌گیری ماشینی، صندوق الکترونیکی رأی کاملاً بومی طراحی کردیم که هیچ امکانی برای اتصال به هیچ شبکه ای را ندارد و فقط کابل برق دارد و کاملاً آفلاین است.
شجاعان ادامه داد: فرآیند به این نحو خواهد بود که پس از احراز هویت مراجعه کننده، کارت با امضای الکترونیک مجری شعبه اخذ رأی و امضای ناظر شورای نگهبان صادر می‌شود. پس از آن فرد با این کارت به دستگاه مراجعه می‌کند و دستگاه پس از کنترل امضا اقدام به شناسایی تصویر داوطلب و دریافت رأی می‌کند و اتمام رأی را اعلام می‌کند. این دستگاه کاملاً رمز نگاری شده است. در این فرایند رأی فرد پرینت می‌شود و نسخه دوم از رأی فرد به عنوان بک آپ در صندوق می‌ماند. همچنین تمام پورت‌های دستگاه پلمپ می‌شود و هیچکس نمی‌تواند حافظه آن را تخلیه کند. به همین دلیل در طول روز اخذ رأی هیچ اطلاعاتی وجود نخواهد داشت که چه کسی چه تعداد رأی آورده است.
وی با اشاره به اینکه صورت جلسه به صورت اتوماتیک تنظیم و عمل تجمیع رأی نیز در وزارت کشور انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: طبق برنامه‌ریزی در ۸ کلانشهر که بالای یک میلیون نفر جمعیت دارند به جز تهران، فرآیندها به صورت الکترونیکی انجام شود.
وی درباره تأمین امنیت شبکه در زمان أخذ رأی نیز گفت: زیرساخت ارتباطی ما برای دستگاه احراز هویت USSD است و از پروتکل رمز نگاری استفاده می‌کنیم. در طول زمان رأی‌گیری تمام پورت‌های خارجی پلمپ می‌شود. و حتی در صورت قطعی برق هم دستگاه‌ها دارای باتری داخلی هستند.
شجاعان با تاکید بر اینکه ما در کشور سیستم‌های انتخاباتی قوی داریم و حرف برای گفتن داریم، ادامه داد: مدعی هستیم که می‌دانیم ۹۹.۳ افراد در چه شعبی رأی دارند و چه سنی داشتند.
وی با اشاره به اینکه تمام مراحل عملیات تجمیع رأی به صورت الکترونیکی انجام می‌شود، اضافه کرد: برای رأی‌گیری نوعی دستگاه را تعبیه کردیم که عملکردی شبیه تلفن دارد و حتی کم سوادان هم مشکلی با آن نخواهند داشت.
شجاعان گفت: ما در سال ۹۰ اولین تجربه دستگاه رأی‌گیری الکترونیکی را در کشور داشتیم و دستگاهی شبیه ATM بانکی طراحی کردیم که در ۱۴ حوزه انتخابیه به نصب رسید. بعد از آن طراحی دستگاه‌های جدید را با ماژول اثر انگشت و کنترل تصویر فرد با مدارک ظاهری اجرایی کردیم.
۵۰۰ نوع تست امنیتی برای دستگاه‌های اخذ رأی انجام شد
این مقام مسئول با تاکید بر اینکه این دستگاه‌ها دارای ۳ گواهینامه امنیت بوده و انواع تست‌های مختلف روی آن انجام شده است خاطرنشان کرد: بیش از ۵۰۰ نوع تست امنیتی و ایمنی روی این دستگاه انجام شده و تاییدیه دریافت کرده‌ایم. به طوری که در انتخابات شوراها در دوره قبل ۹ هزار و ۶۴۴ شعبه مجهز به این دستگاه شدند.
وی گفت: نتایج دور قبلی انتخابات شوراها که توسط این دستگاه اخذ رأی انجام شد، نشان می‌دهد که زیر یک درصد خرابی داشتیم و تخلیه الکترونیکی آرا در ۹۹.۵ درصد شعب انجام شده بود. به لحاظ زمان نیز در ۴۳ شهر کار تجمیع آرا زیر یک ساعت و در ۷۲ درصد شهرها نیز ظرف مدت دو ساعت، کار تجمیع آرا انجام شد.
وی افزود: ما در این دوره اپلیکیشنی نیز طراحی کردیم که امکان مسیریابی نزدیک‌ترین شعبه اخذ رأی را به فر. می‌دهد.
وی در مورد تدابیر اندیشیده شده برای خرابی احتمالی دستگاه گفت: در صورت بروز مشکل، تیم پشتیبان مشکل را مرتفع می‌کند. البته در تمامی شعب اخذ رأی، صندوق دستی رأی و مهر را آماده می‌گذاریم. تا ادامه رأی گیری با تعرفه انجام شود و برگشت به حالت الکترونیکی نخواهند داشت.
وی با بیان اینکه در انتخابات شوراهای شهر و روستا و ریاست جمهوری به صورت همزمان ۷۰ هزار شعبه اخذ رأی خواهیم داشت خاطرنشان کرد: برای صحت عملکرد دستگاه اخذ رأی حاضر هستیم به صورت رندم دستگاه را در اختیار تیم‌های پژوهشی دانشگاهی قرار دهیم. ما معتقدیم که نظام انتخاباتی کشور دارای امنیت و اعتماد است و مردم آن را برگزار می‌کنند. به لحاظ فنی نیز شواهد محکمی داریم که نشان می‌دهد این سیستم خوب کار می‌کند و از سیستم دستی به مراتب بهتر است.
کل شبکه همه قطع شود اختلالی در برگزاری انتخابات نخواهیم داشت
وی در مورد بروز مشکل احتمالی برای شبکه اینترنت در روز اخذ رأی تاکید کرد: تمامی دستگاه‌های اخذ رأی در شعب آفلاین هستند و تنها، مراکز تجمیع رأی، دسترسی به شبکه دارند. ما از قبل می‌دانیم شعب کجاست و با مجموعه‌های مخابراتی برای ارتباط تلفن همراه هماهنگی خواهیم داشت و در کنار آن دستگاه قابلیت اتصال به تلفن ثابت را هم خواهد داشت.
وی با بیان اینکه مخابرات در حالت آماده باش خواهد بود و چند هزار خط تلفن نیز برای شعب آماده شده است اضافه کرد: دستگاه احراز هویت بدون شبکه کار می‌کند و اگر همه شبکه قطع شود، انتخابات قطع نمی‌شود. فرآیند ارسال صورتجلسه نیز الکترونیکی طی می‌شود تا اجازه اعلام نتایج داشته باشیم.
شجاعان یادآور شد: برای این دوره از انتخابات با توافق شورای نگهبان در محل شعبه اخذ رأی و پس از شمارش آرا، عملیات امضای دیجیتال روی صورتجلسه انجام می‌شود و یک نسخه از آن ارسال می‌شود. این موضوع سرعت عمل را افزایش می‌دهد.