ارزهای دیجیتال سود یا زیان؟
در روزهای اخیر بحث ارزهای دیجیتال به یک موضوع مهم در جامعه و رسانه‌ها تبدیل‌شده و نام هایی همچون بیت کوین، اتریوم و سایر ارزهای مجازی و قوانین مرتبط با آن دغدغه بسیاری از افراد است.
طی ده سال گذشته دنیای اقتصاد با واژه‌ها و اصطلاحات جدیدی روبه‌رو شد که چند صباحی است در کشور ما هم رواج یافته و افراد مختلفی با آن‌ها سروکار پیدا کرده‌اند. واژه‌هایی از قبیل بلک چین (Block chain)، کریپتو کارنسی (Crypto currency) یا ارزهای رمزگذاری شده، ارز دیجیتال، بیت کوین، آلت کوین، اتریوم و ... ازاین‌دست محسوب می‌شوند.
ممکن است برای بسیاری از مخاطبین این سؤال مطرح شود که ارزهای دیجیتال یا ارزهای رمزنگاری‌شده چه هستند؟ چه مزایایی داشته و بهترین ارزهای دیجیتال کدم‌اند؟
از سوی دیگر بسیاری از افرادی که قصد ورود به این حوزه را داشته و یا می‌خواهند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند، مایل به دانستن چشم‌انداز و آینده‌این ارزها بوده و به دلیل بحث‌های فراوان قانونی در ماه‌های اخیر که در رابطه با استخراج این ارزها مطرح‌شده، مایل به دانستن این نکته هستند که چه آینده‌ای برای ارزهای دیجیتال پیش‌بینی می‌شود و چگونه می‌توان این ارزها را استخراج کرده و اصولاً آیا استخراج این ارزها برای افراد و اقتصاد کشور منفعت یا مضراتی دارد یا خیر؟
ارزهای دیجیتال به دلیل غیرمتمرکز بودن، مانند سیستم‌های بانکی قابل ردگیری نیستند و درنتیجه دولت‌ها و سازمان‌ها نمی‌توانند به اطلاعات صاحبان آن‌ها دسترسی داشته باشند.
این موضوع در برخی موارد مانند شرایط تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا علیه ایران می‌تواند مفید باشد اما از سوی دیگر برخی کارشناسان اقتصادی نیز این عدم قابلیت پیگیری ارزهای دیجیتال و تراکنش‌های آن را زمینه‌ساز فساد و سوءاستفاده گروه‌های تبه‌کار و افرادی که فعالیت‌های مجرمانه می‌کنند دانسته و نسبت به تبعات آن هشدار می‌دهند.
ارزهای رمزنگاری‌شده و مزایای آن‌ها
نخستین نکته‌ای که باید در این رابطه در نظر داشت، این حقیقت است که ارزهای رمزنگاری‌شده برخلاف ارزهای معمولی، ماهیت فیزیکی ندارند؛ یعنی این ارزها مانند پول‌های کاغذی یا طلا نیستند که بتوان آن‌ها را دید و یا در جیب گذاشت.
دومین نکته این است که این ارزها هیچ بانک مرکزی و یا سازمان مشخصی ندارند که آن‌ها را کنترل کند، به‌عبارت‌دیگر این ارزها غیرمتمرکز بوده و اگر بخواهیم از مزیت این ارزها بگوییم، در مرحله اول همین نداشتن ماهیت فیزیکی است که باعث می‌شود به‌راحتی دزدیده نشوند و فقط در صورتی دزدیده می‌شوند که خود شما کلید خصوصی خود را در اختیار افراد دیگر قرار دهید.
البته به باور برخی کارشناسان، این موضوع نقطه ضعف ارزهای دیجیتال نیز محسوب شده و به دلیل نبود نظارت یک دولت یا سازمان خاص و همچنین عدم پاسخگویی نهادهای قانونی در سطح بین‌الملل، نمی‌توان به این ارزها در درازمدت اعتماد کرد.
از سوی دیگر ارزهای دیجیتال به دلیل غیرمتمرکز بودن، مانند سیستم‌های بانکی قابل ردگیری نیستند و درنتیجه دولت‌ها و سازمان‌ها نمی‌توانند به اطلاعات صاحبان آن‌ها دسترسی داشته باشند.
این موضوع در برخی موارد مانند شرایط تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا علیه ایران می‌تواند مفید باشد اما از سوی دیگر برخی کارشناسان اقتصادی نیز این عدم قابلیت پیگیری ارزهای دیجیتال و تراکنش‌های آن را زمینه‌ساز فساد و سوءاستفاده گروه‌های تبه‌کار و افرادی که فعالیت‌های مجرمانه می‌کنند دانسته و نسبت به تبعات آن هشدار می‌دهند.
معرفی بیت کوین و آلت کوین‌ها
در سال ۲۰۰8 میلادی فرد یا افرادی که تاکنون ناشناخته باقی‌مانده و خود را ساتوشی ناکاماتو (satoshi nakamoto) معرفی کرده‌اند، ایده و طرح اولیه یک سیستم پرداخت نظیر به نظیر را مطرح کردند که درواقع با کمک این سیستم، افراد بدون اینکه از شخص یا سازمانی کمک بگیرند می‌توانند تراکنش‌هایی با یکدیگر داشته باشند.
این سیستم پرداخت؛ بیت کوین نام داشت. درواقع بیت کوین یک دفتر حساب غیرمتمرکز است که ارزش خود را از تقاضا به دست می‌آورد. اینکه هیچ بانک، سازمان و حتی هیچ دولتی به سرمایه شما دسترسی ندارد، باعث شد که میزان تقاضای خرید این ارز به حدی بالا برود که بیت کوین که در ابتدا ارزشی کمتر از یک دلار داشت اکنون به حدود 9200 دلار برسد.
موفقیت بیت کوین افراد دیگری را تشویق به ساختن شبکه ارزهای مجازی مشابه کرد و به‌این‌ترتیب طی ده سال گذشته ارزهای زیادی به وجود آمد و به همگی آن‌ها واژه کلی آلت کوین تعلق می‌گیرد.
مهم‌ترین این ارزها اتریوم، بیت کوین کش، لایت کوین، اتریوم کلاسیک، زدکش، ریپل و غیره هستند.
استخراج بیت کوین و رمز ارزها
همان‌طور که گفته شد، بیت کوین درواقع یک دفتر حساب غیرمتمرکز است و در هر ده دقیقه یک Block به زنجیره بلاک‌های آن افزوده می‌شود. در هر بلاک اطلاعات تراکنش‌ها وجود دارد و هر شخصی می‌تواند این بلاک‌ها را پردازش و درواقع حساب‌وکتاب‌ها را انجام دهد و در ازای تمام محاسباتی که در شبکه بیت کوین انجام دهد جایزه بگیرد؛ ابتدا انجمن بیت کوین هر ۱۰ دقیقه تعداد ۵۰ بیت کوین به تمام کسانی که این محاسبات را انجام می‌دادند پرداخت می‌کرد.
چهار سال بعد این تعداد به ۲۵ عدد کاهش یافت و در حال حاضر به عدد 12.5 بیت کوین در هر ده دقیقه رسیده است. سیستم بیت کوین به افراد و یا درواقع به دستگاه‌هایی که این محاسبات را انجام می‌دهند؛ پاداش داده و این افراد جایزه خود را به‌صورت بیت کوین از این شبکه دریافت می‌کنند. به دستگاه‌هایی که این عملیات را انجام داده و پاداش دریافت می‌کند، ماینر یا استخراج گر می‌گویند. البته این فرایند تنها به بیت کوین تعلق نداشته و مابقی ارزها نیز با همین روش استخراج می‌شوند.
نکته‌ای که در استخراج ارزهای دیجیتال باید مدنظر قرار گیرد، این است که بخش عمده هزینه استخراج ارزهای دیجیتالی، عموماً هزینه برق مصرفی آن است.
البته این دستگاه‌ها دارای مصرف انرژی زیادی بوده و مشکل عمده‌ای که طی ماه‌های گذشته و با افزایش تعداد این دستگاه‌ها در کشور رخ‌داده، مصرف بسیار بالای برق در مزارع استخراج ارز دیجیتال با برق عادی شهری، صنعتی یا کشاورزی است که به آن یارانه دولتی تعلق‌گرفته و این موضوع حرف و حدیث‌های زیادی در پی داشته و صحبت‌هایی مبنی بر ممنوعیت استخراج ارزهای دیجیتال، ارائه مجوز با محاسبه هزینه برق صادراتی و ... مطرح‌شده است.
متأسفانه هنوز گره کور این کلاف سردرگم باز نشده و مسئولین دولتی باید تدابیری منطقی برای مواجهه با این پدیده بیندیشند زیرا ممنوعیت آن تنها منجر به فعالیت زیرزمینی و غیرقانونی افراد دارای دستگاه ماینر خواهد شد.
چشم‌انداز بیت کوین و ارزهای دیجیتال
بر اساس اعلام گردانندگان مجموعه ساتوشی ناکاماتو، تعداد کل بیت کوین‌ها درنهایت به ۲۱ میلیون بیت کوین می‌رسد. البته ارزهای دیگر و خصوصاً اتریوم که مهم‌ترین ارز بعد از بیت کوین هستند به تعداد نامحدود وجود خواهد داشت. بر اساس آمارهای رسمی تا امروز حدود ۱۸ میلیون بیت کوین استخراج‌شده و این موضوع که تعداد بیت کوین‌های پیش‌بینی‌شده در جهان محدود هستند، احتمالاً موجب افزایش قیمت این ارز خواهد شد.
برای پیگیری میزان ارزش لحظه‌ای ارزهای دیجیتال، می‌توان با مراجعه به سایت Coinmarketcap.com در هرلحظه به اطلاعاتی مثل تعداد بیت کوین‌های موجود و همچنین تعداد انواع آلت کوین‌های موجود در جهان و قیمت آن‌ها دسترسی داشت.
در این سایت همچنین می‌توان اطلاعات مهم دیگری مثل سرمایه هر ارز و درصد نوسان آن در ۲۴ ساعت گذشته را به دست آورد. لازم به توضیح است که هم‌اکنون ارزش سرمایه در شبکه بیت کوین به بیشتر از 166 میلیارد دلار رسیده است.
کارشناسان اعتقاد دارند که کف قیمت بیت کوین در پانزدهم دسامبر 2018 بوده و بر این اساس تحلیلگران این حوزه پیش‌بینی می‌کنند درنهایت شاهد یک انفجار قیمت در این ارز دیجیتال خواهیم بود.
درنهایت باید اذعان داشت این حوزه بسیار جذاب، مرموز و ناشناخته بوده و پیش‌بینی‌های فوق همگی در حد تحلیل‌های غیرقطعی هستند و نمی‌توان با استانداردهای اقتصادی مرتبط با ارزهای واقعی به‌طور قطعی درباره آن‌ها نظر داد.