ایده تقسیم شرکت‌های بزرگ فناوری به کجا ختم خواهد شد
دولت ایالات متحده آمریکا طی سال‌ها پشتیبان شرکت‌های بزرگ فناوری مثل فیس‌بوک و گوگل بوده است. اما این رویکرد در حال تغییر است براساس توافقی جدید میان وزارت دادگستری و کمیسیون تجارت آمریکا، قانونگذاران این کشور از این پس می توانند نظارت خود بر اپل، آلفابت، آمازون و فیس‌بوک را افزایش دهند و در صورت نیاز این شرکت‌ها را تجزیه یا تقسیم کنند.
دموکرات‌های کاخ سفید بررسی ضدرقابتی جدیدی را در این زمینه به صورت گسترده آغاز کرده‌اند. هنوز مشخص نیست که چنین اقدامی آیا واقعا قرار است به مقررات معناداری ختم شود یا اینکه در نهایت قرار است روندی جدید برای کنترل بیشتر روی این شرکت‌ها اعمال شود.
موافقان و مخالفان یک طرح
یکی از کسانی که از تکه شدن شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکایی مانند آمازون، گوگل و فیس‌بوک به منظور جلوگیری از انحصارطلبی دفاع کرده است، الیزابت وارن سناتور آمریکایی است. الیزابت وارن،سناتور ایالت ماساچوست در سنای ایالات متحده آمریکا، در هفته اخیر در یک توئیت گفته است: «گوگل قدرت زیادی دارد و آنها از این قدرت برای آسیب زدن به کسب و کارهای جدید، کشتن نوآوری و بازی کردن علیه هرکس دیگری استفاده می‌کنند… وقت آن رسیده است که در مقابل این مساله بجنگیم…». او همین مساله را علت برنامه پیشنهادی تقسیم و تجزیه این شرکت‌ها اعلام کرده است. این طرح شامل ادغام‌های این شرکت‌ها مانند خرید Whole Foods از سوی آمازون، خرید اینستاگرام و مالکیت آن از سوی فیس‌بوک و خرید یوتیوب از سوی گوگل می‌شود.
برخی از کارشناسان به استفاده از قوانین ضد انحصاری در زمینه شرکت‌های بزرگ فناوری حداقل به شیوه پیشنهاد شده فعلی برای حل مشکلاتی که دغدغه شهروندان و قانونگذاران است (مثل حریم خصوصی) خوشبین نیستند. از سوی دیگر، احتمالا استراتژی فعلی، چندان عملی نباشد. دیانا موس، اقتصاددان و مدیر موسسه American Antitrust که موسسه‌ای غیرانتفاعی است، می‌گوید: «رویکرد فعلی دولت آمریکا به بسیاری از پرسش‌های کلیدی، پاسخ نمی‌دهد… در واقع نمی‌توان راه‌حل ارائه شده را بهترین راه‌حلی دانست که می‌تواند رقابت را به بازار برگرداند و از نوآوران، مصرف‌کنندگان و کارکنان حمایت کند». به باور او مثلا یکی از دلایلی که فیس‌بوک تا این اندازه قدرت دارد، این است که همه از آن استفاده می‌کنند و این امر رقابت با این شبکه اجتماعی را دشوار می‌کند. حتی اگر اینستاگرام از فیس بوک جدا شود، تبدیل به شبکه‌ای مستقل می‌شود؛ اما به سختی می‌تواند وضعیت را تغییر دهد و تقسیم فیس‌بوک مساله را حل نمی‌کند.
تجزیه و تکه‌تکه کردن شرکت‌های بزرگ، اتفاقی نادر و دشوار است. شارلوت اسلیمن، قانون‌گذار ضدانحصار پیشین در FTC می‌گوید: «من قبلا در این جلسات بوده‌ام. تشخیص اینکه چه بخش‌هایی از کسب و کار باید تقسیم شوند، دشوار است… و امکان موفقیت، کم است».
از سوی دیگر، اگر دولت در یکی از پرونده‌های خود علیه شرکت‌های بزرگ شکست بخورد، پیاده‌سازی و اجرای قوانین ضدانحصاری در آینده، پیچیده‌تر و دشوارتر خواهد شد. ممکن است پیشنهادها (از جمله تفکیک Whole Foods از آمازون) ساده به نظر بیاید، اما بر اساس قوانین ضدانحصار باید ادغام‌ها را بر اساس تاثیر تعرفه‌ها بر مشتریان بررسی کرد. آمازون با خرید Whole Foods قیمت‌ها را کاهش داد و تنها درصد کمی از بازار مواد غذایی امریکا را در اختیار دارد. این امر به معنای این نیست که ادغام Whole Foods بر نوآوری در کسب و کار مواد غذایی تاثیر منفی نداشته است، اما اندازه‌گیری این شاخص، دشوار است. اثبات این مساله که آمازون بر دیگر استارت‌آپ‌های نوظهور موادغذایی تاثیر داشته، دشوار است. به نظر اسلیمن «اثبات این مورد در ذیل قانون فعلی، سخت‌ترین کار است».
تصمیمی که روی آن وقت گذاشته نشده
البته این امر به این معنا نیست که رگولاتورها نباید ادغام‌ها را به صورت سختگیرانه بررسی کنند. به نظر موریس استاک وکیل و استاد حقوق دانشگاه تنسی، دولت امریکا به اندازه کافی برای ارزیابی تاثیر تصمیم‌های خود، وقت نگذاشته است. به نظر او وضعیت مثل این است که«متخصص هواشناسی هیچ‌وقت بیرون نرود تا ببینید پیش‌بینی‌اش درست بوده است یا نه!… باید به گذشته برگشت و تهدیدهای رقابتی ادغام‌هایی را که به آنها مجوز داده شده است، بررسی کرد».
مساله دیگر این است که قوانین ضدانحصار مخصوص حل مسائل مربوط به رقابت هستند، نه برخی از دغدغه‌های موجود مثل مساله حفاظت از داده‌های مشتری در شرکت‌های بزرگ فناوری. به نظر ماس «ما واقعا نمی‌توانیم با قوانین ضدانحصاری مسائلی را حل کنیم که مربوط به این فوانین نیستند. برای حل کردن مشکلاتی مثل حریم خصوصی، دولت باید از ابزارهای دیگری استفاده کند». در واقع، باید بین خط‌مشی‌های حریم شخصی، حفاظت از داده‌های مشتریان و قوانین ضدانحصار هماهنگی وجود داشته باشد.
مشکل این است که کنگره طی سال‌ها به این شرکت‌ها امکان داده است خودشان قوانین را مشخص کنند. در حال حاضر هیچ قانون مدرنی در مورد حریم خصوصی وجود ندارد و حتی قوانین ایالاتی به‌تازگی در حال پا گرفتن هستند. برای اینکه بتوان شرکت‌هایی نظیر گوکل، فیس‌بوم و آمازون را بر اساس مقررات به پیش راند، باید قوانین جدیدی تصویب شوند. تصویب قوانین چالش‌های سیاسی و همچنین لابی‌های صنعت را در بر می‌گیرد. شرکت‌هایی مثل فیس‌بوک، گوگل و آماوزن تاثیر بسیاری بر آنچه می‌خریم، اطلاعاتی که می‌بینیم و نحوه ارتباط ما با یکدیگر دارند. اما ایده تقسیم و تکه‌تکه کردن آنها به بخش‌های ساده، به احتمال زیاد، مسائل را حل نخواهد کرد.