تراشه‌های هوشمند مرزهای دنیای ذهنی ما را جابه‌جا می‌کنند
اتصال مغز انسان به سیستم‌های رایانه‌ای پدیده تازه‌ای نیست و پزشکان تاکنون سعی کرده‌اند با استفاده از الکترودهای هوشمند، رفتارهای مغز را هنگام بروز بیماری‌هایی نظیر آلزایمر، پارکینسون، صرع و دردهای مزمن شبیه‌سازی کنند و راه‌های درمان آن را دقیق‌تر مورد بررسی قرار دهند. ماه گذشته نیز «ایلان ماسک» بنیانگذار شرکت‌های تسلا و اسپیس‌اکس با معرفی استارتاپ جدید خود موسوم به «نورالینک» توضیح داد در این مرکز طرح‌هایی را پیش می‌برد تا به موجب آن در آینده نه چندان دور تراشه‌های رایانه‌ای را در مغز انسان جاسازی کند و فناوری‌های مختلف مرتبط با مغز انسان را پیش ببرد ولی محققان گروه مهندسی پزشکی در دانشگاه ویسکانسین-مدیسان امریکا این هفته گزارشی را منتشر کردند که نتایج حاصل از مطالعات جدید آنها نشان می‌دهد که پیشرفت علم در این مسیر می‌تواند معایب فراوانی را هم به همراه داشته باشد. در این گزارش اعلام شده است حتی اگر از رابط‌های مغزی-رایانه‌ای (BCI) غیرتهاجمی در بدن انسان استفاده شود، این اتفاق می‌تواند عوارضی نظیر اعمال رفتارهای غیرارادی را در بدن انسان به همراه داشته باشد و اتفاقات عجیبی را در ذهن ما رقم بزند که تا امروز از آنها بی‌خبر بودیم.
یک مغز کامپیوتری
مغز انسان به‌طرز شگفت انگیزی با اتفاقات پیرامون سازگار است و به‌عنوان مثال ضربان قلب را تنظیم می‌کند، باعث می‌شود انسان خواب ببیند، موسیقی که فرد دهه‌ها پیش فقط چند نت از آن را شنیده بود به خاطر بیاورد یا یک زبان جدید را برای گفت‌وگو انتخاب کند و به عبارت دیگر مغز مدیریت همه اتفاقات زندگی ما را در دست می‌گیرد. مغز قادر است تمامی این اتفاقات را براحتی انجام دهد، زیرا مسیرهایی در آن وجود دارد که برای دستیابی به مهارت‌های جدید یا پاسخ دادن به اتفاقات پیرامون از آن استفاده می‌شود. این فرآیند که از آن به‌عنوان سیستم انعطاف پذیر عصبی یاد می‌شود روشی برای همگام‌سازی با تغییرات دنیای خارجی است و در این میان دانشمندان می‌کوشند در آینده نزدیک مغز انسان را با یک چالش جدید مواجه کنند: اتصال به کامپیوتر از طریق رابط مغزی-رایانه‌ای (BCI). این تحول همان اتفاقی است که باعث می‌شود نگرش ما به دنیای پیرامون عوض شود، مشاهده ما از بدن خود به شکل دیگری صورت گیرد و حتی سرعت تغییرات در دنیای پیرامون ما به گونه دیگر انجام شود. «جاستین سانچز»، مدیر«مؤسسه حافظه باتل» روز گذشته در این خصوص گفت: «بین ابزارهای موبایلی که در دستان انسان قرار می‌گیرد و تراشه‌ای که در مغز او کاشته می‌شود تفاوت محسوس وجود دارد. تراشه‌های مغزی به‌صورت مستقیم با اعصاب انسان در تماس هستند و نحوه تعامل انسان با دنیای پیرامون را به‌طور کامل عوض می‌کند. این تراشه‌ها موجب می‌شوند میزان انطباق یا انعطاف‌پذیری نورون‌های مغزی هنگام تعامل با محیط پیرامون به‌طور کامل عوض شود و خاصیت انعطاف‌پذیری مغز موجب می‌شود که تراشه هوشمند طیف گسترده‌ای از تغییرات جدید را بپذیرد.» در این میان محققان گروه مهندسی پزشکی در دانشگاه ویسکانسین-مدیسان با یک مطالعه جدید به این نتیجه رسیدند که حتی استفاده از رابط‌های غیرتهاجمی مغزی-رایانه‌ای می‌تواند در کوتاه مدت انعطاف‌پذیری مغز را به میزان قابل ملاحظه افزایش دهد و در نهایت باعث شود در ذهن ما اتفاقاتی صورت گیرد که تاکنون آن را تجربه نکرده‌ایم. مغز انسان به گونه‌ای طراحی شده است که می‌تواند بافت‌های آسیب دیده خود را بازسازی کند و تراشه‌های هوشمند باعث می‌شوند در بیماران مبتلا به اختلالات مغزی، این فرآیند بازسازی با سرعت بالاتر انجام شود. «جاستین ویلیامز»، مدیر گروه مهندسی پزشکی در دانشگاه ویسکانسین-مدیسان نیز در این باره گفت: «بیماران می‌توانند از این رابط‌های هوشمند برای بازسازی آسیب‌های ناشی از سکته‌های مغزی استفاده کنند. این تراشه‌ها روش‌های جدید برای ساخت دوباره نورون‌های از دست رفته را ارائه می‌کنند. ایده اصلی این است که با استفاده از رابط‌های هوشمند BCI ارتباط سریع‌تر بین بافت‌های مغز برقرار کنیم و اختلالات مغزی را از بین ببریم.»
کنترل از راه دور
تراشه‌های هوشمندی که قرار است در آینده نه چندان دور در مغز انسان کاشته شوند، کنترل ذهن را در دست می‌گیرند و این اتفاق می‌تواند انسان را وارد دنیای جدیدی کند که تا امروز فقط در فیلم‌های علمی-تخیلی مشاهده می‌شد. تاکنون در این زمینه گام‌های فراوانی برداشته شده است و در همین ارتباط مرکز DARPA با سرمایه گذاری‌های گسترده در این زمینه رابط‌های مغزی-رایانه‌ای ویژه‌ای را برای سربازان طراحی کرده است که به آنها امکان می‌دهد از راه دور و با نیروی ذهن بتوانند کنترل روبات‌های مستقر شده در خط مقدم را در اختیار بگیرند. این سیستم به گونه‌ای عمل می‌کند که نیروی نظامی می‌تواند با کمک نیروی ذهن خود به روبات فرمان پیشروی دهد یا از او بخواهد که به سمت نیروهای دشمن شلیک کند. سانچز معتقد است که رایانه‌ها می‌توانند بسیار سریع‌تر از سیستم بیولوژیکی اعصاب سیگنال‌ها را پردازش کنند و آنها را در مقیاس وسیع‌تر به‌کار گیرند. ترکیب سیستم پردازش بیولوژیکی و رایانه‌ای در نهایت باعث می‌شود تا انسان به کمک نیروی ذهن بتواند اتفاقات متفاوتی را رقم بزند.
او توضیح داد: «این مسأله جنبه جالبی از چگونگی انطباق مغز انسان با شرایط پیرامون را نشان می‌دهد. ما از نظر سرعت پایه سیستم عصبی خود در درک و تعامل با جهان پیرامون محدود هستیم. در این میان اگر ابزاری در نظر گرفته شود که سرعت پردازش بالاتری داشته باشد، مغز انسان می‌تواند خود را با آن سازگار کند و این همان اتفاقی است که شاید به خلق ابَرانسان‌ها بینجامد.» این مسأله شاید برای شما عجیب به نظر برسد یا توانایی‌های مغز را برای کنار آمدن با ورودی‌های سریع‌تر اعصاب زیر سؤال ببرد. اینکه فناوری چگونه می‌تواند توانایی‌های بدن انسان را ارتقا دهد از مهم‌ترین سؤالاتی است که طی دهه‌های گذشته ذهن همگان را به خود مشغول کرده است. دانشمندان برای پاسخ به این سؤال هم اکنون مطالعات گسترده خود را پیش می‌برند. رابط‌های مغزی-رایانه‌ای ابزاری را در اختیار ما می‌گذارند که به کمک آنها کارهایی را که تاکنون هیچ دانشی برای انجام آنها نداشتیم بدون هرگونه آموزش به بهترین نحو انجام می‌دهیم. سیستم‌هایی که برای رسیدن به نتیجه به نیروی عضلانی نیاز ندارند و اطلاعاتی که به‌صورت مستقیم و بدون نیاز به چشم و گوش و... وارد مغز انسان می‌شوند، می‌توانند از طریق این رابط‌های هوشمند به بهترین نحو عمل کنند. ویلیامز در این مورد توضیح داد: «نکته منحصر به فردی که در مورد رابط‌های مغزی-رایانه‌ای وجود دارد این است که این تراشه‌های هوشمند مغز را با نوع جدیدی از خروجی داده‌ها که از سیگنال‌های مغزی تولید می‌شود، سازگار می‌کنند. بر این اساس شما می‌توانید به جای حرکت عضلات به‌صورت مستقیم به بخش‌های ویژه مغز دسترسی داشته باشید، فعالیت آن را به روش‌های مختلف مدیریت کنید و در نهایت بدون درگیری عضلات بدن خود برخی کارها را براحتی انجام دهید. تا آنجا که ما متوجه شدیم، بخش‌های مجزای مغز برای کنترل هر یک از عضلات مورد استفاده قرار می‌گیرند و ما می‌خواهیم این وظیفه را به تراشه‌های هوشمند واگذار کنیم.» ولی سؤال اساسی که در این زمینه مطرح می‌شود این است که محدوده مغز برای یادگیری و تطابق با سیستم‌های هوشمند تا چه اندازه است و این فعالیت‌های جدید که تاکنون برای مغز تعریف نشده بود تا چه اندازه می‌تواند به کمک تراشه‌های مغزی رایانه‌ای بدرستی انجام شود؟ پاسخ دانشمندان تا امروز این است که مغز انسان تا امروز به نوعی همه فعالیت‌های مورد نیاز انسان را انجام داده است و ظرفیت قابل ملاحظه مغز این امکان را ایجاد می‌کند که در آینده به کمک سیستم‌های هوشمند بتوانیم فعالیت بیشتری با آن انجام دهیم. از آن زمان که انسان به فکر اختراع چرخ افتاد تا امروز که به پیشرفته‌‌ترین سیستم‌های سفر به کرات دیگر فکر می‌کند، مغز انسان همواره خود را با اتفاقات پیرامون سازگار کرده است. دانشمندان مطمئن هستند که مغز انسان با هر اتفاق جدید دیگری هم سازگار می‌شود و باید منتظر ماند و دید این تراشه‌های جدید چگونه نحوه تعامل ما با دنیای پیرامون را عوض می‌کنند.