زخم کرونا بر کسبوکارهای آنلاین
هنوز زخم قطع اینترنت بر پیکر کسبوکارهای آنلاین التیام پیدا نکرده و این گروه در گیجی اجرای طرح رمز دوم پویا در حال قد راست کردن بودند که هجوم ویروس کرونا به کشور دوباره بر زخم‌هایشان شیار تازه‌ای زده است.
بعد از انکار و تایید‌های بسیاری در مورد اینکه کرونا بالاخره از چین، این کشور دوست به ایران رسیده است یا نه، حالا گزارش‌های همان مقاماتی که ورود این ویروس به کشور را در هفته‌های گذشته تکذیب می‌کردند نشان می‌دهد که کرونا تا کنون نزدیک به ۱۵ خانواده ایرانی را عزادار کرده است.
اما خسارت ورود این ویروس به کشور تنها ابعاد انسانی نداشته است. همانطور که کرونا در یک ماه اخیر توانسته اقتصاد کشور چین به عنوان یکی از غول‌های بزرگ اقتصادی دنیا را با چالش‌های جدی روبه‌رو کند و به سیستم تولید خودرو تا گوشی و پوشاک و … آنها خسارت بزند، در ایران هم تا کنون گسترش این ویرس به شهرهای مختلف کشور بسیاری از کارمندان کسب‌وکارها را دورکار کرده و حوزه‌های مختلف از جمله گردشگری، فرهنگی و تفریحی با کاهش فروش و دربسیاری مواقع تعطیلی روبه‌رو شده‌اند.
برخی کسبوکارهای آنلاین هم از آسیب‌های شیوع ویروس کرونا در ایران دور نمانده‌اند. حالا مدیران بسیاری از شرکت‌های فناوری اعلام می‌کنند در شرایطی که در روزهای پایانی سال باید با رشد فروش مواجه باشند، با کاهش میزان خرید و دریافت سرویس از سمت کاربرانشان مواجه شده‌اند. البته در این بین میزان خسارت به کسبوکارهای آنلاین به دلیل شیوع ویروس کرونا به کشور متفاوت است. برای نمونه در حالی که برخی سرویس‌های آنلاین که اقدام به فروش کالا به مشتریان می‌کنند از افزایش فروش خود در این شرایط خبر می‌دهند، برخی سرویس‌های فعال در زمینه فروش بلیط، ارائه خدمات گردشگری و یا سفارش آنلاین غذا اعلام می‌کنند که در یک هفته اخیر با کاهش فروش قابل توجه‌ای روبه‌رو بوده‌اند.
روزهای سخت برای سفر و تفریح
مانند هر شرایط دیگری میزان خسارت وارد شده به کسبوکارهای آنلاین به خاطر ویروس کرونا متفاوت است. برخی کسب‌وکارها سعی کرده‌اند با رعایت اصول بهداشتی و مجهز کردن ناوگان حمل و نقل کالاهای سفارشی به مواد ضد عفونی‌کننده، خیال درخواست‌دهندگان را راحت کنند به ارائه خدمات آنلاین خود بپردازند؛ اما همچنان گروهی از کسب‌وکارها از کاهش ثبت سفارش و فروش خود به دلیل نگرانی شهروندان از شیوع ویروس کرونا می‌‌گویند. شاید یکی از کسب‌وکارهایی که در این بین بیشترین لطمه را از شیوع ویروس کرونا تاکنون متحمل شده باشند، پلتفرم‌های فعال در زمینه ثبت سفارش آنلاین بلیط قطار، اتوبوس و هواپیما باشند.
علی‌بابا، یکی از اصلی‌ترین پلتفرم‌های فعال در حوزه خرید آنلاین بلیط قطار، اتوبوس و هواپیما در روزهای گذشته و از طریق شبکه‌های اجتماعی خود اقدام به اطلاع‌رسانی لحظه‌ای در زمینه لغو پرواز شرکت‌های هواپیمایی کرده است. همچنین مدیران این مجموعه نیز هر کدام در توییت‌هایی جداگانه با اعلام شرایط ویژه کشور تاکید کرده‌اند که تیم علی بابا در تلاش است تا به سرعت فرایند استرداد بلیط‌های لغو شده مسافران را انجام دهد.
مسعود طباطبایی، مدیرعامل علی بابا در گفت‌وگو با پیوست از تاثیر جدی شیوع ویروس کرونا در ثبت سفارش بلیط از طریق این پلتفرم خبر می‌دهد. او در این مورد می‌گوید: «براساس پیش‌بینی چون در فصلی هستیم که سفرها افزایش پیدا می‌کند پس طبیعتا باید میزان فروش ما نیز افزایش پیدا می‌کرد؛ اما به دلیل شیوع ویروس کرونا بسیاری از سفرها هم از سمت سیستم هوایی کشور لغو شده و هم از سمت خود مسافران با کاهش ثبت سفارش مواجه بوده‌ایم. طبیعتا این شرایط ما را با کاهش فروش مواجه کرده است.» به باور او شیوع این ویروس نه تنها روی این کسب‌وکار که روی مسافران هم تاثیر منفی داشته است چه مسافرانی که برای رفتن به سفر برنامه‌ریزی کرده و حالا سفرشان لغو شده و چه مسافرانی که حالا خارج از کشور هستند و امکان بازگشت به کشور را ندارند.
او در توضیح این کاهش فروش اعلام می‌کند: «مردم نگران شیوع ویروس کرونا مخصوصا از طریق حضور در محیط‌های عمومی و استفاده از وسایل نقلیه عمومی مانند قطار، اتوبوس و هواپیما هستند و به همین خاطر سفرهایشان را لغو می‌کند. لغو سفر چه از سمت سیستم هوایی چه از سمت مسافران هم تنها محدود به سفرهای خارجی نبوده و سفرهای داخلی را هم متاثر کرده است.»
طباطبایی اعلام می‌کند که در حال‌حاضر این شرکت علاوه بر اینکه با کاهش فروش مواجه شد، با مشکل دیگری یعنی بازگرداندن مبالغ یا استرداد بلیط‌های ثبت شده مسافران از طریق این پلتفرم نیز روبه‌رو است. او در این مورد به پیوست می‌گوید: «سعی کرده‌ایم از طریق شبکه‌های اجتماعی اطلاع‌رسانی دقیق و لحظه‌ای برای بازگرداندن مبالغ به مشتریان خود را انجام دهیم. در حال‌حاضر نیروهای لازم و تیم‌های مختلف در حال کار روی این موضوع هستند تا هزینه بلیط‌های ثبت شده کاربران در این مدت زمانی که سفرها لغو شده به سرعت به آنها بازگردانده شود.» آنطور که طباطبایی اعلام می‌کند این شرایط کار را برای آنها بسیار سخت کرده چون پیوسته تیم علی‌بابا در حال ارتباط با سیستم حمل و نقل برای بازگرداندن پول کاربران و اطلاع‌رسانی به آنها در این زمینه هستند.
همچنین مدیرعامل علی‌بابا در مورد اجرای دورکاری در تیم این شرکت توضیح می‌دهد که آنها مانند شرکت‌های دیگر نیروهای خود را دورکار نکرده‌اند اما شرایط برای تیم‌هایی که امکان دورکاری برایشان فراهم بوده را ایجاد کرده‌اند. براساس گفته‌های طباطبایی یکی از قسمت‌هایی که به هیچ وجه شرایط دورکاری آنها وجود ندارد بخش مرکز تماس علی بابا است، آنهم در شرایط فعلی که آنها در تلاش هستند به صورت ۲۴ ساعت پاسخ‌گوی مشتریان باشند.
بعد از سرویس‌های آنلاین فعال در حوزه خدمات مسافرتی و گردشگری، این پلتفرم‌های اطلاع‌رسانی خدمات تفریحی و فرهنگی هستند که بزرگترین خسارت را به دلیل شیوع ویروس کرونا دیده‌اند. در یک هفته گذشته و بنا بر دستور وزارت ارشاد مراکز فرهنگی مانند سینما‌ها، تئاترها و کنسرت‌ها تعطیل شده‌اند و حالا دامنه خسارت از این تعطیلی علاوه بر جامعه فرهنگی به کسبوکارهای آنلاینی فروش بلیط رویدادهای فرهنگی هم رسیده است.
محسن دهقانی، مدیر Tik8، سامانه فروش آنلاین بلیط سینما، تئاتر و کنسرت در گفت‌وگو با پیوست از قطع شدن فروش آنلاین بلیط از طریق این سامانه به دلیل شیوع ویروس کرونا خبر می‌دهد. براساس اظهارات او در حال‌حاضر و با توجه به دستور وزارت ارشاد مبنی بر تعطیلی این مراکز فرهنگی در چند روز گذشته آنها هیچ فروش آنلاینی نداشته‌اند. دهقانی هم مشکل بزرگ کسب‌وکارش را بازگرداندن مبالغی بلیطی عنوان می‌کند که مردم در هفته جاری برای دیدن فیلم، تئاتر یا کنسرت از طریق این سامانه خریداری کرده‌اند. او در این زمینه به پیوست می‌گوید: «مشکلی که با آن مواجه هستیم این است که بسیاری از بلیط‌ها مخصوصا کنسرت و تئاتر در این هفته و برای هفته آینده پیش‌فروش شده و حالا بعد از اعلام لغو بسیاری از مراسم‌ها در این زمینه باید هزینه بلیط‌ها به خریداران استرداد شود.» او با اعلام اینکه تیم Tik8 به صورت شبانه روزی در تلاش برای پشتیبانی از مشتریان خود است اعلام کرد: «با این شرایط که فروش ما به صفر رسیده و خسارت صددرصدی دیده‌ایم اما به خاطر اینکه نمی‌خواهیم در این شرایط نگرانی بیشتری برای مشتریان خود ایجاد کنیم و برای احترام به مشتری با بسیج کردن گروه‌های مختلف در تلاش هستیم تا در کمترین زمان کار استرداد بلیط‌های لغو شده را انجام دهیم.» دهقانی امیدوار است با بازگشت شرایط عادی به کشور شرایط جبران خسارت برای این سرویس هم فراهم شود.
غذای سفارشی تعطیل !
از زمان شیوع ویروس کرونا لیست‌های مختلف نکات ایمنی و اطلاع‌رسانی در گروه‌های خانوادگی و کاری بین کاربران دست به دست می‌شود. از جمله نکات ایمنی که در اکثر این پیام‌ها دیده می‌شود پرهیز از سفارش غذاهای «فست‌فودی» است. بنابراین کاملا طبیعی است که در این بین رستوران‌های فست‌فودی و البته در کنار آن پلتفرم‌های آنلاین سفارش غذا با کاهش سفارش و فروش روبه‌رو شوند.
برخی از مدیران سرویس‌های آنلاین غذا در توییت‌هایی از کاهش فروش خود خبر داده‌اند. در همین زمینه مهراد عبدالرزاق، رئیس هیات مدیره اسنپ‌فود در گفت‌وگو با پیوست اعلام می‌کند که در چند روز گذشته این سرویس کمترین میزان ثبت سفارش غذا را تجربه کرده است. او در این مورد توضیح می‌دهد: «به خاطر نگرانی‌های موجود در مورد ویروس کرونا و همچنین تاکید برخی بر این نکته که مردم نباید غذاهای فست‌فودی تهیه کنند آمار ثبت سفارش در اسنپ‌فود کاهش داشته است. اگر در زمان قطعی اینترنت سراسری ما میزان کاهش سفارشمان تنها به دو روز ختم شد و بعد توانستیم به حالت عادی فروش بازگردیم؛ اما حالا با توجه به مشخص نبودن این موضوع که شیوع کرونا چه زمانی متوقف می‌شود هر روز با کاهش فروش مواجه هستیم.»
البته عبدالرزاق تایید می‌کند که آنها با تمام اینها برای کاهش نگرانی کاربرانشان پروتکل‌های مشخص بهداشتی برای تیم منابع انسانی شرکت و لجستیک خود تعریف کرده‌اند. او در این مورد می‌گوید: «ابزارهای بهداشتی مانند دستکش، ماسک و اسپری‌های ضدعفونی در اختیار پیک‌های غذای ما قرار گرفته است و از سمت دیگر هر روز و برای چند بار داخل باکس‌های پیک‌ها با نظارت سوپروایزرهای اسنپ‌فود ضدعفونی می‌شود.» به گفته او اجرای پروتکل‌های بهداشتی از سمت ناظران مشخص به صورت شبانه‌‌روزی و با گشت‌زنی‌های مشخص کنترل می‌شود.
ضرورتی به نام خرید آنلاین
شیوع ویروس کرونا در کشور حالا جایگزینی خرید آنلاین به جای رفتن به فروشگاه و مراکز خرید برای تهیه کالا را نه به یک انتخاب که به یک اجبار تبدیل کرده است. به نظر می‌رسد در شرایطی که کسبوکارهای آنلاین فعال در حوزه مسافرتی و گردشگری و یا سفارش آنلاین غذا با مشکل فروش روبه‌رو شده‌اند، در مقابل کسب‌وکارهایی که شرایط خرید آنلاین را برای کاربران ساده‌تر کرده‌اند شرایط بهتری را تجربه می‌کنند. حالا از ترس ویروس کرونا انتظار می‌رود کاربران به جای حضور در محیط‌های عمومی مانند فروشگاه، مغازه یا مراکز خرید برای تهیه مایحتاج خود به سمت ثبت خرید از خرده فروشی‌های آنلاین رفته باشند.
امیرحسین موسوی، روابط‌عمومی دیجی‌کالا، در گفت‌وگو با پیوست در این مورد می‌گوید: «درحال‌حاضر چند اتفاق باهم مانند اجرای رمز پویا، افزایش نرخ ارز، شیوع ویروس کرونا، نزدیک شدن به روزهای عید نوروز در حال رخ دادن است و ما نمی‌توانیم اعلام کنیم که اگر افزایش یا کاهش فروشی داشتیم این شرایط به دنبال کدام یک از این اتفاق‌ها رخ داده است.»
دیجی‌کالا به عنوان یکی از بزرگترین خرده‌‌فروشی‌های آنلاین اعلام می‌کند که در چند مدت گذشته با افزایش فروش روبه‌رو بوده است. اما این شرکت تاکید دارد که نمی‌تواند این افزایش فروش را به مسئله‌ای مانند شیوع ویروس کرونا در کشور ارتباط دهد.
او تاکید می‌کند که نمی‌توان در یک روز یا چند روز کاهش یا فروش در یک شرکت را به یک اتفاق مشخص ربط داد و صحبت کردن در مورد اینکه شیوع کرونا چه تاثیری در فروش کسب‌وکاری مانند دیجی‌کالا داشته در حال‌حاضر بسیار زود است. به باور او باید در مورد تاثیر این اتفاق روی خرید مشتریان کار مطالعاتی دقیق و عمیقی با توجه به بررسی رفتار مشتریان صورت بگیرد و به شکل سطحی نباید در این مورد نظر داد. موسوی با اشاره به اینکه فروش در دیجی‌کالا در حال‌حاضر با افزایش روبه‌رو است می‌گوید: «الان در روزهای پایانی سال هستیم و به همین خاطر با افزایش فروش روبه‌رو شده‌ایم. نمی‌توانم به صورت قطعی بگویم اما با توجه به شرایط بحرانی کشور و از آنجا که مردم احساس خطر برای خرید از فروشگاه‌های فیزیکی دارند کاملا منطقی است که مردم به سمت خرید آنلاین بیایند.» به باور او در شرایط فعلی خرید آنلاین نه یک انتخاب که به یک ضرورت تبدیل شده است. موسوی همچنین تاکید می‌کند که با مستقر کردن تیم‌های بهداشتی و همچنین پزشکی در ساختمان دیجی‌کالا تمامی موارد بهداشتی را برای تیم دیجی‌کالا و تیم لجستیک دیجی‌کالا رعایت می‌کنند تا ریسک شیوع این بیماری را به صفر برسانند.
در همین زمینه رئیس هیات مدیره اسنپ فود هم در گفت‌وگو با پیوست تاکید می‌کند که در کنار کاهش فروش آنها در بخش سفارش غذا؛ اما به خاطر نگرانی مردم برای حضور در مکان‌های عمومی، میزان ثبت سفارش آنلاین در بخش سوپرمارکت این پلتفرم با افزایش قابل توجه‌ای روبه‌رو شده است.
انگار تجربه داستان قطع سراسری اینترنت در ایران دوباره اما به مراتب با شدت بیشتری در حال تکرار شدن برای برخی کسبوکارهای آنلاین است. اما اینبار داستان یک تفاوت بزرگ دارد و اینکه زمان پایان یافتن خسارات کرونا به اقتصاد برخی کسبوکارهای آنلاین و آفلاین مشخص نیست. با تمام اینها بسیاری از مدیران کسبوکارهای استارت‌اپی در توییتر خود با اینکه از شرایط سخت به وجود آمده برای تجارتشان خشنود نیستند؛ اما تاکید می‌کنند که اینبار هم مانند دوران گذشته می‌توانند از پس این چالش هم برآیند.