شغل‌های اینترنتی مشمول بیمه بیکاری می‌شوند؟
با وجود آنکه کسب‌وکارهای اینترنتی به سرعت در حال گسترش و اشتغالزایی است اما صاحبان این مشاغل هنوز جایگاه مشخصی در قوانین و پوشش بیمه‌ای کشور ندارند؛ به طوری که در قانون بیمه بیکاری، بهره‌مندی مشاغل اینترنتی از مقرری بیکاری پیش‌بینی نشده و کارشناسان نبود تعریف رسمی برای مشاغل اینترنتی را تایید می‌کنند.
اگر تا چند سال قبل کسی فکر درآمدزایی از فضای مجازی و اینترنت را در سر نمی‌پروراند اما اکنون این نگاه به سرعت در حال تغییر و گسترش است. امروز بسیاری از کسب‌وکارها در بستر اینترنت و بر پایه فضای وب در حال شکل‌گیری و رواج است. شاغلان این نوع کسب‌وکارها به ارزش درآمدزایی از فضای مجازی پی برده و استارت‌آپ‌ها و کسب و کارهای نوین مجازی یکی پس از دیگری در حال راه‌اندازی است.
طی سال‌های گذشته درخواست راه‌اندازی کسب‌وکارهای مجازی و اینترنتی در ایران به شدت افزایش یافته و جهش چندین برابری در رونق این نوع کسب و کار را به دنبال داشته است. این امر ضرورت گرفتن مجوز شکل‌گیری این کسب و کارها، ساماندهی و تداوم فعالیت آن‌ها را نشان می‌دهد.
کسب و کارهای اینترنتی علاوه بر اشتغالزایی، ارائه خدمات از طریق اینترنت و فروش محصولات، درآمدزایی قابل توجهی دارند. امروز به دلیل رونق وب سایتها، فروشگاه‌های آنلاین و افزایش تعداد کاربران فضای مجازی، کسب و کارهای اینترنتی نیز در سطح وسیعی گسترش پیدا کرده است.
راه اندازی یک کسب و کار اینترنتی مزایای بسیاری دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به برقراری ارتباط با مشتریان و ارائه جدیدترین محصولات به آن‌ها، کاهش زمان خرید و فروش و هزینه‌های بازاریابی حضوری، رقابت سالم با شرکتهای مشابه و پاسخگویی به نیاز مشتریان در سریعترین زمان ممکن اشاره کرد.
با این حال بیشتر کاربران اینترنتی در گروه سنی جوان هستند و به همین منظور عمده کالاهایی که در فروشگاه‌های مجازی و آنلاین عرضه می‌شود، باید متناسب با نیاز و سلیقه این قشر باشد تا موفقیت این فروشگاه‌ها را به دنبال داشته باشد.
اخیرا قائم مقام وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و دبیر شورای عالی فضای مجازی از پرداخت بیمه بیکاری به کسب و کارهایی خبر داده که با کوچ از پیام‌رسان‌های خارجی نظیر تلگرام متضرر می‌شوند.
به گفته فیروزآبادی، به صاحبان کسب و کارهای اینترنتی و کسانی که با کوچ از پیام‌رسان‌های خارجی به پیام رسان‌های داخلی، کسب و کارشان دچار اختلال شود، بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد. از نظر قانون بیمه بیکاری، فرد بیکار به بیمه شده‌ای گفته می‌شود که بدون میل و اراده خود بیکار شده و آماده به کار باشد.
بر اساس قانون بیمه بیکاری، چنانچه بیمه شده‌ای به علت تغییرات ساختار اقتصادی کارگاه مربوطه و به تشخیص وزارتخانه ذیربط و تایید شورای عالی کار، بیکار موقت شناخته و می‌توانند از مقررات این قانون استفاده کنند.تشخیص ارادی یا غیرارادی بودن بیکاری بیمه شده، برعهده کمیته‌ای متشکل از نمایندگان این سازمان و اداره کار محل اشتغال بیمه شده است.
اقدامات لازم برای اعلام وضعیت بیکاری
بیمه شده بیکار، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری باید حداکثر ظرف مدت ٣٠ روز از تاریخ بیکاری، موضوع را به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی ذیربط اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند.
شرایط لازم برای دریافت مقرری بیمه بیکاری
بیمه شدگان بیکار در صورتی که مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی و دارای حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه باشند و جزو تبعه کشورهای خارجی یا در زمره صاحبان مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری نباشند و مستمری بگیر بازنشسته یا از کارافتاده کلی نباشند، استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را دارند.
بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه مانند: سیل، جنگ، زلزله و آتش سوزی بیکار می‌شوند، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، نیاز به داشتن سابقه پرداخت حق بیمه برای مدت زمان خاص ندارند و حتی اگر در روز اول کار بر اثر این حوادث بیکار شوند، با رعایت سایر شرایط مقرر می‌توانند مقرری بیمه بیکاری دریافت کنند. بیمه شدگان باید در دوره های کارآموزی و آموزشی که از سوی ادارات کار برگزار می‌شود، شرکت کنند و هر دو ماه یک بار، گواهی لازم در این زمینه را به شعب تأمین اجتماعی ارائه کنند.
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری و شرایط قطع آن
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه شدگان واجد شرایط، به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آنان بستگی دارد و در هر حال مدت آن از ٣٦ ماه برای بیمه شدگان مجرد و ٥٠ ماه برای بیمه شدگان متأهل و متکفل بیشتر نیست.
در صورتی که بیمه شده بیکار مجددا به کار اشتغال یابد، بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی و آموزشی خودداری کند، شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی را نپذیرد، مشمول سربازی شود، اشتغال پنهان داشته باشد، مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی شود، با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار اولیه بازگردد، فوت کند و یا مدت زمان استحقاقی بیمه شده برای دریافت مقرری بیکاری خاتمه یابد، مقرری بیمه بیکاری او قطع می‌شود.
مقرری بیمه بیکاری افراد واجد شرایط از همان روز اول بیکاری بیمه شده قابل پرداخت است و مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه بیمه شده محسوب می شود. در همین راستا یک کارشناس حوزه کار ـ در گفت‌وگو با ایسنا، طرح مباحثی همچون پرداخت بیمه بیکاری به کسب و کارهای اینترنتی را دارای جنبه تبلیغی می‌داند و می‌گوید: آنچه که دولت دنبال می‌کند، نگرانی‌هایی است که درباره مسایل امنیتی، اجتماعی و فرهنگی در خصوص پیام رسان‌ها وجود دارد و بحث مربوط به کسب و کارهای فضای مجازی چندان مورد توجه قرار نگرفته است، بنابراین نباید تصور کنیم که اگر بخشی از کسب‌وکارها با فیلتر پیام رسان‌های خارجی نظیر تلگرام در کشور تعطیل شوند، می‌توانند از مزایایی نظیر بیمه بیکاری که برای کسب و کارهای رسمی و دارای مجوز است، استفاده کنند.
حمید حاج اسماعیلی می‌افزاید: از سوی دیگر ثبت جدی و رسمی درباره کسب و کارهای مجازی در وزارت کار نداریم. ممکن است در مورد برخی کسب‌وکارها اتفاق افتاده باشد، مثل تاکسی‌های اینترنتی اسنپ و تپسی که بیشتر از بقیه نرم افزارها در کشور و میان مردم فراگیر شده است ولی این کسب‌وکارها هم هنوز به طور رسمی فعالیتشان جدی نشده و جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده‌اند.
اعلام مشاغل اینترنتی دارای کد کارگاهی از سوی سازمان تامین اجتماعی
به گفته وی، در حوزه کسب و کار اینترنتی موردی وجود ندارد که کسب و کار به معنای واقعی ثبت شده و مجوز جدی گرفته یا ارتباط سازمانی با اداراتی نظیر بیمه و مالیات داشته باشد.
این کارشناس حوزه کار معتقد است: بسیاری از این مشاغل کد کارگاهی نگرفته‌اند و سازمان تامین اجتماعی باید به طور تخصصی و رسمی اعلام کند، چه تعداد از کسب‌وکارهای مجازی که روی پیام‌رسان‌های خارجی هستند، کد کارگاهی گرفته‌اند و تعداد نیروهای کارشان چقدر است که در صورت بسته شدن پیام‌رسان‌های خارجی دچار بیکاری می‌شوند.
او با بیان اینکه در قانون بیمه بیکاری، بهره‌مندی کسب وکارهای اینترنتی از مقرری بیمه بیکاری پیش بینی نشده است، می‌گوید: بیمه بیکاری و اینکه به چه افرادی تعلق بگیرد، ملاحظاتی دارد و تعریف رسمی از کسب وکارهای مجازی در قانون بیمه بیکاری وجود ندارد.
صاحبان کسب و کارهای مجازی با استفاده از بیمه‌های توافقی از خدمات سازمان تأمین اجتماعی بهره‌مند می‌شوند.پیشتر، معاون بیمه‌ای سازمان تامین اجتماعی در گفت‌وگو با ایسنا، از شناسایی و مذاکره با ۱۱ استارت آپ و کسب و کار نوین برای پوشش بیمه‌ای پرسنل خبر داده و درباره بیمه مشاغل تحت وب و استارت آپ‌ها گفته بود: شاغلین مجازی تحت هر شرایطی بیمه خواهند شد ولی اگر با کارفرمایان توافق شود، کارها بهتر پیش خواهد رفت.
آنطور که محمد حسن زدا گفته، تحت پوشش گرفتن مشاغل مجازی در دستور کار اداره کل امور بیمه شدگان قرار دارد و جلسات متعددی هم با صاحبان این مشاغل برگزار شده است.
او می‌افزاید: مذاکرات زیادی با تعدادی از شرکتهای بزرگ مرتبط با حوزه استارت آپ‌ها داشته و تلاش کرده‌ایم که شاغلین در این نوع کسب و کارها با استفاده از بیمه‌های توافقی از خدمات سازمان تأمین اجتماعی بهره‌مند شوند.
به گفته معاون بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی، اولویت اصلی سازمان تأمین اجتماعی این است که با بیمه توافقی این گروه از مشاغل را تحت پوشش قرار دهد و با توجه به اینکه نوع رابطه کارفرمایان و صاحبان این مشاغل با پرسنل خود، یک رابطه جدید است، اگر از طریق توافق به نتیجه برسیم بهتر است اما در صورت به نتیجه نرسیدن تلاش‌ها و اقدامات در نهایت تکلیف قانونی سازمان تأمین اجتماعی، پوشش بیمه اجباری برای این مشاغل است و ناچاریم که از طریق قانون بیمه اجباری وارد شویم که در این حالت موسسه حسابرسی سازمان حسب دستور به این واحدها مراجعه کرده و از طریق بررسی اسناد و دفاتر مالی و نرم افزارها، افراد مرتبط را شناسایی و برای بیمه آن‌ها اقدام می‌کند.
با توجه به آنکه در قانون بیمه بیکاری، دریافت مقرری برای صاحبان کسب و کارهای اینترنتی پیش‌بینی نشده و با توجه به اعلام حمایت دبیر شورای عالی فضای مجازی از کسب‌وکارهای مجازی و پرداخت بیمه بیکاری به صاحبان مشاغل اینترنتی به شرط کوچ به پیام‌رسان‌های داخلی و همچنین تاکید معاون بیمه‌ای سازمان تامین اجتماعی مبنی بر پوشش بیمه‌ای استارت‌آپ‌ها و مشاغل تحت وب ولو در قالب بیمه اجباری، باید دید که در صورت بسته شدن پیام‌رسان‌های خارجی، وضعیت کسب‌وکارهای اینترنتی و انتقال آن‌ها به پیام‌رسان‌های داخلی چه تغییری خواهد کرد و اساسا چند درصد استارت‌آپ‌ها و دارندگان مشاغل اینترنتی امکان دریافت بیمه بیکاری وعده داده شده از سوی دبیر شورای عالی فضای مجازی را پیدا خواهند کرد؟