صادرکنندگان چک باید چک‌ها را قبل از صدور الکترونیکی نیز ثبت کنند
فشار مجلس بر بانک مرکزی مبنی بر اجرایی کردن اصلاحیه قانون جدید چک موجب شد تا در نهایت بانک مرکزی شرایط را برای اجرای این مصوبه مجلس در اواخر آذر ماه فراهم کند. طبق این مصوبه مجلس دارندگان دسته چک علاوه بر صدور چک کاغذی باید اطلاعات چک را در سامانه صیاد به صورت الکترونیکی نیز ثبت کنند در غیر این صورت شبکه بانکی آن چک را نقد نخواهد کرد.
طبق اصلاحیه قانون چک، صادرکنندگان چک ملزم شده‌اند تا اطلاعات چک را هنگام صدور چک از طریق اینترنت بانک خود در سامانه صیاد ثبت کنند، این تصمیم در شرایطی به مرحله اجرا گذاشته شده است که بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد فقط ۱۰ درصد از مشتریان بانکی از اینترنت بانک برخوردارند.
از اواخر اذر ماه فقط برگه کاغذی چک نیست که اصالت خواهد داشت بلکه اصالت الکترونیکی چک کنار اصالت کاغذی قرار خواهد گرفت و ارائه کنندگان چک علاوه بر اینکه موظف می‌شوند برگه چک را تکمیل کنند بلکه باید اطلاعات برگه چک را در سامانه صیاد نیز ثبت کنند، در غیر اینصورت چک اصالت نخواهد داشت و بانک آن را پذیرش و کارسازی نخواهد کرد.
طبق ماده ۲۱ مکرر اصلاحیه قانون چک صدور هر برگه چک مستلزم ثبت هویت دارنده، مبلغ و تاریخ مندرج چک برای شناسه یکتای برگه چک توسط صادر کننده در سامانه صیاد خواهد بود همچنین اگر شخصی بخواهد این چک را به شخص دیگری منتقل کند باید هویت گیرنده جدید چک نیز در سامانه صیاد ثبت شود.
تغییر در نقد کردن چک
طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته در صورتیکه چک‌های صادر شده از سوی اشخاص در سامانه صیاد ثبت نشده باشند، مراجعه کننده به بانک برای نقد کردن چک با مشکل مواجه خواهد شد و بانک اجازه نقد کردن آن را نخواهد داشت. در واقع قرار گرفتن اصالت کاغذی در کنار اصالت الکترونیکی نه تنها فرایند صدور و نقدشوندگی چک را ساده‌تر نکرده است بلکه آن را پیچیده نیز کرده است.
هر چند از ابتدای امسال بانک مرکزی طی ابلاغیه‌هایی کلیه بانک‌های کشوررا ملزم به پیاده‌سازی سامانه‌های لازم برای اتصال به سامانه صیاد و ورود اطلاعات چک‌ها کرده است اما بررسی‌های صورت گرفته از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که فقط ۱۰ درصد از مشتریان بانک‌ها از اینترنت بانک استفاده می‌کنند، این در حالی است که طبق گفته مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی در طول سال، حدود ۱۱۰ میلیون فقره چک بین بانکی با مبلغ مجموعاً بالغ بر ۳ هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان ( مجموع چک های عادی و رمزدار) صادر می‌شود که عمدتاً مورد استفاده تجار و بازرگانان قرار می‌گیرد.
داوود محمد بیگی در گفت‌وگو با روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرده است که برای گسترش و تسهیل رابط‌های کاربری و ساده‌تر کردن تعاملات مردم با این سامانه، علاوه بر درگاه‌های بانکی، کانال‌های ارتباطی دیگر همچون اپلیکیشن‌های پرداخت را نیز در نظر گرفته‌ایم.
هر چند بانک مرکزی استفاده از اپ‌های پرداختی برای پوشش بیشتر دارندگان چک را نیز مد نظر قرار داده است اما تعداد زیادی از صاحبان مشاغل و دارندگان دسته چک از گوشی هوشمند استفاده نمی‌کنند در این شرایط بانک مرکزی در نظر دارد برای استفاده آن دسته از کاربران زیرساخت‌های دیگری مانند پیامک را به کارگیرد.
طبق گفته محمد بیگی، آن دسته از هموطنانی که از ابزارهای مدرن نظیر تلفن‌های همراه هوشمند استفاده نمی‌کنند نیز در فرآیند اجرای قانون جدید چک لحاظ شده‌اند و به دنبال آن هستیم که از روش‌هایی نظیر تجهیز دستگاه‌های خودپرداز، تلفن‌بانک‌ها پیامک و کدهای دستوری USSD (مشروط به رعایت امنیت اطلاعات) استفاده کنیم. البته به دلیل چالش‌هایی که وجود دارد، این موارد در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد و اجرایی کردن این موارد به صورت گام به گام انجام می‌شود.
اگرچه قرار است از اواخر آذر ماه قانون جدید چک در کشور اجرایی شود اما هنوز امکان دسترسی تمامی کسب و کارها به بسترهای لازم برای صدور چک فراهم نیست.
چک الکترونیکی
هر چند از ابتدای امسال بانک مرکزی و شبکه بانکی کشور در تلاش بود تا زیرساخت‌های لازم برای اجرایی کردن قانون جدید چک از جمله زیرساخت‌های مورد نیاز برای چک الکترونیکی را فراهم کند اما با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا عملا اجرای این قانون و آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای آن به تعویق افتاد.
با وجود اینکه در ۳ ماهه ابتدای سال، بانک مرکزی مصوبات لازم برای صدور چک الکترونیکی را به شبکه بانکی کشور ابلاغ کرده است اما به دلیل اجرایی نشدن امضای الکترونیکی در زیرمجموعه شبکه بانکی کشور هنوز استفاده از چک الکترونیکی در کشور امکان‌پذیر نیست.
مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی در خصوص نحوه استفاده از چک الکترونیکی می‌گوید: «روال کار با چک الکترونیکی به نحوی پیش بینی شده است که به راحتی و سادگی، چک الکترونیکی توسط بانک‌ها صادر می‌شود و دیگر نیازی به چک کاغذی نخواهد بود. مشتریان بانکی می‌توانند از طریق کارتابلی که در اختیارشان قرار می‌گیرد، اقدام به صدور چک کنند. گیرنده نیز از طریق کارتابل خود می‌تواند چک را مشاهده و از بانک وصول مبلغ آن را درخواست کند و یا اینکه در صورت لزوم، چک الکترونیکی دریافت شده را به دیگری انتقال دهد.»
هر چند این مسیر بسیار ساده ترسیم شده است و به نظر می‌رسد از مسیری که قرار است از اواخر آذر ماه اجرایی شود ساده‌تر خواهد بود اما تا زمانی که امضای الکترونیکی در زیرمجموعه شبکه بانکی کشور به صورت کامل اجرا نشود امکان اجرای آن فراهم نخواهد شد.