معمای حریم خصوصی و دسترسی آزاد به اطلاعات باید حل شود
دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور گفت: در عصر فضای مجازی پیش از واژه دسترسی، واژه اشتراک گذاری متداول است و یکی از صفات بارز این فضاست.
دکتر سید ابوالحسن فیروزآبادی در همایش ملی زیست بوم دسترسی همگانی به اطلاعات در دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: حکمرانی در عصر جدید و در عصری که فضای مجازی به بلوغ رسیده بدون به اشتراک گذاری اطلاعات و منابع امکان پذیر نیست. در واقع ما به سمت معماری های Service-oriented در حرکت هستیم و آن چیزی که امروز تحت عنوان خدمات ابری در دنیا مطرح است، برآمده از این دیدگاه است که ما بتوانیم از منابع مشترک و اطلاعات مشترک و اشتراک گذاری آن استفاده کنیم.
فیروزآبادی با اشاره به این که دسترسی به اطلاعات و اشتراک گذاری آن از الزامات حکمرانی جدید است و بدون آن نمی توان حکومت کرد، تاکید کرد: این یک امر ساده نیست و بسیار پیچیده است. در حال حاضر نیز در سطح دولت الکترونیک هنوز در لایه دولت - دولت با مسائل اساسی مواجه هستیم، بنابراین مهم است که ما دسترسی و اشتراک گذاری را با پیچیدگی هایش در نظر بگیریم چرا که با توجه به گرایش هایی که در سطح تکنولوژی به سمت همگرایی، اشتراک گذاری و اصلاح حکومت‌ها با شکل گیری واژه های جدید مثل حکمرانی دارد، پیاده سازی دسترسی به اطلاعات با مشکلات اساسی مواجه است.
وی با بیان این که معمای حریم خصوصی و دسترسی آزاد به اطلاعات باید حل شود، افزود: حریم خصوصی در این فضا چیست وقتی که حریم شما از بایونانومتریک (Bionanometric) شروع شده و از طریق آن وصل می شوید به فضا و همزیستی انسان و اشیا شروع می شود. بنابراین مباحث حقوقی جدید مطرح شده و نیاز به بازتعریف دارد و تعاریف حریم خصوصی و آزادی دسترسی به اطلاعات باید بازنگری شود.
فیروزآبادی با اشاره به این که اینها در زیست بومی است که گمنامی در حد اعلای خود است، تصریح کرد: این گمنامی هم شامل موجودیت های سخت افزاری است و هم نرم افزاری. شناخت بعضی از موجودیت های نرم افزاری به دلیل پیچیدگی های آن بسیار سخت است. موجودیت های سخت افزاری را ما از نانومتر به بعد توانستیم تشخیص دهیم ولی موجودیت های پیچیده نرم افزار که برآمده از فرآیندهاست، چگونه هویت می یابد. در واقع باید توجه داشت که در این فضا سخت افزارها هویت استاتیک ندارند بلکه هویت دینامیک دارند، چه برسد به هویت های نرم افزاری که قطعا در شناخت آنها اشکال وجود دارد و چه برسد به این که بخواهیم به آنها هویت آن هم از نوع استاتیک ببخشیم.
وی اظهار کرد: فعالان این فضا چه تعمدی از منظر نظام سرمایه داری برای تصرف بازار و چه غیر تعمدی در گمنامی بسر می برند لذا در نهایت مسئولیت ناپذیری و عدم شفافیت در آن وجود دارد.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به این که گمنامی و مسئولیت ناپذیری در این فضا در حوزه رسانه به شدت در سال های اخیر آزار دهنده است، گفت: نه تنها در ایران در جهان بحث هایی که در IGF مطرح می شود، درخصوص صحبت های نفرت پراکنی و فیک نیوز است و بحث هایی که در مالتی مدیاست مربوط به دیپ فیک و تشخیص جعل از واقعیت است که بسیار سخت شده است و لذا مساله گمنامی باید برای دسترسی به اطلاعات و مسئولیت پذیری در این فضا حل شود.
وی درخصوص شکاف دیجیتال افزود: دسترسی پذیری (Accessibility ) واستطاعت پذیری (Affordability ) در این حوزه مطرح است که معمولا از دسترسی پذیری توسعه شبکه برداشت می‌شود و استطاعات پذیری هم نرخ ارزان اما در آن بحث سواد بسیار حائز اهمیت است و آنچه که من معتقدم علاوه بر این دو مساله توجه به کنش پذیری است. در واقع بعد از این که دسترسی پذیری و استطاعت پذیری ایجاد شد باید پذیرفت که علم در تعریف جدید برساخت اجتماعی است و علم برآمده از اطلاعات برساخت اجتماعی است و این اطلاعات مورد بحث فقط مکتوبات در کتاب ها نیست بلکه اطلاعات در حال تولید انفجاری است.
فیروزآبادی اعلام کرد: هنوز نگاه ما نهادگرایی و دستوری است اما باید بدانیم که بعد از دسترسی و استطاعت آنالیز اطلاعات چه کنشی در سطح محلی و جهانی باید داشته باشیم و آیا مساله کنش پذیری در دو سطح ملی و جهانی حل شده است؟
وی با بیان این که در سطح جهانی هنوز این مساله حل نشده است، افزود: یکی دیگر از مسائل این فضا، شکاف اطلاعاتی عمیق بین صاحبان سکوها و کاربران است که سکوها در فضای مجازی در حال تمرکز بخشیدن به اطلاعات هستند و حکمرانی این سکوها در دنیا و سطح ملی در هیچ جا روشن نیست و این در حالی است که ما هنوز در رابطه با یک سکو در سطح ملی و بین المللی یک خط هم تعیین تکلیف نکردیم و در واقع برای نقش ها در هنجارسازی و ارزش گذاری برای نحوه دسترسی و حل معمای پیش گفته در رابطه با سکو ها هنوز کار عمیقی صورت نگرفته است.
دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور با اشاره به این که نظام ارزش گذاری که در حوزه فضای مجازی موجب تراکم داده و اطلاعات بر روی سکو ها شده در تصاحب صاحبان سکوهاست، تاکید کرد: کمپانی‌های بزرگ این حوزه همچون گوگل، فیس بوک، مایکروسافت و اپل تعیین می کنند، دسترسی چه باشد، چگونه باشد و با چه الگوریتمی باشد و یک نوع هژمونی سکویی در این حوزه شکل گرفته است و این هژمونی سکویی در اولین جایی که باید به چالش کشیده شود دانشگاه‌ها و جمع نخبگان است.
وی با بیان این که حکومت ها با سکوها در چالش هستند و از آن به اشتباه تعبیر به دفاع از حفاظت منافع آنها می شود، افزود: در این روند جهانی شدن ممکن است وجه جهانی شدن پدیده هژمونی سکویی که در حوزه دسترسی اطلاعات درحال شکل گیری است، مورد غفلت قرار دهد اما این ارزش علمی پرداختن به بحث هژمونی سکویی را نمی کاهد و با توجه به این که می‌دانیم سکوها به سمت شبه انحصارشدن در دنیا حرکت می کنند و بعضا این شبه انحصارات غیر قابل بازگشت است باید به این مساله پرداخته شود.
فیروزآبادی با اشاره به این که در این حوزه مباحثی همچون رابطه نظام‌های حکمرانی جدید با نظام دموکراسی و رابطه اینها با هژمونی سکویی در شکاف اطلاعاتی در سطح جهان مطرح است، گفت: در چالشی که بین رهبری دولت ها در سطح حاکمیت این فضا مطرح است و از آن به عنوان تضعیف دولت و ملت و افزایش بازیگری دیگران همچون نخبگان، جامعه مدنی و بخش خصوصی تعبیر می شود، باید توجه داشت که فاصله بخشی خصوصی با جامعه مدنی تهدید جدی است و در واقع بخش خصوصی و نوع جدیدی از سرمایه داری سکویی که در حال شکل گیری در این فضاست نیاز به بررسی دارد.
وی تاکید کرد: نباید برای دسترسی به اطلاعات فقط فشار بر دولت ها بگذاریم بلکه مساله پچیده تر از اینهاست ما در ابتدایی ترین روابط این حوزه نظام نداریم و حتی برای صیانت از اطلاعات مشکل وجود دارد که البته سایر کشورها زودتر گام برداشتند و در اروپا مقررات حفاظت از داده GDPR مطرح شده است در حالی که ما باید زودتر حرکت می کردیم.
رئیس مرکزملی فضای مجازی کشور با اشاره به این که مدیریت دیتا وکالاسازی از روی داده هنوز در کشور تعریف نشده است، اظهار داشت: داده ارزش اقتصادی دارد و سایز شبکه مولد ارزش اقتصادی آن است و در این نظام اقتصادی قدرتمند برآمده از ارزش داده و شبکه وکالایی شدن داده که در حال شکل گیری است نمی توان شعار دسترسی آزاد و رایگان داد و باید وجوه اقتصادی آن را درنظر گرفت.
وی درباره شکل گیری قدرت نرم از اطلاعات گفت: قدرت نرم در کنار قدرت سخت در حال تولد است و این قدرت برخلاف قدرت سخت که وقتی متمرکز می شد، عاملیت می یافت به شدت پراکنده است بنابراین باید بدانیم که قدرت نرم در فضای مجازی کجا عاملیت می یابد؟
فیروزآبادی افزود: قدرت نرم در سکوها که محل تمرکز داده و اطلاعات است، عاملیت می یابد و ما باید برای دسترسی اطلاعات این موضوع را ساماندهی کنیم و بازدارندگی که سکوها می توانند ایجاد کنند، اقتدار عملی که به صورت فرامرزی در چارچوب کشورها اعمال کنند و به دنبال آن کاهش قدرت ملی را باید در نظر بگیریم.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به این که در دسترسی اطلاعات وجوه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را باید در نظر گرفت، تصریح کرد: بیش از آنچه که امروز در داخل کشور اطلاعات باشد بر روی سکوها وجود دارد و مطمئن باشید اگر پلت فرم‌های سلامتی، آموزشی و تجاری در کشور توسعه یابد قدرت بازدارندگی، اقتدار عملی و محرومیت زایی آنها در کشور افزایش می‌یابد که شورای عالی فضای مجازی کشور در تلاش است تا در این فضا وجوهی که اولویت دارد در نظر گرفته و ساماندهی کند.