در بیست و ششمین نشست نقد و اندیشه مطرح شد:
هادیان: خدمات فضای مجازی به زبان فارسی بسیار بیشتر از آسیب های آن است / بیابانکی: در جهان مجازی دچار تحسین های بی تمیزیم /عباسپور: آموزش صحیح، موثرترین عامل درست نویسی در فضای مجازی است.
نشست نقد و اندیشه با موضوع «درست نویسی زبان فارسی در فضای مجازی» با حضور سه نفر از صاحب نظران این حوزه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
سیدجمال هادیان، رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در بیست و ششمین نشست نقد و اندیشه که با موضوع درست نویسی زبان فارسی در فضای مجازی برگزار شد با اشاره به اصل عقلی که می گوید «هیچ وقت یک خیر کثیر را بخاطر یک شر قلیل تعطیل نکن»، گفت: نمی توان به بهانه اینکه ممکن است در فضای مجازی آسیب های نیز برای زبان فارسی داشته باشیم نقش این فضا را در توسعه زبان و ادبیات نادیده بگیریم. شعر و زبان فارسی از 2500 سال پیش تا کنون به تدریج شکل گرفته و هر روز قوام و دوام بیشتری یافته است و با چندصد تغییر آسیب زا در فضای مجازی، ممکن نیست زبان از بین بررود. اگر فضای مجازی نبود هنوز مجموعه ادبیات، شعر و نثر ما کنج کتابخانه ها خاک می خورد و به عرصه عمومی نیامده بود تا من و شما هر لحظه بتوانیم از آن استفاده کنیم. اگر فضای مجازی نبود، امروز نرم افزارهای کاربردی برای جستجو و پژوهش واژگان، اصطلاحات و مفاهیم وجود نداشت. اگر فضای مجازی نبود شعر و نثر قدما برای تولید داستان، فیلمنامه و برنامه سازی استفاده کمتر استفاده میشد. اینها برخی از خدماتی است که فضای مجازی به حوزه زبان کرده و این خدمات آنچنان زیاد است که در برابر آسیب های آن ناچیز به حساب می آید. البته این بدین معنا نیست که در برابر آسیب ها، بی برنامه باشیم بلکه برای جلوگیری از آسیب های فضای مجازی به زبان فارسی هم باید راه داشته باشیم.
وی با تاکید بر اینکه فضای مجازی نمی تواند خود را با ما وفق دهد بلکه ما باید خودمان را با فضای مجازی وفق دهیم، افزود: این توقع که همه مردم در همه اقشار روزی در اثر آموزش، شاعر، ادیب و ویراستار شوند و همه نکات اصولی ویرایش و نگارش را درست استفاده کنند توقع نامعقول و ناشدنی است.
دانستن اصول پیچیده ویرایش و نگارش برای همه کاربران ممکن نیست
این کارشناس رسانه تصریح کرد: من وقتی به عنوان ویراستار برای نهاد تولیدکنندگان محتوا مثل ناشر یا فیلمساز کار می کنم، وظیفه ام دانستن و کاربرد دقیق قواعد ویرایش و نگارش است اما قواعد ویراستاری معمولاً مفصل و پیچیده است و یاد گیری آن برای همه ساده نیست اما می توان این قواعد را خلاصه، ساده و کاربردی کرد و در اختیار همه کاربران فضای مجازی قرار داد.
هادیان با اشاره به مکاتبات اداری فارغ از فضای مجازی اظهار کرد: مگر قبل از فضای مجازی، مکاتبات اداری مان منطبق با فارسی معیار بود یا الان چنین است؟ هنوز کمتر مکاتبه ای را در مجموعه اداری کشور می بینیم که عاری از اشتباهات فاحش ویرایشی و نگارشی باشد. پس نمی توانیم فقط فضای مجازی در این ضعف مقصر بدانیم.
رسانه ها و به ویژه صدا و سیما در محتوای فضای مجازی تاثیر دارند
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات خاطرنشان کرد: از مزایای فضای مجازی این است که امروز امکان انتشار متن، عکس و ویدئو _فارغ از اینکه چقدر مستند و مستدل و منطبق با فارسی معیار و اصول آفرینندگی شعر و نثر باشد_ فراهم است اما در نهایت این مردم و کارشناسان هستند که سره را از ناسره و خوب را از بد تشخیص می دهند و در طول زمان محتوای قوی و فاخر اول صف قرار می گیرد و محتوای ضعیف و مشکل دار آخر صف می رود یا کلا محو می شود و این خاصیت فضای مجازی است.
وی در مورد منشا محتواهای ضعیف دارای غلط ویرایشی و نگارشی در فضای مجازی، افزود: این محتواها معمولاً از رسانه ها اعم از کتاب، مطبوعات، حوزه موسیقی و هنرهای نمایشی یا از صداوسیما به فضای مجازی راه پیدا می کنند. اینجاست که نقش رسانه ها و به ویژه صداوسیما در نشر محتوا در فضای مجازی مشخص می شود و لاجرم همه رسانه ها باید دستورالعمل ویرایش و نگارش داشته باشند و وقتی در این مبادی خوب عمل شود، خروجی های آنها نیز در فضای مجازی قابل اعتماد خواهد بود.
این کارشناس رسانه با بیان اینکه وقتی انتشار یک اثر در فضای حقیقی منوط به رفع اشکالات محتوایی، نگارشی و ویرایشی باشد، اثر راه یافته به فضای مجازی هم چنین ویژگی هایی خواهد داشت.
وی ادامه داد: معمولا کنش‌گران فضای مجازی که بیشتر جوانان هستند ترجیح می دهند که به سرعت و با لحنی خودمانی، عامیانه و دلنشین بنویسند بنابراین گاهی واژه‌ها را تخفیف می دهند و مثلا «فکر» را «فک»، «صبح» را «صب» و «بله» را «بعله» می نویسند. همه این اشکالات در فضای مجازی احتمالا ار 300 واژه یا عبارت تجاوز و بنظرم آنها خیلی خسارت بار نیستند بلکه گونه ای از زبان عامیانه با محدوده خاصی به شمار می روند که می توان در قالب یک کتاب یا مرجع تدوین و برای اطلاع کاربران و آیندگان ثبت و ضبط شود.
ماهیت فضای مجازی ایجاز و عامیانگی است
هادیان با اشاره به کوچک شدن دنیای خصوصی در فضای مجازی، اظهار کرد: به همین جهت ما احساس راحتی می کنیم و بسیاری از مسائل زندگی روزمره را در اینستاگرام یا تلگرام منتشر می کنیم و در معرض دید دیگران می گذاریم بنابراین نوشتن به سبک گفتار در فضای مجازی یک دلیلش احساس راحتی با مخاطب است و فی نفسه بنظرم اشکالی ندارد. جایی اشکال پیدا می کند که به ادبیات رسمی نوشتاری راه پیدا کند و که افراد نوپایی که وارد این فضا می شوند، چشم شان به این غلط نویسی ها عادت کند آن وقت خسارت بار می شود.
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات با تاکید بر اینکه مرجع دارای مسئولیت در این حوزه تا کنون غافل بوده اند و‌گام های موثری برنداشته اند، گفت: بهترین مرجع فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است و پر پی آن انجمن ها و آن جی او های ادبی در حوزه شعر و ادب و ویرایش که تا کنون خودشان را به همان روش های سنتی محدود کردند و من تا کنون نشنیده ام مثلا فرهنگستان یا انجمن ها و آن جی او های مدعب با مجموعه های فناورانه یا استارت آپ های این حوزه برای استفاده از فناوری های نوین در حفظ و حراست از زبان مادری قراردادی بسته باشند. به همین دلیل حضور قوی و دائمی نرم افزارها یا اپلیکیشن های مناسب برای انواع ویرایش، اصلاح نیم فاصله یا حذف حشو و دراز نویسی یا نرم افزاری ویژه برای صفحه کلید ایرانی خالی است.
فرهنگستان راه های جدیدی پیش روی خودش باز کند
وی در انتقادی افزود: هر وقت به فرهنگستان یا یکی از انجمن ها گفتیم، جواب دادند که وظیفه ما پژوهش و کار علمی است. در واقع آنها خانه ای ساخته اند و در آن نیز قفل کرده اند و اصلا از آن بیرون نمی آیند تا بین کسب و کارهای جدید و جوان هایی که در این زمینه ایده دارند، پیوندی ایجاد کنند. اگرچه دغدغه‌مند هستند اما می گویند چرا با جوان ها قرارداد ببندیم ما با اساتید درجه یک دانشگاه ها قرارداد می بندیم که البته آن هم جایگاه خودشان را دارند اما باید بدانیم استفاده از ظرفیت های فناورانه نیز یک کار علمی است که نباید از آن غافل شویم.
این کارشناس رسانه با بیان اینکه مراجع کار علمی و پژوهشی کردند اما قدم بزرگ بر نداشتند، اظهار کرد: مواد یا محتوا وجود دارد اما جسارت و خلاقیت در این مراجع وجود نداشته و خودشان را با توسعه فضای مجازی وفق نداده اند و جلو نرفتند. به نظرم فرهنگستان زبان و ادب فارسی باید از حالت منفعلانه و صرفا علمی _که بسیار ارزشمند است_به سمت و سوی استفاده از ظرفیت های فناورانه و برنامه های ترویجی و فرهنگ‌سازی پیش برود و این توقع بجایی است.
به کاربرد واژه هایی که در افواه پذیرفته نمی شود اصرار نکنیم
هادیان با اشاره به گذشت چند دهه از عمر فرهنگستان تصریح کرد: روزی در این کشور به هواپیما طیاره می گفتند تا اینکه واژه هواپیما مصوب فرهنگستان شد و امروز به عنوان واژه ای خوب آنرا پذیرفته ایم. یک قاعده ای است که در طول بیست سالی که کار ویراستاری کردم و شاگر ویراستاران بزرگ بودم به آن رسیدم که هر چیزی که بخواهد در منظر مردم پذیرفته شود باید در منظر رای و پذیرش عموم مردم قرار گیرد و به عبارتی یو ایکس آنالیز شود چراکه مردم بهترین مرجع هستند. بر اساس این قاعده اگر واژه مصوب فرهنگستان در افواه مردم جا افتاد و مثل کلمه هواپیما از آن استفاده کردند یعنی یو ایکس آنالیز آن جواب مثبت داده است. اما یک واژه ای مثل فرشینه به جای موکت یا نورتاب به جای آباژور در افواه استفاده نشد بنابراین یوایکس آنالیز آن در میان مردم جواب منفی داده و حتما در ساخت آن اشکالی وجود دارد.
وی افزود: البته فرهنگستان هم راههایی برای نظرخواهی و حتی بازنگری در نظر گرفته است و به این سادگی ها واژه ای را به جامعه معرفی نمی کند.
خبرنگار باید در ذات خود ویراستار باشد
این کارشناس رسانه با تاکید بر تخصص ویراستاران در سه رشته زبان شناسی، ادبیات و زبان خارجی، خاطرنشان کرد: واقعا ویراستاران علاوه بر تخصص در سه رشته مذکور باید اقیانوسی از اطلاعات به عمق یک بند انگشت در همه رشته ها داشته باشند و مرتب باید مطالعه کنند و عین پزشکان باید به روز باشند. اما چنین مختصاتی ویژه ویراستاران حرفه ای و صاحب سبک است که تعدادشان انگشت شمار است. به نظر من ما باید خبرنگارویراستار یا مولف ویراستار تربیت کنیم. یعنی کسی که خبرنگار می شود حداقل باید اصول ویراستاری را بداند و حداقل باید اصول نمونه خوانی و تصحیح را بشناسد و اگر نشناسد خبرنگار نیست.
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات یکی از راه های نجات زبان فارسی را تولید محتوای مناسب دانست و اظهار کرد: محتوای ما در فضای مجازی کمتر از دو درصد است. واقعا این مقدار برای زبان فارسی با این گستره استفاده، برای ما ایرانی ها خسارت بار است و باید نهضت تولید محتوای فارسی در فضای مجازی پا بگیرد.
وی ادامه داد: درحالیکه بیش از 52 نهاد در کشور وظیفه تولید محتوا را دارند اما هر کدام با رسالت خودشان، تولید محتوا می کنند که بین آنها هم افزایی تولید محتوا در فضای مجازی وجود ندارد.
وی با بیان اینکه توصیه اولیه یک ویراستار برای متن خوب رعایت ترتیب ارکان جمله است، افزود: از کلاس اول ابتدایی به ما گفته اند اول فاعل و اگر قید زمان داشت قبل یا بعد از فاعل، سپس مفعول، بعد از آن علامت مفعول و سپس متمم و فعل باید قرار گیرد.
هادیان با اشاره به برخی از مجری های تلویزیون که خیلی وقت ها مروج واژه های بیگانه مثل تایم به جای زمان هستند، گفت: پرهیختن از واژه هایی که ناشی از گرته برداری نادرست است مثل در جریان قرار دادن، آتش گشودن، در ارتباط با، نقطه نظر، با احساسات بازی کردن، لازم است و فهرست این عبارت ها محدود است و قاعدتا به راحتی می توان آنها را به حافظه سپرد از کاربردشان پرهیخت.
این کارشناس رسانه با تاکید بر ضرورت دوری از حشو و زواید خاطرنشان کرد: ویژگی فضای مجازی ایجاز و کوتاه نوشتن است و از اتفاق ادبیات فارسی و فارسی اصیل هم همراه با کوتاه نویسی بوده است و سعدی و حافظ هم کوتاه می نوشتند که من اسمش را گذاشتم در بردارندگی یعنی متن کوتاه یک محتوای بزرگ را در بر دارد مثل یک کاسه کوچک که غذایی پر انرژی درونش دارد.
مولف کتاب متن های کوتاه یکی دیگر از موارد ضروری در خط و زبان فارسی را رعایت متعادل علایم سجاوندی چون ویرگول، نقطه ویرگول، خط تیره و سایر نشانه های سجاوندی دانست و اظهار کرد: هر فناوری ممکن است معایبی داشته باشد اما نمی توانیم بخاطر اینکه زبان فارسی لطمه ای می بیند از فضای مجازی استفاده نکنیم و یا ترویجش ندهیم و به آن ورود نکنیم.
قانون نشر نمی تواند جلوی چاپ آثار ضعیف را بگیرد
سعید بیابانکی نویسنده و شاعر نیز در این نشست با بیان اینکه از زمان عمومی شدن فیسبوک در ایران، مخاطب به مولف تبدیل شده است، گفت: ایراد از آنجا شروع شد که با عمومی شدن اینترنت در ایران، شعر فارسی از نظام کامل و درستی که داشت خارج شد و به نظام مغشوش بازاریابی تبدیل شد. به عبارت دیگر جهان مجازی شده، بازاریابی و مشتری یابی به انواع ترفندها که کافیست آدم موج سواری باشید و خوب اخبار سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را رصد کنید و رگ خواب جامعه دستتان باشد.
وی با اشاره به سلبی بودن قانون نشر و نه ایجابی بودن آن افزود: سلبی بودن قانون نشر از این بابت است که مثلا می گویند کتابی که این موارد نداشته باشد قابل چاپ است. بنابراین مطابق با قانون فعلی نمی توان جلوی کارهای غلط، زرد و ضعیف را بگیرید که این ضعف بزرگی است. بنابراین یک بازیگر، یک هنرپیشه و اصطلاحا یک شاخ اینستاگرامی می تواند کتابی بدهد وزارت ارشاد که دارای پنجاه غزل سراسر غلط باشد و منتشر هم بشود.
بیابانکی مخاطبان شبکه های اجتماعی را کاربر نامید و اظهار کرد: مخاطب کسی است که به شاعر یا نویسنده ای علاقمند است و آثار وی را دنبال می کند. اما مشتری کسی است که به ترفندهای مختلف می توان وی را برای خرید کالایی فریب داد. اما این ترفندها مخاطب را نمی تواند فریب دهد. در واقع مشتری را می شود ایجاد کرد درحالیکه مخاطب اینطور نیست. اما کاربر با دو گونه قبل کاملا متفاوت است. کاربر آدمی است که میزان تصمیم گیری اش به انگشت سبابه اش وابسته است، یعنی کلیک می کند.
این شاعر و نویسنده با اشاره به اینکه احساس می کنم در جهان مجازی دچار تحسین های بی تمیز هستیم، اظهار کرد: صفحه ای که با انتشار اشعاری 300 هزار عضو دارد هیچ ارزشی ندارد اما می تواند در بازار نشر ایجاد اخلال کند. درست مثل اختلالی که عده ای در بازار ارز یا خودرو می کند بطوریکه در فضای مجازی نسبت خیانت و خدمت، نسبت پنج به یک دارد.
امروز تایپ کردن به جای قلم بدست گرفتن یک فضیلت است
بیابانکی با بیان اینکه اگرچه ممکن است تیراژ کتاب کم شود اما کتاب حذف نمی شود، تصریح کرد: زمانی تنها راه ارتباط با شعر، متن بود اما وقتی شعر تبدیل به شکل های فراوری شده مثل تسنیم، سرود و نوحه شد در جهان مجازی شعر شکل تازه ای به خود گرفت که دیگر فقط متن نیست. بنابراین امروز با فراورده جدیدی مواجهیم که مخاطبان تازه تری پیدا می کنند. اما بلایی که سر زبان و رسم الخط و زبان فارسی آمده و خیلی ها از آن غافل هستند، این است که از زمانی تایپ کردن فضیلت حساب شد و وقتی قلم را از ما گرفتند و کیبورد را دست ما دادند دیگر خط و نوشتن فضیلت نیست. درحالیکه قبل از آن نوشتن و به دست گرفتن قلم فضیلت محسوب می شد.
وی همچنین ایراد دوم را عمومی شدن تلفن همراه هوشمند عنوان کرد و افزود: با عمومی شدن تلفن همراه هوشمند دیگر قلم دستمان نمی گیریم. بنابراین امروز اگر امتحان املایی از عده ای بگیریم معلوم نیست چند نفر خوش خطند و چند نفر نمره 20 می توانند بگیرند.
بیابانکی با بیان اینکه زمانی حفظ کردن شعر نیز فضیلت محسوب می شد اما الان نه، خاطرنشان کرد: این فضیلت هم از دست رفته و همین باعث غلط نویسی شده است. چراکه چشم ما وقتی عادت کرد که مثلا کنار حرف «ب» حرف «صاد» است به طور خودکار آن را غلط تایپ می کنیم بطوریکه در وزارت ارشاد که بودم دیدم شعر یک خواننده معروف دارای غلط تایپی بود. درحالیکه اگر با قلم آنرا می نوشتند شاید چنین اشتباهی صورت نمی گرفت.
این شاعر و نویسنده با اشاره به دوری تعدادی از شخصیت های علمی و فرهنگی از فناوری گفت: خیلی از بزرگانی که الان در این کشور حضور دارند در مقابل جهان مجازی و فناوری گاردی دارند و خیلی از آنها هنوز تلفن همراه ندارند چراکه احساس می کنند آمدن به جهان مجازی نوعی رذیلت است.
برای پاسداشت زبان فارسی به یک مرجع و یک قوه قهریه نیاز است
وی یکی از مشکلات موجود در حوزه خط زبان فارسی در فضای مجازی را نداشتن مرجع عنوان کرد و افزود: الان در حوزه هایی چون کتاب و دین مرجع داریم. اما در جهان مجازی احساس می کنیم که مرجع نداریم و معلوم نیست به چه جایی باید رجوع کنیم که حرفش درست باشد. بنابراین ما نیاز به مرجع داریم که این انقطاع رفع شود و اگر بخواهیم این جهان مجازی نیز صاحب مرجع شود.
بیابانکی با بیان اینکه الان مراجع صفحات پربازدید در فضای مجازی شده اند، به صفحه یکی از بازیگران سینما که 3.4 میلیون دنبال کننده (فالوئر) دارد اشاره کرد و گفت: کار این صفحه این بود که بسیاری از اشعار را غلط و اشتباه به نام بزرگوارانی مطرح می کرد که اعتراض من به این اقدام باعث پرداختن رسانه ها در حجم بالایی به آن شد ولی متاسفانه آن صفحه به عنوان مرجع مطرح شده بود بطوریکه یکی از همین اشعار غلط و اشتباه را یک انتشاراتی معروف به اندازه ای بزرگ پشت یکی از کتاب هایش از قول قیصر امین پور چاپ کرده است.
این شاعر و نویسنده از صفحات پربازدید به عنوان صفحه های چهره نما یاد کرد و گفت: بارها اتفاق افتاده که مجری های صداوسیما اشعاری از حافظ و سعدی را غلط خوانده اند و حتی یک نفر هم با آنها برخورد نکرده است. به نظرم برای پاسداری از زبان فارسی علاوه بر مرجع نیاز به یک قوه قهریه است.
فهم عوام چندان تعیین کننده نیست
وی افزود: در انجمن ها می گفتند شعری خوب است که عوام بفهمند و خواص بپسندند. اما فکر می کنم جهان مجازی بخش دوم را حذف کرده و فهم عوام شاید شرط لازم باشد و اما شرط کافی حتما نیست که ما به بخش دوم نیاز داریم. بطوریکه شاعران فضای مجازی که در جهان حقیقی چندان جایگاهی ندارند، امروز شده اند مرجع پایانامه های ارشد و دکتری ادبیات فارسی که خطرناک است و خطا بوجود می آید. ضمن اینکه آن استاد راهنمایی که آن اثر را تایید می کند نیز محصول این جهان است و آن دانشجویی که به آن می پردازد نیز فریب این جهان را خورده است.
بیابانکی فهم عوام را چندان تعیین کننده ندانست و اظهار کرد: پسند خواص همیشه کار خودش را انجام می دهد. بطور مثال فروغ فرخزاد و کارو همزمان کتاب چاپ و عرضه کردند که در آن سال ها که جمعیت ایران 30 میلیون نفر بود و میزان سواد بسیار کم بود، کارو ظرف دو روز تمام کتاب هایش به فروش رفت. اما الان بعد از 50 تا 60 سال می بینیم که فروغ و کارو در چه جایگاه هایی هستند. بنابراین درست است که ما نگرانی هایی داریم اما بنظرم تاریخ و غربال کار خود را انجام می دهد و لایک و فالوئر و پسند فضای مجازی نمی ماند. البته ممکن است در حافظه کوتاه مدت بماند و اختلالی ایجاد کند. اما 50 تا 100 سال دیگر دانه درشت ها می مانند و دانه ریزها فراموش می شوند. کما اینکه در این بیست و سی سال اخیر فلان شاعر بانویی که در سال 76 در اوج رقابت های سیاسی اصولگرایان و اصلاح طلبان، مورد حمایت یک طیف سیاسی قرار گرفت، الان هیچ خبری از وی نیست.
بیابانکی با اشاره به دست نخورده بودن فارسی در کشور تاجیکستان خواستار تشکیل کارگروه کلانی میان سه کشور ایران، افغانستان و تاجیکستان شد و گفت: ارتباط فرهنگستان زبان فارسی با جامعه خلاق و با ذوق شاعران و نویسندگان قطع است و فقط اکتفا به اساتید زبان فارسی کرده است.
گفتاری نویسی انتخاب یک نسل است
هومن عباسپور سر ویراستار نشر چشمه در ادامه برگزاری بیست و ششمین نشست نقد و اندیشه با تاکید تفاوت شکسته نویسی و گفتار نویسی، توضیح داد: گفتاری نویسی یعنی همان زبانی که با آن می نویسیم، سخن می گوییم و با دیگران ارتباط برقرار می کنیم. با زبان گفتاری فکر می کنیم و خواب می بینیم اما قرار نیست جای زبان معیار را بگیرد و نمی توان تصور کرد که قرارداد های حقوقی و پاسخ سوال های امتحانی و نامه نگاری های اداری نیز به زبان گفتاری باشد؟!
وی با اشاره به اینکه حد گفتاری نویسی در فضای مجازی بر اساس حدی است که مخاطب می خواهد، افزود: توقع کاربران از نویسنده، این است که راحت حرف بزند و کلمات دشوار بکار نبرد. بر همین اساس گفتاری نویسی قواعدی دارد تا خواننده آن را درست بفهمد. بر همین اساس گفتاری نویسی را دست کم نگیریم و نمی شود با آن جنگید، چراکه انتخاب یک نسل است.
نایب رییس انجمن صنفی ویراستاران اظهار کرد: تا قبل از وجود چیزی به اسم فضای مجازی، متن هایی که کودکان و نوجوانان می خواندند، از کتاب های درسی، روزنامه، کتاب و صداوسیما بود که گروهی از معلمان یا پدران در خارج جهان کودکان و نوجوانان آنرا تالیف و تولید کرده و وارد این جهان کرده بودند. اما با آمدن فضای مجازی، کودکان و نوجوانان ترجیح می دهند رسانه مال خودشان باشد. بنابراین الان دیگر نمی توان به جوان گفت که مطابق معیار فارسی نوشتاری باید بنویسی و مثلا فعل را باید آخر جمله بکار ببری. الان رسانه در دست جوان هاست که خودشان صاحب آن به شمار می روند هر طوری که می خواهند می نویسیند و حاضر نیستند که حرف معلم و یا ویراستار را گوش کنند.
زبان فارسی به همین راحتی تخریب نمی شود
عباسپور با بیان اینکه فضای مجازی ممکن است به بعضی از مشکلاتی که باعث تخریب گوشه هایی از زبان فارسی شود، دامن بزند اما زبان فارسی به همین راحتی تخریب نمی شود، گفت: اما منشا این تخریب و مشکلات، فضای مجازی نیست و به همین راحتی هم نمی توان به زبان فارسی ضربه زد.
وی با اشاره به پرورده شدن نسلی که حفظ کردن شعر، یاد گرفتن لغت و خواندن روزنامه یا کتاب را فضیلت نمی داند و دنبال حرف های مینیمالیستی و راحت و زودگذر است، افزود: به عبارت دیگر الان وارد دوره مینیمالیسم زبانی شده ایم. یعنی از مجموع کلماتی که در طیف معنایی یک کلمه هستند، فقط یکی را برگزینیم. به عنوان مثال به جای استفاده از عبارت هایی چون مسافرت کردن، به سفر رفتن یا راهی سفر شدن، فقط بگوییم: رفت. یعنی در این دوره زندگی می کنیم که طیف معنایی کلمه در نظر نویسنده اهمیت ندارد. برهمین اساس این نسل کلمه کم دارد و با 200 تا 300 کلمه می خواهد ترجمه کند و یا رمان بنویسد.
سر ویراستار نشر چشمه در مورد محتوای تولید شده در فضای مجازی با استفاده از المان هایی چون ایموجی ها، تصریح کرد: ایموجی ها نمونه ای از پیکتوگرام به شمار می روند و پیکتوگرام ها و ایموجی ها محال است که جای اشعار حافظ را بگیرند.
نایب رییس انجمن صنفی ویراستاران با بیان اینکه زمانی نوشتن املای صحیح، فضیلت بود اما الان ارتباط برقرار کردن و جمع کردن فالوئر فضیلت به شمار می رود، اظهار کرد: با این وجود اگر حتی املای درست را در مدارس به شکل صحیح تدریس کنند، دوباره امکان خطای املایی وجود دارد. چنانچه در کشور فرانسه مشکل املایی با وجود فعالیت حدود 100 سال اما هنوز بیشتر از ایران وجود دارد.
برای جا افتادن کلمه ای میان مردم، گاهی نیاز به گذر یک نسل است
عباسپور با تاکید بر جدا بودن خط از زبان فارسی، تصریح کرد: در واقع اگر «آیا» را «عایا» بنویسند، این مربوط به خط فارسی است که معضلات خاص خود را دارد اما بنظرم کار کردن روی زبان، اهمیت بیشتری دارد چراکه خط و املا را با آموزش و ترغیب کودکان می توان درست کرد.
وی افزود: زبان خیلی محل دخالت عمومی قرار گرفته است. به عبارت دیگر همه در مورد زبان حرف می زنند درحالیکه در مورد موسیقی یا نقاشی اینطور نیست. بنابراین بهتر است درست نویسی ها استدلال داشته باشد و حرف متکی به مرجعی باشد که لزوما آن مرجع متون کهن و فارسی نیست. درواقع اینکه اشکال زبانی از کدام راه وارد زبان فارسی شده مهم است.
سرویراستار نشر چشمه با بیان اینکه با نسلی روبرو هستیم که مقداری گرایش های اعتراض نهیلیستی در آن وجود دارد، خاطرنشان کرد: در زمان فرهنگستان اول که بلدیه را شهرداری و عدلیه را دادگستری گذاشت، همان زمان عده ای مسخره می کردند درحالیکه امروز وقتی نگاه می کنیم، عکس آن موضوع است.
نایب رییس انجمن صنفی ویراستاران در مورد جا افتادن کلمه ای برای اکثر گویشگران، گفت: اینطور نیست که فرهنگستان امروز کلمه ای را تصویب کند و از فردا مردم آنرا استفاده بکنند. بلکه این نیاز به تغییر حداقل یک نسل یا 25 سال زمان دارد.
آموزش صحیح، موثرترین عامل درست نویسی در فضای مجازی است
وی خواندن نثر و ترجمه خوب را گام اول برای ارتقای سطح ویراستاری نویسندگان دانست و اظهار کرد: البته به دلیل اینکه نسل جدید، نوشته هم نسلان خود را می خوانند که همان هایی هستند که با 200 تا 300 کلمه می خواهند ترجمه کنند و یا رمان بنویسند.
عباسپور با ارایه پیشنهادی برای ارتقای سواد مردم در فهم و درک خط و زبان فارسی خاطرنشان کرد: توصیه می کنم برای معلمان و دبیران دوره های غیردولتی بگذاریم و ویرایش و درست نویسی که ازجمله مهارت های عمومی به شمار می روند را به آنها بیاموزیم تا آنها نیز به دانشجوها بیاموزند. در واقع آموزش صحیح، مهمترین و موثرترین عامل درست نویسی در فضای مجازی و نشر است.
