چرا تولید محتوا در ایران درآمدزا نیست؟
سوسن صادقی - ایران : اخیراً خبری از قول سایت salary.com در یکی از روزنامه‌ها منتشر شد که نشان می‌دهد درآمد ماهانه تولید محتوا در کشورهای خارجی نزدیک به 5 هزار دلار است و سهم کشور ما از این درآمد به یک پنجم می‌رسد. از این‌رو این سؤال‌ها پیش می‌آید که براستی چالش‌های درآمدزایی تولید محتوا در کشور چیست؟ و برای رفع آنها چه باید کرد تا بتوان درآمدزایی در زمینه تولید محتوا در کشور را افزایش داد. برای پاسخ به این سؤال‌ها روزنامه ایران به سراغ کارشناسان و فعالان عرصه تولید محتوا رفته و نظر آنها را جویا شده است.
نبود رقابت و کپی رایت چالش بزرگ
خسرو سلجوقی عضو هیأت عامل سازمان فناوری اطلاعات به «ایران» گفت: اینکه گفته می‌شود درآمد تولید محتوا در ایران یک پنجم جهان است بسیار خوشبینانه اعلام شده و در اصل اینگونه نیست چون چالش‌ها و دغدغه‌های زیادی سر راه درآمدزایی تولید محتوا در کشور وجود دارد.
سلجوقی نخستین و اصلی‌ترین دغدغه و چالش تولید محتوا در کشور را نبود نظام مالکیت معنوی (کپی رایت) اعلام کرد و افزود: اگر جهان توانسته است از تولید محتوا به درآمدزایی دست یابد به‌دلیل وجود قدرت رقابت در نبود انحصار است. ابزار انتشار تولید محتوا در کشور انحصاری است و این انحصار در دست صداوسیما و اپراتورهای تلفن همراه است. این دو بیشترین میزان از درآمد را به خود اختصاص می‌دهند بنابراین اگر ته کاسه چیزی باقی بماند آن را به تولیدکننده محتوا اختصاص می‌دهند.
مجری سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک در ادامه گفت: در کشور ما، نظام مالکیت معنوی نیز اجرا نمی‌شود و کسی به اجرای آن مقید نیست. نبود فرهنگ خرید محتوا در میان کاربران مانع از درآمدزایی شده است و به نوعی فرهنگ خرید محتوا و پرداخت پول هنوز از سوی کاربران نهادینه نشده و آنها به‌دنبال نسخه رایگان و غیرقانونی تولید محتوا می‌روند بنابراین این عوامل نیز در رشد نکردن درآمدزایی تولید محتوا نقش عمده‌ای دارد.
سلجوقی در پاسخ به این سؤال که برای حل مشکلات و چالش‌های پیش رو چه باید کرد، گفت: ابتدا باید انحصار را شکست و قدرت رقابت در بازار را فراهم کرد ولی متأسفانه برای صداوسیما و اپراتورها نمی‌توان رقیبی فراهم کرد. شاید تنها راه میانبر مصوب کردن نرخ تعرفه از سوی شورای عالی فضای مجازی باشد. در خصوص مالکیت معنوی نیز شاید بتوان از فناوری بلاک چین و تغییر فرهنگ استفاده کرد. البته علاوه بر انجام کارهای فرهنگی و نهادینه کردن پرداخت هزینه‌ها باید فتوای شرعی و احکامی نیز صادر شود تا کاربران ملزم به رعایت مالکیت معنوی شوند. سلجوقی در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینکه برنامه دولت برای افزایش تولید محتوا و درآمدزایی چیست، گفت: برای افزایش تولید محتوا پروژه 10 برابر کردن تولید محتوا در ذیل پروژه‌های اقتصاد مقاومتی تعریف شد ولی این طرح جدی گرفته نشد. دولت به تنهایی از عهده افزایش تولید محتوا و درآمدزایی بر نمی‌آید و باید حاکمیت در این زمینه ورود کند. وی افزود: هر سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه به همراه شورای عالی فضای مجازی و حوزه علمیه باید در این زمینه ورود کرده و نقش کلیدی و راهبردی در تولید محتوا ایفا کنند. شورای عالی فضای مجازی که مسئول راهبری شبکه ملی اطلاعات است باید برای تولید محتوا در این شبکه اقدام کند. قوه قضائیه باید نظام دادرسی پرونده‌های حقوقی شاکیان تولیدکنندگان محتوا را کوتاهتر کرده و بازنگری کند. دولت نیز باید از طریق کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات تعرفه تعیین کند تا بتوان به اهداف مورد نظر دست یافت.
تغییر سیاستگذاری‌ها
محمد تیموری فعال بین‌المللی تولید محتوای ویدئویی با بیان اینکه بازار تولید محتوا در دنیا روند رو به رشدی دارد، به «ایران» گفت: درآمدزایی از طریق تولید محتوا در کشورها جایگزین دیگر راه‌های درآمدزایی شده است تا آنجا که روند رو به رشد تولید محتوا موجب شده تا 61 درصد ترافیک اینترنت به تولید محتوا در زمینه ویدئو و 35 درصد از ترافیک اینترنت به دیگر دیتاها اختصاص یابد. تیموری با اشاره به اینکه کشوری مانند امریکا 20 تا 30 برابر ایران تولید محتوا دارد، از این‌رو رتبه درآمدزایی در حوزه تولید محتوا نیز در این کشور بالا است، افزود: اگر می‌خواهیم درآمدزایی از تولید محتوا در کشور افزایش یابد، باید سیاستگذاری‌های مناسبی در این زمینه صورت بگیرد.
این فعال بین المللی تولید محتوای ویدئویی، وجود آفت‌های متعدد را دلیل رشد نکردن درآمدزایی از طریق تولید محتوا در کشور دانست و گفت: درآمدی که از محتوا حاصل می‌شود به صاحب تولید محتوا تعلق نمی‌گیرد، چون شبکه‌های غیرمجاز پخش محتوا در کشور بسیار فعال هستند و همه می‌خواهند از طریق پرداخت نکردن هزینه، به محتوا دسترسی داشته باشند بنابراین حتی اگر پولی رد و بدل شود، به اندازه ارزش واقعی محتوای تولید شده نیست. نشر محتوا معضل دیگری است به این صورت که محتوای تولید شده به صورت غیرقانونی منتشر می‌شود بنابراین درآمد حاصل از آن به غیر از صاحبان اصلی محتوا می‌رسد.
وی افزود: رعایت نکردن اصول و قواعد کلی آفت دیگری است که گریبانگیر تولید محتوا شده است. تولید محتوا و درآمدزایی در دنیا از جمله سینمای هالیوود و نت فیلیکس و... دارای یک اصول و قاعده کلی است و همه این اصول را برای تولید محتوا و درآمدزایی رعایت می‌کنند. به عبارتی ابتدا بازار و میزان مصرف محتوا رصد می‌شود. از سوی دیگر بر اساس سلیقه و میزان درآمد و جیب مردم محتوا قیمت‌گذاری و در نهایت محصول تولید و عرضه می‌شود. ولی در کشور ما این قاعده کلی رعایت نمی‌شود و محتواهایی تولید می‌شود که مطابق سلیقه مخاطبان نیست. از سوی دیگر محتواهای تولید شده هم به شیوه درست در اختیار کاربران قرار نمی‌گیرد و باید قبول کرد هنوز فرهنگ استفاده درست از محتوا و پرداخت هزینه آن بین کاربران جا نیفتاده است و بسیاری کاربران هنوز از روش‌های قدیمی و هزینه بر (cd و dvd) به جای روش‌های مدرن و ارزان استفاده می‌کنند.
محمد تیموری آفت دیگر را وجود قوانین محدودکننده در تولید محتوا عنوان کرد و گفت: با وجود این محدودیت‌ها، تولیدکنندگان محتواهایی را تولید می‌کنند که مطابق سلیقه کاربران نیست بنابراین کاربران نیز در نبود محتوای موردپسندشان به استفاده از محتواهای غیرقانونی با شیوه‌های غیرقانونی روی می‌آورند در صورتی که اگر محدودیت‌ها کاهش یابد و سلیقه مخاطبان در نظر گرفته شود، استفاده از محتواها افزایش می‌یابد و به تبع آن درآمدزایی هم اتفاق می‌افتد.
این فعال تولید محتوا با بیان اینکه حل معضلات حوزه تولید محتوا به همبستگی ملی نیاز دارد، گفت: با همبستگی ملی باید از محتوا و صاحبان محتوا صیانت کرد. مردم باید باور کنند که برای محتوا هزینه شده است و باید مبلغ آن را پرداخت کنند. کاربران باید بدانند که خرید غیرقانونی محتوا مانند برداشتن یک شیر از فروشگاه بزرگ است اگر چه می‌توان آن را در کیف جای داد و خارج شد ولی کار اشتباهی است و دزدی محسوب می‌شود از این‌رو این فکر و باور باید در خصوص محتواها نیز در باور مردم شکل بگیرد تا هزینه را پرداخت کنند و درآمد آن به دست صاحب اصلی آن برسد.
ایجاد محدودیت سد راه تولید محتوا
سعید چوپانی بازاریاب تولید محتوا نیز با بیان اینکه محتوا دارای فرم‌های مختلفی است و ساده‌ترین فرم محتوا تکست (متن و نوشته) است، به «ایران» گفت: اگر تکست را به‌عنوان فرم ساده محتوا در نظر بگیریم هر بلاگ پست در دنیا بین 30 تا 40 دلار قیمت دارد و همین عدد در کشور ما بسته به نوع محتوا، 20 تا 30 هزار تومان است. چوپانی با اشاره به اینکه تولید محتوا در دنیا دارای ارزش بالایی است، افزود: اگر تولید محتوا درآمدزا نیست به‌دلیل نبود استراتژی‌های خلاقانه و هدفمند نبودن تولید محتوا در کشور است بنابراین صاحب کسب و کار نیز در این حوزه کمتر سرمایه‌گذاری می‌کند. اگر استراتژی در کنار تولید محتوا قرار بگیرد نتیجه بهتری حاصل می‌شود و صاحب کسب و کار هم علاقه پیدا می‌کند تا بیشتر در زمینه تولید محتوا سرمایه‌گذاری کند این بازاریاب تولید محتوا یکی دیگر از چالش‌های پیش روی تولید محتوا را ایجاد محدودیت‌ها در شبکه‌های اجتماعی عنوان کرد و گفت: در بستر تلگرام محتواهای زیادی تولید می‌شود و با محدودیتی که با فیلترینگ ایجاد کردند تولید محتوا کاهش یافته است.
چوپانی با بیان اینکه زیرساخت‌های خوبی در کشور ایجاد شده است، افزود: به نظرم اکنون تولید محتوا به بازاریابی‌ها بخصوص در زمینه فیلم اضافه شده و این موضوع مناسب بودن روند تولید محتوا را نشان می‌دهد ولی اگر محدودیت‌ها برداشته و استراتژی خوبی در نظر گرفته و از سوی دیگر قانون کپی رایت نیز در کشور اجرایی شود با روند رو به رشد محتوا روبه‌رو خواهیم شد که این خود می‌تواند ما را به درآمدزایی برساند.