وقتی گذرتان به پاساژهای کامپیوتری در خیابان ولیعصر بیافتد با حجم زیادی از لوح های فشرده ای برنامه های مختلفی مواجه می شوید که گاها سازندگان ایرانی دارند و این لوح ها بصورت غیرقانونی و کپی، بدون رضایت مالکان اصلی آن در حال فروش است. این مورد برای فیلم ها، بازی ها، اپلیکیشن های موبایلی و … نیز صدق می کند و در معابر عمومی دستفروشان به راحتی در حال فروش نرم افزارها با قیمت های بسیار پایین هستند یا برخی سایت ها یک برنامه را با کرک به رایگان برای دانلود قرار می دهند؛ دراین حالت حقوق مولف به صورت کامل زیر پا گذاشته می شود.
گویا آی تی – در کشورهای بسیاری، شما بدون رضایت صاحب اثر امکان خرید و استفاده از هیچ نسخه ای از برنامه ها، بازی ها و … را روی کنسول یا موبایل و رایانه خود ندارید؛ به همین خاطر مجبورید با قیمت مصوب و قانونی این محصول را خریداری کنید.
از آنجا که نقض قانون کپی‌رایت سبب ضرر و زیان شرکت‌های تولیدکننده می‌شود، بسیاری از کشورها تلاشی همه جانبه برای مقابله با این مشکل دارند. کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری، یک معاهده بین‌المللی در خصوص حق تکثیر و حق مؤلف است که اولین بار در شهر برن در سوئیس در سپتامبر سال ۱۸۸۶ تصویب شد. کنوانسیون برن کشورهای امضاکننده را که در متن معاهده به نام «کشورهای عضو اتحادیه» شناخته شده‌اند را ملزم می‌کند که آثار پدیدآورندگان سایر کشورهای امضاکننده را همچون آثار پدیدآورندگان تبعه خود مورد حمایت کپی‌رایت قرار دهد.
ایران سالهاست از عضویت در این اتحادیه سر باز می زند؛ دلیلی که برای مقاومت در برابر امضای این معاهده توسط ایران آورده شده، این است که برخی معتقدند ما هنوز در تولید علم و هنر به خودکفایی کامل نرسیده ایم به همین خاطر نیاز به واردات از سایر کشورها داریم و این معاهده می تواند محدودیت و هزینه زیادی به مردم و دولت تحمیل کند.
به نظر می رسد این استدلال، در چندسال گذشته درست باشد؛ مثلا ما در زمینه بازی های رایانه ای چندان پیشرفت چشمگیری نداشتیم و از سطح اول جهان فاصله زیادی داشتیم؛ هرچند سرعت پیشرفتمان بسیار بالا بود اما به خاطر اینکه کار را دیر شروع کردیم این طور به نظر می رسید که سالها طول خواهد کشید تا بازی هایی را به بازار روانه کنیم که از بازی های خارجی بهتر باشند. واضح است که در این شرایط نیاز بازار داخلی از طریق محصولات وارداتی تامین می شود که پرداخت هزینه واقعی و تمام شده بسیاری از این محصولات برای مخاطبان ایرانی اقتصادی نیست.
مثلا در حالی که الان به راحتی با هزینه کمتر از ۱۰ هزار تومان یک بازی پرمخاطب و جذاب را تهیه می کنید، در شرایطی که قانون کپی رایت در کشور اجرایی شود نمی توانید همان بازی را با کمتر از ۲۰۰ هزار تومان خریداری نمایید؛ این قاعده محدود به دنیای دیجیتالی نمی شود و مسنوجات و سایر اقلامی که در زندگی خود با آن سروکار دارید را نیز شامل می شود.
پس عضویت ما در معاهده برن در حال حاضر توجیهی ندارد. اما از سال ۱۳۴۸ در کشور چیزی شبیه به قانون کپی رایت مورد اشاره در کنوانسیون برن با عنوان «قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان» به تصویب رسید. این قانون مجموعه قوانینی است که با هدف حمایت ازحقوق مادی و معنوی مؤلفین، مصنفان و هنرمندان به وجود آمد. این قانون مشتمل بر ۳۳ ماده است که آثار هنری و ادبی را مورد حمایت خود قرار میدهد.
چند سالی هست که تلاش هایی برای اصلاح این قانون صورت گرفته و لایحه های مختلفی توسط وزارت ارتباطات به مجلس تسلیم شده است؛ اما هیچ کدام سرانجام مناسبی نداشتند. این روزها با گسترش تکنولوژی در زندگی روزمره اکثر مردم، دیگر قوانین نیم قرن پیش جوابگوی نیاز مولفان نیست. هرچند مقامات قضائی با افرادی که بطور غیرقانونی حقوق مولف را نقض می کنند برخورد مناسبی صورت میدهند اما این قانون نیازهای کنونی برای پشتیبانی از کسب و کارها را بطور کامل پوشش نمی‌دهد.
محمدجواد آذری جهرمی وزیر جوان ارتباطات این روز ها در پی اصلاح قانون کپی رایت برای حمایت از استارتاپ هایی است که معمولا حامی مالی ندارند و درآمد خود را از طریق فروش محصولات خود به دست می آورند. درست است که چندسال پیش ما چندان در تولید نرم افزار و بازی حرفی برای گفتن نداشتیم ام اکنون وضعیت به گونه ای است که برنامه نویسان ایرانی بازی های خوب و قابل دفاعی تولید می کنند و یا برنامه هایی نوشته می شود که نیاز اکثر کاربران را به محصولات خارجی برطرف می کند.
کپی رایت جدید می تواند عرصه را برای پیشرفت و گسترش کسب و کار استارتاپ ها را از زمین تا آسمان بهبود ببخشد. در این صورت است که با توجیه اقتصادی مناسب، شرکت های مختلف برای سرمایه گذاری در بازار محصولات دیجیتالی ترغیب خواهند شد و حاصل آن شکوفایی بیش از پیش استعداد های نو و افزایش سهم کشور از بازار بی انتهای برنامه ها، بازی ها و اپلیکیشن های موبایلی خواهد بود.
