توسعه کیف پول بلاک چینی؛ رهاورد همکاری صنعت و دانشگاه
آزمایشگاه بلاک چین دانشگاه صنعتی شریف در همکاری با یک سامانه ارتباط کسب و کار به کسب و کار (B to B) توانسته است کیف پولی مشابه رمزارزها طراحی کند که نیاز به خرید نقدی را از بین می برد و سریعتر و کارآمدتر است.
بلاک چین /block chain یا به اصطلاح دفتر حساب عمومی که این روزها زیاد از آن یاد می شود، زنجیره ای از بلوک های داده است و به مثابه یک پایگاه داده توزیع شده همگانی تعریف می شود که در آن اطلاعات با ترتیب خاصی وارد شده، گویی زنجیری از بین آنها رد شده است؛ بنابراین در آینده قابل تغییر نیستند. مزیت اصلی این نوع پایگاه داده این است که همه کاربران به آن دسترسی دارند و در صورت لزوم می‌توانند با تمهیداتی، اطلاعات جدیدی را به آن اضافه کنند.
به علاوه این اطلاعات به صورت یکسان برای همه قابل مشاهده است. همچنین تغییر اطلاعات قبلی اضافه شده به بلاک چین، ممکن نیست. بنابراین، بلاک چین یک پایگاه داده توزیع شده، مطمئن و هماهنگ بین همه اعضا، بدون نیاز به نهاد نظارتی و فسادناپذیر فراهم می کند؛ فناوری که در حوزه های مختلف از جمله خدمات پرداخت و دادوستد، زنجیره تامین، انرژی و امثال آن می تواند جایگزین پایگاه های داده متمرکز فعلی شود.
بسیاری از خدماتی که امروزه در دنیا عرضه می شوند، در پایگاه های داده متمرکز و تحت کنترل یک نهاد نظارتی هستند. این رویکرد ضمن داشتن مزیت هایی نظیر افزایش کیفیت و سرعت ارائه سرویس ها، مشکلاتی از جمله افزایش نابرابری و شفاف نبودن را همراه دارد. سیستم های غیرمتمرکز می توانند با فراهم کردن بستری مناسب برای نظارت بر نحوه ارائه سرویس ها، از به وجود آمدن این مشکلات جلوگیری کنند.
در این بین طراحی یک سیستم مالی غیرمتمرکز از ضرورت مضاعفی برخوردار است؛ زیرا سیستم های مالی، بخشی جدایی ناپذیر از هر سازمانی بوده و وجود شفافیت در نحوه عملکرد آنها در کنار امنیت اهمیت زیادی دارد. تا مدت ها طراحی سیستم های مالی غیرمتمرکز، با کارایی مشابه سیستم های متمرکز، با چالش های جدی روبرو بود تا اینکه برای اولین بار در سال ۲۰۰۸ یک راه حل عملی موفق برای ایجاد چنین سیستمی در بستر بلاک چین مطرح شد.
بیت کوین/bitcoin که اول بار سال 2008 معرفی شد، یک رمزارز/cryptocurrency دیجیتال است که با استفاده از بستر بلاک چین، نیاز به یک نهاد مرکزی جهت کنترل تعاملات مالی را از بین برده است.
اخیرا تلاش هایی برای توسعه رمزارزها در بستر بلاک چین هماهنگ با قوانین مالی و پولی کشور انجام شده است و یکی از این تلاش ها رونمایی از سامانه سَککوک همزمان با برگزاری بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی الکامپ در تهران (6 تا 9 مرداد) بود.
سامانه سککوک به عنوان پلتفرمی برای ارتباط کسب و کار به کسب و کار (B to B) غیر از خرید و فروش نقدی، تعاملات اعتباری را نیز ممکن می کند، توسعه دهندگان این سامانه برای استفاده از راهکارهای معاملات اعتباری در آن با کمک آزمایشگاه بلاک چین دانشگاه صنعتی شریف توانسته اند کیف پولی را در بستر بلاک چین در این سامانه تعبیه کنند که حجم نقدینگی در گردش را کاهش، کارآمدی و سرعت تعاملات را افزایش داده است و خرید اعتباری را مانند گذشته در بازار ممکن می کند.
آزمایشگاه بلاک چین دانشگاه صنعتی شریف از دو سال قبل و به همت دکتر محمدعلی مداح علی دانش آموخته الکترونیک از دانشگاه اصفهان در مقطع کارشناسی، تئوری کنترل از دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی ارشد و مخابرات از دانشگاه واترلو کانادا در مقطع دکتری راه اندازی شده است و زیرساخت های فنی را برای تعبیه خرید و فروش اعتباری در سککوک فراهم کرده است.
مدیرعامل شرکت توسعه دهنده این سامانه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به روش های خرید کسب و کار به کسب و کار در جهان امروز گفت: استفاده از اعتبار اسنادی (LC) یکی از این روش هاست که دو طرف با کمک بانک عامل خود این کار را می کنند و معایبی از جمله طولانی شدن روند تعامل را دربردارد. همچنین روش حساب باز یا open account است که امروزه متداول می باشد؛ یعنی خریدار و فروشنده بر اساس اعتماد به یکدیگر معامله می کنند و موجب کارآمدی بهتر و سرعت بیشتر معاملات می شود.
* بازگشت به خرید و فروش اعتباری و کاهش حجم نقدینگی
دکتر فردوس باقری اظهار داشت: برای تعامل کسب و کارها با هم از روش تامین مالی در قالب زنجیره تامین در این سامانه استفاده کرده ایم، به این شکل که هر کسب و کار محصولی دارد که در زنجیره تامین از آن استفاده می شود و می تواند محصول خود را به فرد بعدی در زنجیره تامین بدهد و اعتبار دریافت کند.
وی ادامه داد: هر کدام از طرفین اعتباری از یک نهاد اعتباربخش می گیرد، وارد چرخه می شود و برای ارائه محصول خود اعتباری دریافت و در خرید محصول بعدی آن اعتبار را خرج می کند، به این شکل حجم نقدینگی کاهش می یابد. به طور مثال، اگر سه هزار میلیارد تومان مجموع ارزش معاملات یک زنجیره تامین باشد، تنها هزار میلیارد تومان آن نقد و بقیه به صورت اعتبار خواهد بود.
مترجم کتاب استانداردهای یادگیری الکترونیکی ادامه داد: برای اجرایی کردن این طرح از ظرفیت برات الکترونیکی و در قانون تجارت الکترونیک و از امضای دیجیتال استفاده و دو بانک ملی و پست بانک را به خرید دین آنها متقاعد کردیم. همچنین برای جلوگیری از تقلب و اختلاس مالی برات الکترونیکی مبتنی بر بلاک چین را توسعه دادیم.
وی با اشاره به شیوه دیگر خرید اعتباری در این سامانه اظهار داشت: در راهکار دیگری در این پلتفرم از بلاک چین کمک گرفتیم، به این شکل که نوعی ابزار پرداخت (token payment) برای آن طراحی شده است که با این ابزار کارمزد سیستم را از خریداران و فروشندگان مانند هزینه برات و امضای الکترونیک دریافت می کنیم.
باقری تاکید کرد: وجود این خصوصیت در واقع کیف پول بلاک چینی است که فقط اعضای عملیاتی و فعال سککوک می توانند آن را با نصب یک نرم افزار دریافت کنند و در گام بعدی قصد داریم این ابزار را به ابزاری برای خرید و فروش تبدیل کنیم.
وی در مورد تفاوت آن با رمزارزها در بستر بلاک چین مانند بیت کوین توضیح داد: رمزارزها معمولا نوسان قیمت دارند، ولی ارزش این ابزار پرداخت بر اساس قیمت پنج ارز تعیین شده که میزان نوسان آنها ناچیز است، در آینده نیز قابل توسعه برای خریدهای منطقه ای و بین المللی است.
* شبکه بلاک چین خصوصی و مزایای آن
استاد و مسئول آزمایشگاه بلاک چین دانشگاه صنعتی شریف نیز در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا در مورد کیف پول بلاک چینی توضیح داد: این کیف پول مبتنی بر یک شبکه بلاک چین خصوصی توسعه داده شده و این پایگاه داده منعطف و قابل برنامه ریزی برای استفاده کاربران بیشتر است.
دکتر محمدعلی مداح علی در این مورد که آیا امکان تعاملات بین المللی نیز در این شبکه وجود دارد یا خیر، گفت: این امر هم ممکن است؛ اما باید کنسرسیوم مدیریت شبکه تغییرات و هماهنگی هایی هم با بانک های عامل صورت بگیرد.
وی در مورد خصوصیات فناوری بلاک چین به کار گرفته شده برای توسعه این کیف پول توضیح داد: در شبکه های بلاک چین عمومی هر کس می تواند وارد شود؛ ولی شبکه های بلاک چین خصوصی را چند نهاد، موسسه یا اتحادیه که قصد تعامل یا کار با هم دارند توسعه می دهند و در واقع پایگاه داده مشترک ایجاد می کنند.
این استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف در مورد مزایای بلاک چین های خصوصی توضیح داد: هویت افراد در این نوع از شبکه ها مشخص است اما در یک پایگاه داده عمومی بر مبنای بلاک چین اینطور نیست. بنابراین در پایگاه های داده خصوصی کارایی بالا می رود؛ زیرا وقتی شبکه عمومی است، به تأیید همه کاربرها در دفتر توزیع عمومی نیاز دارد.