قطار «اینترنت اشیا» در کشور روی ریل است
از سال 2014 که مفهوم «اینترنت اشیا» در دنیا فراگیر شده، مؤسسات مطرح دنیا نظیر گارتنر، دیلویت، فراست، IDC و... آمارهای مختلفی برای تعداد اشیای متصل به اینترنت، پیش‌بینی بازار این فناوری و روند توسعه آن در دنیا ارائه کرده‌اند که اکثر آنها به وضعیت اینترنت اشیا در سال 2020 برمی‌گردد. اکنون که وارد سال 2020 میلادی شده‌ایم به سراغ کارشناسان حوزه اینترنت اشیا رفتیم و از آنها خواستیم درباره آمارهای تعداد اتصال اشیا به اینترنت، بازار آن و وضعیت اینترنت اشیا در کشورمان بگویند.
30 میلیون شیء متصل به اینترنت
«بیشتر آمارها حاکی از آن است که در سال 2020 تعداد 30 میلیون شیء به اینترنت متصل خواهد شد. بیش از 800 میلیون ابزار پوشیدنی از سوی مردم دنیا استفاده می‌شود که پیش‌بینی می‌شود نرخ استفاده از ابزارهای پوشیدنی تا سال 2022 به بیش از 1100 میلیون ابزار پوشیدنی برسد.»فرزاد ابراهیمی رئیس مرکز تعالی اینترنت اشیا آسیا و اقیانوسیه (ITU) با بیان مطلب فوق گفت: سایز جهانی بازار اینترنت اشیا در سال 2020 در مراجع مختلف بین 250 تا 470 میلیارد دلار تخمین زده شده که بازار به تفکیک بخش‌بندی شامل یکپارچه‌سازی سیستم‌ها 105 میلیارد دلار، دیتاسنتر و تحلیل داده 110 میلیارد دلار، شبکه 68 میلیارد دلار، دستگاه‌های مصرف‌کننده 41 میلیارد دلار، اشیا 76 میلیارد دلار و بخش سیستم نهفته 69 میلیارد دلار است. البته انتظار می‌رود سایز بازار در سال 2025 به بیش از 1600 میلیارد دلار برسد. ابراهیمی به سایز بازار جهانی سیستم‌های هوشمند، سرویس‌ها و پلتفرم اینترنت اشیا در سال 2020 به تفکیک قاره‌ها نیز اشاره کرد و افزود: میزان این بازار در امریکای شمالی 42 میلیارد دلار، اروپا 49 میلیارد دلار، آسیا و اقیانوسیه 51 میلیارد دلار و امریکای جنوبی و آفریقا 20 میلیارد دلار است.
فرزاد ابراهیمی در ادامه سایز بازار جهانی در حوزه امنیت اینترنت اشیا، در سال 2020 را حدود 14 میلیارد دلار عنوان کرد و گفت: انتظار می‌رود تا سال 2025 سایز بازار به بیش از 30 میلیارد دلار برسد. هزینه صرف شده جهانی در حوزه امنیت اینترنت اشیا در سال 2020 به تفکیک امنیت اندپوینت (نقطه پایانی)، گیت وی و سرویس‌های حرفه‌ای به ترتیب حدود 540، 330 و 1600 میلیون دلار است.مهدی روحانی‌نژاد مدیر فروم اینترنت اشیای ایران نیز گفت: از آنجایی که تعریف اینترنت اشیا در جهان متفاوت است از این‌رو آمارهای متفاوتی از میزان اتصال اشیا به اینترنت در جهان مشاهده می‌کنیم. در یک تعریف، تلفن همراه را جزو آمار اتصال اشیا به اینترنت محاسبه می‌کنند، از این‌رو گفته می‌شود در سال 2025، 70 میلیارد اشیا به اینترنت متصل خواهند بود و در سال جدید میلادی 2020، 30 میلیارد شیء به اینترنت متصل می‌شود. وی افزود: در تعریف دیگر ابزارهای ارتباطی یعنی اشیایی مانند تلفن همراه، کامپیوتر، لپ تاپ که به اینترنت متصل است، جدا می‌شود و تنها اشیای مورد استفاده در حوزه کشاورزی، سلامت، انرژی، خانه هوشمند و... را جزو اینترنت اشیا محاسبه می‌کنند که بر طبق این تعریف 8 میلیارد شیء به اینترنت متصل شده است.
یک شروع خوب
اما در ایران چه میزان اشیا به اینترنت متصل شده‌اند؟ مهدی روحانی‌نژاد مدیر فروم اینترنت اشیای ایران در این باره، گفت: در کشور آماری از میزان اشیایی که به اینترنت متصل شده‌اند، در دسترس نیست؛ ولی فاصله زیادی با دنیا داریم. چون وقتی می‌گوییم ما یک درصد جمعیت دنیا را داریم بنابراین یک درصد اتصال اشیا به اینترنت باید 70 میلیون شیء شود ولی به نظر می‌رسد تعداد اشیا متصل به اینترنت به عدد 7 میلیون برسد. مدیر فروم اینترنت اشیا افزود: با رصدی که انجام شده به نظر می‌رسد فعالیت در این حوزه سرعت گرفته، اما چون عقب ماندگی‌ها از قبل وجود دارد با وجود سرعت گرفتن اقدام‌های انجام شده، زیاد به چشم نمی‌آید.
وی در پاسخ به این سؤال که برای جبران عقب ماندگی‌ها و سرعت بیشتر چه باید کرد، گفت: باید بازار و تقاضا تحریک شود؛ تقاضایی که برای اینترنت اشیا در دیگر کشورها وجود دارد در کشور ما وجود ندارد. مردم و سازمان‌ها با این تکنولوژی جدید آگاه نیستند از این‌رو به‌دنبال آن نمی‌روند به تبع آن بخش خصوصی هم برای این بخش سرمایه‌گذاری نمی‌کند. باید ابتدا مردم را از فواید اینترنت اشیا آگاه می‌کردیم چون به محض اینکه آگاهی به وجود می‌آید مردم به استفاده از این تکنولوژی رغبت زیادی نشان می‌دهند.
رئیس آکادمی بین المللی اینترنت اشیا نیز با اشاره به اینکه نقطه شروع خیلی خوب بود، افزود: همگام با فراگیر شدن این مفهوم از سال 2014 برای شروع فعالیت در این حوزه در وزارت ارتباطات و بخش خصوصی برنامه‌ریزی خوبی شده اما با پایش نمایشگاه‌های مختلف مرتبط با این حوزه در کشور در سال گذشته و سال‌جاری به نظر می‌رسد که رشد آن کندتر از قبل شده و توسعه کمتر از حد انتظار بوده است. ابراهیمی علت رشد کند توسعه اینترنت اشیا در کشور را مالی عنوان کرد و افزود: یکی از دلایل این موضوع شرایط اقتصادی کشور است که تزریق مالی مناسب برای تحریک بازار از سمت دولت و دیگر نهادهای متولی این حوزه نظیر شهرداری‌ها و... به میزان مورد انتظار و لازم صورت نپذیرفته است.
رئیس آکادمی بین‌المللی اینترنت اشیا در پاسخ به این سؤال که برای اینکه بتوانیم سهم جهانی خود در حوزه اینترنت اشیا را به‌دست آوریم باید چه اقدام‌های مؤثری انجام دهیم، گفت: استفاده از تجربیات کشورهای پیشرو در حوزه اینترنت اشیا نظیر آلمان و اسپانیا از طریق تعامل بین‌المللی مؤثر و حضور در نمایشگاه‌ها و رویدادهای مربوط در دنیا می‌تواند مؤثر واقع شود. از سوی دیگر باید برای تحریک بازار از طرف دولت و با همکاری بخش خصوصی سیاستگذاری مناسبی صورت پذیرد.
فراهم شدن بستر اولیه
ورود هر تکنولوژی بستر لازم خود را می‌طلبد ولی آیا بستر لازم پیاده‌سازی اینترنت اشیا در کشور مهیا شده است؟ مهدی روحانی‌نژاد مدیر فروم اینترنت اشیا ایران در این باره گفت: بستر لازم وجود دارد ولی هنوز به اندازه کافی در کشور توسعه داده نشده، چرا که از یک طرف اپراتور معتقد است که بازاری ندارد و نمی‌تواند شبکه ایجاد کند و از طرف دیگر بازار می‌گوید شبکه‌ای وجود ندارد تا وارد آن شود. روحانی‌نژاد افزود: اگر فرض کنیم شبکه و بازار فراهم شود باز هم در این میان هنوز استارتاپ‌ها فعال نشده‌اند و باید استارتاپ‌ها را در این زمینه فعال کرد تا محصولات را در داخل تولید کنند و علاقه‌مندان به این حوزه به سمت بازارهای خارجی هدایت نشوند. البته در این زمینه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تشکیل کمیته‌ای به‌دنبال حمایت از استارتاپ‌هایی است که در حوزه اینترنت اشیا شکل می‌گیرند چرا که بازار بسیار بزرگی در زمینه اینترنت اشیا در کشور وجود دارد.
فرزاد ابراهیمی رئیس آکادمی بین المللی اینترنت اشیا نیز با تأکید بر اینکه باید شرکت‌های دانش بنیان و توسعه فعالیت‌های استارتاپی در این حوزه را نیز تشویق کرد، گفت: باید زیرساخت‌های مورد نیاز برای تحقق سهم جهانی اینترنت اشیای کشورمان نظیر توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و دیتاسنتری لازم توسعه یابد. بسترهای مورد نیاز به اتصال اشیا به اینترنت نیز متنوع هستند و در حال حاضر بسترهای متداول در کشور ما شامل بسترهای ارتباطی NB-IoT، LTE، LoRA، SigFox و Zigbee است که به‌دلیل تحریم‌ها، استفاده از SigFox میسر نیست و در آینده با تحقق 5G، از این شبکه نسل پنجم تلفن همراه نیز به‌عنوان یکی از بسترهای ارتباطی اصلی اینترنت اشیا در کشور استفاده خواهد شد. محمد کشوری عضو فروم اینترنت اشیا نیز گفت: اینترنت یکی از زیرساخت‌های لازم برای توسعه اینترنت اشیا است که در کشور وجود دارد ولی باید در لایه خدمات بیشتر کار شود. لایه خدمات خارج از دایره ارتباطات مد نظر است از این‌رو باید به لایه خدمات حوزه‌هایی مانند سلامت، کشاورزی، حمل نقل، انرژی و... پرداخته شود.
کشوری افزود: باید بین متولی و سازمان‌های لایه‌های خدماتی، هماهنگی پررنگ شود. به عبارتی باید سازمان‌هایی که در این حوزه خدمات درگیر هستند مقررات خود را بسرعت بازتعریف کنند و از تکنولوژی‌ها و راهکارهای جدی مبتنی بر اینترنت اشیا بهره ببرند تا چالش‌های این بخش‌ها به حداقل برسد. مثلاً در زمینه برق می‌توان از اینترنت اشیا بهره برد و دیگر نیاز به رفتن مأمور در خانه‌ها نباشد تا بتوانند به‌صورت لحظه‌ای انرژی را کنترل کرده و ثبت کنند.