هزینه ۹۰ میلیارد تومانی دسترسی خانواده‌ها به «شاد»
قرار بود استفاده از اینترنت مورد استفاده در اپلیکیشن شاد رایگان باشد، حالا مسوولان می‌گویند این هزینه‌ها (اینترنت) به نوعی جایگزین هزینه‌های جاری (ایاب و ذهاب و...) شده است.
با گذشت یک ماه از راه اندازی شبکه دانش‌آموزی شاد همچنان این شبکه با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند و گلایه والدین و خانواده‌ها را در پی دارد به طوری که هر روز مشکلی جدید در استفاده از این اپلیکیشن توسط کاربران رونمایی می‌شود. اگر در ابتدا بیشترین مشکل در نصب و ورود کاربران به این شبکه بود حالا نحوه بارگذاری فایل‌ها، مشکلات انتقال صدا در این اپلیکیشن و به طور کلی سودمندی در استفاده آسان و کاربردی برگزاری کلاس‌های درس مجازی محل ابهام است به طوری که گزارش می‌رسد بسیاری از کلاس‌ها بار دیگر به محل برگزاری در دیگر پیام‌رسان‌ها دوباره کوچ کرده‌اند. ضمن اینکه همچنان بحث اینترنت هزینه بر استفاده از این اپلیکیشن نیز محل سوال است.
مهدی شرفی، سرپرست مرکز برنامه‌ریزی و فناوری وزارت آموزش و پرورش که در برنامه پرسشگر با موضوع «آموزش‌های راه دور و چالش‌های فناوری» به همراه امیر ناظمی، رییس سازمان فناوری اطلاعات و رضا تقی‌پور، منتخب مجلس یازدهم و وزیر اسبق ارتباطات حضور یافته بود، با بیان اینکه تا امروز ۸۹۲ میلیون و ۲۱۰ هزار فایل در شبکه شاد بارگذاری و تبادل شده که به طور متوسط هر فایل ۲۰ مگابایت است، در پاسخ به نتیجه گیری پرسشی در خصوص اینکه «تبادل این میزان فایل معادل ۱۸ میلیون گیگابایت می‌شود و اگر هرگیگابایت را ۱۰۰۰ تا ۵,۰۰۰ تومان در نظر بگیریم، ارزش ریالی اینترنت مصرف شده ۱۸ تا ۹۰ میلیارد تومان می‌شود، مگر آموزش رایگان نیست، برای چه چنین رقمی را به مردم تحمیل کرده‌ایم؟» گفت: سه ماه است که مدرسه‌ها تعطیل است، هزینه آموزش، ایاب و ذهاب و… قبلاً وجود داشته و اکنون این هزینه‌ها به نوعی جایگزین هزینه‌های جاری شده است. البته ما به دنبال آن هستیم که هزینه مصرفی شبکه شاد رایگان شود.
شرفی این پاسخ را در حالی می‌دهد که این اپلیکیشن این روزها قرار است تمام دانش‌آموزان اعم از آنها که پیش از این به مدارس دولتی می‌رفتند یا غیردولتی استفاده شود و برای شماری از والدین هزینه کردن برای تحصیل فرزندان در حالت عادی هزینه‌ای در بر نداشت.
هر چند وی افزود: موضوع رایگان بودن اینترنت استفاده از این شبکه با ستاد ملی کرونا نیز مطرح شده و پیگیر هستیم که از طریق مراجع ذی ربط این اتفاق بیفتد.
وی با بیان اینکه نمی‌توانستیم آموزش را در تعطیلات ناشی از کرونا تعطیل کنیم و از همان روزهای ابتدایی تعطیلات، آموزش مکمل از طریق رسانه ملی شروع شد گفت: ضعف بزرگ آموزش تلویزیونی عدم امکان تعامل دوطرفه بود و آموزش و پرورش باید دنبال راه دومی‌می‌رفت که در زمان محدود قابل پیاده سازی و جوابگوی جمعیت ۱۶ میلیونی باشد. در همین راستا شبکه شاد ایجاد و همکاران ما دریافت مجوز استفاده رایگان از اینترنت را به ستاد کرونا بردند و اقدام شد. آنها که متولی پهنای باند هستند باید کمک کنند تا فرایند آموزش پیش برود و هزینه خانواده‌ها هم کمتر شود.
هزینه پیام‌رسان خارجی چند برابر بوده است
سرپرست مرکز برنامه‌ریزی و فناوری وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: معلمان ما به طور پراکنده آموزش‌ها را در پیام‌رسان‌های خارجی شروع کرده بودند و هزینه اینترنت استفاده از پیام‌رسان خارجی چند برابر بوده است. مصرف پهنای باند داخلی ۳۰ درصد افزایش یافته و به این معناست که از پهنای باند خارجی صرفه جویی شده است. قبلاً مردم این کار را در پیام‌رسان‌های دیگر انجام می‌دادند و چند برابر هزینه می‌کردند.
وی با بیان توسعه سامانه گفت: ۷۸ درصد دانش‌آموزان یعنی ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در شبکه عضو شده‌اند و اگر یک دستگاه تلفن هوشمند هم در خانه باشد برای چند نفر قابل استفاده است. و این پوشش ما را افزایش داده است.
وی افزود: کانال‌های اختصاصی محتوا ایجاد کرده ایم. ۵۰۰۰ محتوا بارگذاری شده و معلمان می‌توانند اینها را به اشتراک بگذارند. فایل‌های بارگذاری شده در داخل کانال فشرده سازی شده است. پوشش شبکه خوب است. ۹۸ درصد مدیران مدارس عضو شبکه شاد هستند. امکانات جدید در حال اضافه شدن است.
وی درباره بازخودرهای دریافتی گفت: افرادی که استفاده کرده‌اند تعدادی با بنده تماس گرفتند و رضایت داشتن. شاد بسیار زود فراگیر شد. اکنون سیستم دارد کارش را انجام می‌دهد. استفاده از شبکه الزام نبوده است. به هر حال شبکه شاد تنها کانال رسمی‌آموزش است. اگر جایی امکان استفاده نباشد روش‌های دیگر آموزش دنبال می‌شود؛ اما اگر دسترسی وجود داشته باشد باید این کار را انجام دهند.
به گفته سرپرست مرکز برنامه‌ریزی و فناوری وزارت آموزش و پرورش استفاده از مدرسه تلویزیونی کند و شل نشده است؛ اما باید درنظرداشت که آموزش یک فرایند تعاملی است. محتوا ارایه شد اما دانش‌آموزی که محتوا را از تلویزیون دیده اگر سوال داشته باشد باید در یک بستری آن را مطرح کند که در مدرسه تلویزیونی این امکان وجود نداشت.
به معنای دیگر سخنان وی که در برنامه تلویزیونی پرسشگر شامگاه گذشته پخش شد، هیچ نشانی از شنیده شدن گلایه‌ها و مشکلات این شبکه دیده نمی‌شود در حالیکه یک سرچ ساده با هشتک شاد در فضای مجازی انبوهی از مشکلات فراگیر معلمان و والدین را در استفاده از این اپلیکیشن مشخص می‌کند.
آموزش اینترنتی به معنای دسترسی عادلانه است؟
ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات کشور نیز با بیان اینکه آموزش‌ها را به سمت فضای مجازی برده ایم در حالی که مساله فقط on time بودن نیست بلکه real time بودن هم هست گفت: آیا دسترسی به زیرساخت‌ها و دسترسی به نوع سواد دیجیتال هم عادلانه توزیع شده است یا خیر؟ که به نظر می‌رسد توزیع عادلانه نیست. آیا آموزش اینترنتی به معنای دسترسی عادلانه به آموزش نیز هست؟
وی افزود: دو زیرساخت اصلی داریم؛ دسترسی به اینترنت و در دسترس بودن ابزار. چقدر دسترسی به اینترنت وجود دارد؟ نرخ نفوذ اینترنت در کشور ۹۰ درصد است و ما جزو یک چهارم مثبت دنیا هستیم. سال ۹۲ ضریب نفوذ اینترنت در آمریکا ۷۴ درصد بوده و ضریب ما ۲۲ درصد بوده است؛ توان زیادی برای افزایش دسترسی صرف کرده‌ایم.
وی ادامه داد: اما درباره در دسترس بودن ابزار باید گفت که آیا همه مردم یک کشور پول دارند که ابزار بخرند؟ این امر به اقتصاد کشور بر می‌گردد. در بخش خدمات نیز پلتفرم‌ها و نرم افزارها بسیار مهم هستند.
رییس سازمان فناوری اطلاعات با بیان اینکه یک عامل مهم دیگر محتوا است گفت: محتوا توسط یک معلم برای دانش‌آموزان خودش تولید می‌شود. اما محتواهای آموزشی متعدد و فیلم‌های حرفه‌ای که قابل استفاده برای همه باشد وجود ندارد. هیچکدام از این شاخص‌ها در وضع بهینه نیست. در حوزه زیرساخت اینترنت فاصله ما با دنیا خیلی زیاد نیست. اما در شاخص خدمات و محتوا فاصله داریم؛ در محتوا وضع ما از همه بدتر است و در حوزه خدمات در میانه قرار داریم.
وی ادامه داد: امروز حدود ۷۰ میلیون گوشی هوشمند در ایران داریم. یک پیمایشی قبلاً انجام شده که نشان می‌دهد ممکن است در یک خانواده برخوردار هر ۴ فرزند گوشی داشته باشند اما در یک خانواده کم برخوردار هیچکدام نداشته باشند. دوم اینکه آیا والدین گوشی را در اختیار فرزند خود قرار می‌دهند؟ طبق این پیمایش ۵۰ درصد والدین گوشی خود را در اختیار فرزندان قرار می‌دهند. ۱۰ درصد فرزندان گوشی شخصی دارند و ۴۰ درصد از گوشی والدین استفاده می‌کنند.
وی با بیان اینکه به دلیل نابرخورداری‌ها، اگر می‌خواستیم سراغ آموزش برویم باید توان خود را روی دیگر ابزار چون رادیو و تلویزیون، لوح‌های فشرده آموزشی، کتاب و… می‌گذاشتیم گفت: در مرحله بعد اگر محتوایی مانند فیلم داشتیم که افراد می‌توانستند آن را دانلود کرده و تماشا می‌کردند بار شبکه تقسیم می‌شد و هزینه‌ها کاهش می‌یافت نه حالا که همه بار شبکه در یک زمان مشخص مثلاً از ۹ صبح تا یک بعدازظهر می‌افتد.
رییس سازمان فناوری اطلاعات نیز که در برنامه پرسشگر صحبت می‌کرد افزود: ۹۰ درصد مردم دسترسی به اینترنت دارند که ۱۰ درصد ثابت و ۸۰ درصد روی موبایل است. این هزینه از روی باند فرکانسی تجهیزات می‌آید. اگر این دو باند فرکانس آزاد شود می‌توان کل این هزینه را رایگان کرد. اکنون به محل اشباع باند رسیده ایم. بارها هم این درخواست را مطرح کرده‌ایم.
وی درباره رایگان شدن اینترنت برای مردم و استفاده از شبکه شاد دو راه حل ارایه داد و گفت: یک راه حل ساده این است که این دو باند فرکانسی را آزاد شود که ما ظرف یک هفته آن را بالا می‌آوریم و اینترنت برای آموزش و پرورش رایگان می‌شود. راه حل دوم هم این است که در شبکه ملی اطلاعات ظرفیت ۲۴ ترا داریم و حاضریم اینترنتی که دولت می‌فروشد رایگان کنیم به شرط آنکه اپراتورها آن را رایگان در اختیار قرار دهند. کل هزینه‌ای که از طرف دولت تحمیل می‌شود ۸ درصد است. علت افزایش این هزینه این است که به نظر می‌رسد مکانیسم‌های مالی را طوری تنظیم کرده‌ایم که به ضرر مردم و به نفع منافع گروهی باشد.
سخنان وی در حالی سوال‌های بسیاری را مطرح می‌کند که در رأس این سوال‌ها باید پرسید همانطور که از ابتدا درباره انحصاری کردن آموزش در فضای مجازی در اپلیکیشن خاص محل سوال بود، این تنظیم مکانیسم‌های مالی در این خصوص به گونه‌ای که عملاً به ضرر مردم و به نفع منافع گروهی خاص باشد، در کدام بخش از آموزش و پرورش تصمیم گیری شده است و آیا عدم تلاش برای اجرای مصوبه ستاد ملی کرونا برای رایگان بودن استفاده از اینترنت در این اپلیکیشن باید معنای خاصی داشته باشد؟
آینده کودکان‌مان را به گروگان گرفته‌ایم
ناظمی در واکنش به صحبت‌های تقی پور، عضو شورای عالی فضای مجازی درباره عدم وجود تجهیزات برای بهره برداری از دو باند فرکانسی گفت: ایرانسل به طور رسمی اعلام کرده تجهیزاتش آماده است و باید حافظ منافع مردم باشیم.
وی در پایان گفت: در حوزه زیرساخت هزینه‌ای را به مردم تحمیل می‌کنیم سوال این است که اگر دولت ۸ درصد پولی که بابت اینترنت می‌گیرد را رایگان کند؛ آیا اپراتور ایرانسل اینترنت را برای مردم رایگان می‌کند؟
رییس سازمان فناوری اطلاعات افزود: آموزش را به یک پیام‌رسان انحصاری تقلیل داده‌اند که درست نبوده و ما آینده کودکان مان را به گروگان گرفته‌ایم.
رضا تقی پور، عضو شورای عالی فضای مجازی نیز با بیان اینکه آموزش هزینه دارد، آموزش حضوری یک هزینه‌هایی دارد و آموزش مجازی هم همینطور گفت: چون برای این تعطیلات آمادگی نداشتیم خیلی‌ها از قبل برای مدارس و آموزش و حتی سرویس ایاب و ذهاب هزینه کرده بودند و اکنون گویی هزینه‌های اضافی دارد از خانواده‌ها دریافت می‌شود که باید درباره اینها در جای خودش بحث و تصمیم گیری بشود.
عضو شورای عالی فضای مجازی افزود: از آن سو در کشور ما تلاش شده برابر با قانون اساسی، رایگان بودن آموزش رعایت شود و مدارس و دولت هزینه‌ای بابت آموزش از خانواه‌ها طلب نمی‌کنند اما تأمین هزینه اینترنت و پهنای باند بحث دیگری است. در شورای عالی بحث شده که باید با ایجاد شبکه ملی اطلاعات تفاوتی بین پهنای باند داخل و خارج قائل شویم. قاعدتاً برای پهنای باند داخلی نباید هزینه بالا داشته باشیم و این هزینه می‌تواند تا یک دوازدهم کاهش یابد. تلاش‌هایی هم صورت گرفته است و به عنوان مثال اکنون برای استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی یک سوم و برای سایت‌های داخلی یک دوم هزینه معمول اینترنت از مشترکان دریافت می‌شود.
وی در پاسخ به اینکه آیا شورای عالی فضای مجازی در رایگان کردن اینترنت برای آموزش و پرورش نقشی داشته و آیا ضعیف عمل کره است یا خیر؟ گفت: فلسفه اصلی شبکه ملی اطلاعات همین بوده و تا کنون محقق نشده است و یک مطالبه عمومی‌است. دو سند در این زمینه تصویب و چارچوب کار مشخص شده است و از اینجا به بعد وظیفه دولت بوده است که بودجه تصویب و آن را اجرا می‌کرد که اکنون درصد کمی‌اجرا شده است.
عضو شورای عالی فضای مجازی در واکنش به اظهارات رییس سازمان فناوری اطلاعات مبنی بر در اختیار قرار ندادن دو فرکانس از سوی صداوسیما گفت: در حال حاضر مشکل ما توسعه پهنای باند، مشکل فرکانس‌های صداوسیما نیست. اولاً اپراتورهای ما تجهیزاتی در این باند ندارند که بتوانند پهنای باند را افزایش دهند. دوم اینکه توسعه شبکه ما نامتجانس است و بین شبکه ثابت و موبایل تفاوت وجود دارد و ما آن نرم را رعایت نکردیم و شبکه را در قالب بی سیم توسعه دادیم و هزینه اش گران‌تر تمام می‌شود. همچنین در مصرف فرکانس باید مباحث اقتصادی را لحاظ کنیم.
وی افزود: از نظر فنی به طور قاطع می‌گویم که هیچ اپراتوری تجهیزات راه اندازی فرکانس را ندارد. اگر می خواستیم حافظ منافع مردم باشیم باید شبکه ملی اطلاعات را راه می‌انداختیم.
وی درباره اینکه نرم افزارهای حرفه‌ای برای تهیه محتوای حرفه‌ای ایجاد نکرده ایم گفت: ما امروز در حیطه زیرساخت‌های ارتباطی مهیا هستیم اما مشکل ما آمادگی الکترونیکی است که این اتفاق کرونا باعث تسریع این روند مثلاً در آموزش و پرورش شد که هنوز جای کار دارد و باید در تولید محتوای حرفه‌ای وارد شده و دولت بخش خصوصی را برای ایجاد نرم افزارهای حرفه‌ای تشویق کند تا تولید محتوا به سرعت افزایش یابد. توسعه فیبر نوری می‌تواند زیرساخت را ارزان کند. این پروانه از سال ۹۱ صادر شده اما درصد پیشرفت بالا نبوده است.