فناوری اطلاعات چگونه بر کاهش آسیب‌های ناشی از بلایای طبیعی تاثیر می‌گذارد؟
در این گزارش می توانید نقش پیشرفت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مدیریت بحران و کاهش آسیب های ناشی از بلایای طبیعی را بخوانید.
به گزارش خبرنگار حوزه دنیای ارتباطات گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان، بلایای طبیعی یکی از عوامل مختل‌کننده و آسیب‌زننده به زندگی انسان‌ها تلقی می‌شوند که از ابتدای حیات بشر بر روی زمین با او همراه بوده و همچنان برای او اتفاق می‌افتند؛ از جمله سیل، زلزله، طوفان‌های سهمگین و سونامی.
ایران، یکی از ده کشور بلاخیز دنیا
کشور ایران به دلیل قرارگیری در کمربند آلپ-هیمالیا یکی از ده کشور بلاخیز جهان به شمار می‌رود به طوری که از ۴۱ بلای طبیعی ثبت شده در دنیا، ۳۰ مورد آن در تا کنون در کشور ما رخ داده است. ایران سهم ۱ درصدی از جمعیت کل را دارا است، اما بیش از ۶ درصد از تلفات ناشی از بلایای طبیعی در جهان مربوط به ایران است.
یکی از پرخطرترین و پرتکرارترین بلایای طبیعی در ایران زلزله است که تا کنون در کشور خانوارهای فراوانی را آواره و شهرهای زیادی را ویران کرده و افراد زیادی را به کام مرگ کشانده است؛ تلخ‌ترین آن‌ها نیز مربوط به زلزله بم در استان کرمان، رودبار و منجیل و کرمانشاه است که پس از گذشت مدت‌های زیادی از این حوادث، هنوز مردم ایران داغدار زلزله‌های رخ داده هستند.
به علاوه برخی از اقدامات انسانی و فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی بشر باعث برهم خوردن نظم طبیعت و در نتیجه بروز وقایعی می‌شود که در ظاهر طبیعی، اما در واقع حاصل اقدامات انسانی و از بین رفتن نظم طبیعی است مانند استفاده بیش از حد از معادن سنگ اطراف شهرها که باعث تخریب کوه‌ها و افزایش خطر درگیری آن شهر با سیل می‌شود.
به طور کلی شرایط بحرانی به شرایطی گفته می‌شود که در یک جامعه با توجه به منابع در دسترس افراد آن جامه، وضعیتی رخ دهد که توانایی سازگاری با آن تحت هیچ شرایطی ممکن نباشد.
در کشوری با شرایط ایران که جزو بلاخیزترین کشورهای دنیا بوده و بر روی گسلی زلزله‌خیز نیز واقع شده است، یکی از پراهمیت‌ترین اقدامات، مدیریت بحران است، زیرا در صورتی که مدیریت بحران در وضعیت خطر به درستی و با دقت انجام شود، آسیب‌های ناشی از وقوع بلایای طبیعی کمتر می‌شود.
عملکرد بهتر ارتباطات و فناوری اطلاعات درمدیریت بحران
ارتباطات و فناوری اطلاعات در جامعه فعلی به عنوان ابزاری پرقدرت وارد زندگی مردم شده و بر ابعاد متفاوتی از زندگی ما تأثیر گذاشته است به نوعی که در بسیاری از مقاطع شیوه زندگی انسان به دلیل پیشرفت فناوری تغییر کرده است و زندگی کردن بدون شناخت این فضا در جامعه سخت است.
فناوری اطلاعات در حال گسترش و پیشرفت روز افزون بوده و در کنار مضرات خود، مزایای بسیاری را برای انسان به ارمغان آورده است، اما استفاده از این فضا نیازمند مهندسی و بررسی دقیق است تا بتوان از ظرفیت غنی موجود در آن استفاده کرد.
بر اساس تحقیقات دانشمندان، فناوری اطلاعات در مقاطعی می‌تواند باعث عملکرد بهتر در زمینه مدیریت بحران و در نتیجه کاهش آسیب‌های ناشی از بلایای طبیعی شود.
افراد جامعه یکی از مهم‌ترین نقش ها را در مدیریت بحران ایجاد می‌کنند؛ می‌توان گفت در شرایط بحرانی همه چیز به افراد جامعه باز می‌گردد، زیرا آن‌ها تعیین می‌کنند که بر اساس میزان سازگاری‌شان با وضعیت جدید، آیا منطقه در شرایط بحرانی قرار گرفته است یا نه و از طرفی مدیریت شرایط بحرانی برای مصونیت هرچه بیشتر اعضای جامعه در برابر آن بحران صورت می‌گیرد؛ در این راستا اگر اعضای یک جامعه آموزش‌های لازم را به صورت دقیق برای سازماندهی عملکردشان در موقعیت بحرانی بدانند، در مدیریت آن بحران نقش به سزایی خواهد داشت.
فناوری اطلاعات به عنوان ابزاری مهم در زندگی انسان در اولین مرحله می‌تواند بستری برای ارائه آموزش‌های کاربردی و لازم به تک تک افراد جامعه باشد و درصد زیادی از قشرهای جامعه را تحت پوشش قرار دهد به طوری که شاید در آموزش‌های حضوری امکان پوشش دهی آموزشی این درصد از جمعیت سخت باشد.
در سطوح بالاتر، فناوری می‌تواند امکان پیش‌بینی برخی رویدادها را بر اساس ویژگی‌های منطقه و یا تغییرات به وجود آمده در آن که امکان بروز برخی بلایا را تشدید می‌کند به انسان بدهد و افراد ساکن در یک منطقه را برای جلوگیری یا انجام اقدامات لازم پیش از بروز آن واقعه آماده کند.
استفاده از بانک‌های اطلاعاتی در بستر فناوری اطلاعات
امروزه بانک‌های اطلاعاتی بسیار پیشرفته و توانمند بر بستر فناوری اطلاعات و با استفاده از ابزارهایی مانند هوش مصنوعی و داده‌کاوی، قادرند ضمن ذخیره‌سازی حجم عظیمی از اطلاعات، آن‌ها را طبقه‌بندی و پردازش کنند و به‌وسیله آن‌ها همه علایم، نشانه‌ها، خصوصیات و تبعات مجموعه گسترده‌ای از حوادث و رویدادهای مختلف را به‌صورت گزارش‌های جامع، دقیق و تفکیک‌شده طبقه‌بندی و ذخیره‌سازی کرده و در کمترین زمان از راه دور و نزدیک در اختیار مدیران قرار دهند، مانند بانک اطلاعاتی مرکز زلزله‌شناسی ژاپن. همین امر می‌تواند برای انجام اقدامات پیشگیرانه در مدیریت بحران نقش مؤثری را ایفا کند.
از دیگر کاربرد‌های فناوری اطلاعات در مدیریت بحران‌ها و کاهش آسیب‌های ناشی از بلایای طبیعی این است که می‌توان به وسیله آن، بر اساس ویژگی‌ها و وضعیت یک منطقه، چگونگی بروز سوانح را بازسازی و مدل سازی کرده و برای بررسی پیامد‌های ناشی از آن، از فناوری اطلاعات استفاده کرد.
به علاوه، برخی از سیستم‌های هشداردهنده به‌موقع علائم، نشانه‌ها و مخاطرات را دریافت و ارزیابی کرده و هشدار‌های لازم را می‌دهند.
GISها می‌توانند حاوی میلیون‌ها نقشه جغرافیایی در مورد مناطق احتمالی زلزله، سیل، آتشفشان، گردباد و توفان باشند که به‌صورت دینامیک دائما در حال ثبت رویدادهای جغرافیایی بوده و ابزار مناسبی برای پیش‌بینی هستند و با استفاده از شبیه‌سازی بحران‌ها نشانه‌ها و علائم یک بحران واقعی که قبلا اتفاق افتاده است کدبندی شده، آثار و تبعات بحران شناسایی و در بانک اطلاعاتی ذخیره می‌شود و سپس با استفاده از یک مدل الگوریتمی همه تغییرها، فرایند‌ها و عملیات انجام شده به‌صورت یک سناریوی مجازی مجسم و بازسازی می‌شود.
در وضعیت بحرانی می‌توان از داده‌هایی که قبلا توسط بانک‌های اطلاعاتی و بر بستر فناوری اطلاعات ذخیره شده است برای ارائه خدمات امدادی و شناسایی مناطق پرخطر و پرمصدوم استفاده کرد. بر اساس تحقیقات انجام شده، در صورت پیشرفت بیشتر فناوری، امکان ارائه خدمات پزشکی از راه دور برای صرفه جویی در زمان و نیروی انسانی نیز وجود دارد به طوری که فرایند تشخیص و انجام کمک‌های امدادی را توسط افراد عادی حاضر در صحنه سانحه مقدور می‌سازد.
مدیریت مفقودان، مجروحان، آسیب‌دیدگان، افراد داوطلب، اسکان‌های موقت، کمک‌های مردمی و مانند آن‌ها از جمله مواردی است که توسط نرم افزار‌های موجود در اینترنت مانند نرم افزار SAHANA که یکی از نرم افزار‌های مدیریت بحران به حساب می‌آید، در شرایط بحرانی ممکن می‌شود.
روش‌های مدیریت بحران به صورت مجازی
به تازگی بازی‌های اینترنتی طراحی شده‌اند که افراد را در شرایط بحرانی قرار داده و آن‌ها علاوه بر اینکه از بازی خود لذت می‌برند، روش‌های مدیریت بحران و عملکرد صحیح در شرایط سخت را آموزش دیده و به صورت مجازی تجربه می‌کنند.
البته با وجود همه این تأثیرات و مزایا، ممکن است این تأثیرات بالعکس بوده و بلایای طبیعی بر فناوری اطلاعات تأثیر بگذارند به صورتی که وضعیت آن را بهتر یا بدتر از گذشته کنند؛ تخریب زیرساخت‌های فناورانه یک منطقه بر اثر رخدادهای طبیعی مانند سیل و زلزله را می‌تواند در زمره تأثیرات منفی وقوع بلایای طبیعی بر روی وضعیت فناوری اطلاعات قرار داد.
شیوع ویروس کرونا در کشور ایران، در اولین مرحله مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی را به تعطیلی کشاند، زیرا قشر بسیار زیادی از جامعه، هرروز بخش عمده‌ای از زمان خود را در این مراکز سپری می‌کردند و آلودگی این فضا به ویروس پیامدها و مخاطرات جبران ناپذیری را به همراه داشت؛ این امر باعث پیشرفت و رونق آموزش مجازی بر بستر فناوری اطلاعات در کشور ایران شد که می‌توان از آن به عنوان تأثیر مثبت وضعیت بحرانی بر پیشرفت ارتباطات و فناوری اطلاعات معرفی کرد.