برای فضای مجازی سالم و ایمن باید بر پیشگیری تمرکز کنیم
مهمانان پنجاه و یکمین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و اندیشه، آموزش، فرهنگ‌سازی و هشدارهای پیشگیرانه به کاربران فضای مجازی را مؤثرترین راهکار در جلوگیری از سو استفاده‌ها در این فضا دانستند.
پنجاه و یکمین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و اندیشه با موضوع «سو استفاده در فضای مجازی و آگاه‌‌سازی مخاطبان» با حضور صمد سلامی، رئیس اداره پیشگیری از جرائم سایبری معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه، علی‌محمد رجبی، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا برگزار شد.
در ابتدای این جلسه سلامی به تعریف قانون پیشگیری از وقوع جرم پرداخت و گفت: بر اساس تعریف قانونی پیشگیری از وقوع جرم عبارت است از پیش بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم و اتخاذ تدابیر لازم برای از بین بردن یا کاهش آن. این تعریف را باید به همه جرائمی که در حوزه‌های مختلف به‌ویژه فضای مجازی اتفاق می‌افتد بسط داد.
باید آسیب‌های سرویس‌ها را قبل از همه‌گیری پیش‌بینی و شناسایی کنیم
وی افزود: امروز شاهد هستیم که سرویس‌های متنوعی در فضای مجازی ارائه می‌شود که همه آن‌ها کاربردی و به‌منظور رفع نیازهای روزمره مردم و بنگاه‌های اقتصادی ارائه می‌شود. جامعه پیشگیری باید آسیب‌های این سرویس‌ها را پیش‌بینی و شناسایی کند.
رئیس اداره پیشگیری از جرائم سایبری معاونت اجتماعی قوه قضاییه ادامه داد: معتقدم قبل از اینکه سرویس‌ها همه‌گیر شود باید به‌عنوان حاکمیت و جامعه پیشگیری، تدابیر پیشگیرانه را تبیین کنیم. یکی از مهم‌ترین راهبردها هم در این حوزه بحث ارتقا آگاهی‌های عمومی است تا قبل از اینکه مردم آماج جرائم قرار گیرند از طریق ارتقا آگاهی‌هایی عمومی این آسیب‌ها را کاهش دهیم.
سلامی تصریح کرد: عمده جرائم در فضای مجازی مربوط به کلاه‌برداری‌ها به طرق مختلف است و اگر روی ارتقا آگاهی‌های عمومی تمرکز کنیم می‌توانیم از وقوع این نوع جرائم پیشگیری کرد.
هشدارهای متعدد پلیس فتا راهی برای جلوگیری از سو استفاده‌ها
در ادامه رجبی درباره دلایل تعدد هشدارهای متعدد پلیس فتا به کاربران فضای مجازی گفت: در حال حاضر مردم زمان زیادی را به حضور در فضای مجازی اختصاص می‌دهند. ما تلاش داریم با این هشدارها در مقطع زمانی که در آن قرار داریم [شیوع ویروس کرونا] که همراه شده با افزایش استفاده از فضای مجازی، متناسب با موضوعات مختلف همچون فضای کنکور یا ثبت‌نام وام ودیعه مسکن و... به مردم هشدار دهیم تا نسبت به سو استفاده‌ها آگاهی پیدا کنند.
وی افزود: پس یکی از وظایف ما در حوزه پیشگیری این است که به‌طور مستمر و مرتب هشدارهای لازم را به مردم منتقل کنیم.
رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا با تأکید بر اینکه مسئولین باید قبل از هر فراخوانی جنبه‌های احتمالی وقوع جرم را در نظر بگیرند گفت: در ماه‌های گذشته هم‌زمان با صدور فراخوان‌ها برای آزادسازی سهام عدالت، دریافت وام یک‌میلیون تومانی کرونا یا وام ودیعه مسکن و... شاهد بودیم که موجی از جرائم شکل گرفت. ما خیلی تلاش کردیم تا دستگاه‌های مرتبط را مجاب کنیم قبل از اینکه فراخوانی را صادر کنند حتماً راه‌کارهایی که باعث سو استفاده مجرمان حرفه‌ای می‌شود را بررسی کنند.
پلیس فتا از طریق رسانه‌ها در جریان فراخوان‌های دستگاه‌ها قرار می‌گیرد
رجبی افزود: ما به‌عنوان پلیس فتا که با مردم سروکار بسیاری داریم و پرونده‌های مختلف جرائم یارانه‌ای را بررسی و مشاهده کرده‌ایم در این موارد عمدتاً از طریق رسانه‌ها در جریان فراخوان‌ها قرارگرفته‌ایم.
وی با بیان اینکه یکی از محاسن فناوری اطلاعات، قابل پیشی بینی بودن است گفت: با فناوری اطلاعات می‌شود بسیاری از مسائل را پیش‌بینی، طراحی و به‌طور درست پیاده‌سازی کرد؛ بنابراین اگر به این مسئله توجه کنیم می‌توانیم از وقوع بسیاری از جرائم پیشگیری کنیم.
قائل به کاهش سطح هشدار پلیس فتا نیستم
رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا در ادامه درباره اینکه آیا هشدارهای پلیس به‌نوعی زیاده‌روی نیست و باعث هراس بیش‌ازحد کاربران نمی‌شود گفت: همین حجم فعلی جرائم که شکل می‌گیرد حاصل مراقب و پایش‌های 24 ساعته همکاران ما در پلیس فتا و قوه قضاییه است یعنی اگر پیشگیری‌های کیفری و انتظامی نبود ما وضعیتی به‌مراتب بدتر از امروز داشتیم.
وی افزود: بنابراین من قائل به کاهش سطح هشدار نیستم؛ اما اینکه هشدارهای پلیس فتا بیش‌ازاندازه دیده می‌شود به این خاطر است که متأسفانه دستگاه‌های دیگر در حوزه فرهنگ‌سازی پیشگیرانه ورود نکرده‌اند.
گمنامی در فضای مجازی را کاهش می‌دهیم
در ادامه سلامی با بیان اینکه در حوزه فضای مجازی یکی از مشکلاتی که وجود دارد حس گمنامی افراد در این فضا است که منجر به این می‌شود افراد مصمم به ارتکاب جرم شوند گفت: در حال پیگیری تدابیری هستیم که با کمک همه دستگاه‌ها، کاهش گمنامی در فضای مجازی را داشته باشیم.
وی با تأکید بر اینکه چند راهبرد در موضوع پیشگیری از وقوع جرم در معاونت اجتماعی قوه قضاییه تعریف شده است گفت: ارتقا آگاهی‌ها عمومی، سلب فرصت از افراد برای ارتکاب جرم، افزایش خطر دستگیری، کاهش گمنامی و پیشگیری‌های ﺳﺰﺍﮔﺮﺍﻳانه است. ولی یکی از مهم‌ترین راهبردهای ما ارتقا آگاهی‌های عمومی است. باید بپذیریم اگر شخصی که مورد آماج جرم قرار می‌گیرد، آموزش‌ها و اطلاع‌رسانی‌های لازم را ندیده باشد به مجرم کمک می‌کند برای ارتکاب به جرم.
رمز پویا جرائم مالی را کاهش داد
رئیس اداره پیشگیری از جرائم سایبری معاونت اجتماعی قوه قضاییه درباره تأثیر افزایش جرائم در پی شیوع کرونا و افزایش استفاده مردم از فضای مجازی گفت: به همان میزان که استفاده مردم از فضای مجازی افزایش پیداکرده است، جرائم رایانه‌ای هم افزایش یافته اما خوشبختانه قبل از شیوع کرونا یکی از جرائمی که پیش‌ازاین بسیار رایج بود یعنی کلاه‌برداری‌های مالی اینترنتی با یک کار جمعی و فعال‌سازی رمزهای یک‌بارمصرف کاهش یافت.
سلامی افزود: اگر این اقدام پیشگیرانه انجام‌نشده بود با این هجومی که مردم به فضای مجازی در دوران شیوع کرونا داشتند، به‌مراتب جرائم بیشتری را شاهد بودیم. امیدواریم که خرد جمعی دستگاه‌ها این قبیل مسائل را پیگیری کنند تا شاهد باشیم متناسب با رشد فناوری اقدامات پیشگیرانه هم رشد پیدا کند. اگر بخواهیم یک فضای مجازی سالم و ایمنی داشته باشیم باید تمرکزمان بر پیشگیری باشد.
وی با تأکید بر اینکه دستگاه قضایی و پلیس در آخر زنجیره برخورد با جرائم رایانه‌ای قرار دارند گفت: ضروری است که هر دستگاهی در حیطه تخصصی خودش اقدامات لازم است در حوزه پیشگیری را پیگیری کند چراکه این مسئله از ظرفیت و توان یک‌نهاد خارج است.
اقدامات پیشگیرانه دستگاه‌ها جزیره‌ای است
رئیس اداره پیشگیری از جرائم سایبری معاونت اجتماعی قوه قضاییه افزود: در حوزه اقدامات پیشگیرانه در فضای مجازی دستگاه‌هایی مختلف همچون وزارت ارتباطات، وزارت ارشاد و... به‌صورت مجزا ورود کرده‌اند؛ اما اقدامات آن‌ها به‌صورت جزیره‌ای است. این در حالی است که همه دستگاه‌ها باید تبادل اطلاعات و تجربیات داشته باشند. باید در نشست‌های تخصصی بین دستگاهی، تمام آسیب‌های احتمالی سرویس‌ها قبل از شیوع، احصا شود و اجازه ندهیم سرویس‌ها بدون آسیب‌شناسی همه‌گیر شوند.
در ادامه رجبی در ادامه درباره ضرورت همکاری پلیس فتا با سایر دستگاه‌ها برای جلوگیری از سو استفاده‌ها در فضای مجازی گفت: فضای مجازی به مرحله‌ای رسیده است که کسی نمی‌تواند به‌تنهایی بگوید می‌تواند این فضا را مدیریت کند. پلیس فتا هم این راهبرد را قبول دارد و این آمادگی را دارد تا تجربیات خود را در اختیار دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها قرار دهد تا آن‌ها هم در فضای مجازی مأموریت‌هایی خود را انجام دهند. این موضوع اگر اتفاق بیفتد همه اقدامات و هشدارها از طرف پلیس فتا نخواهد بود.
وی سپس درباره اینکه در ایام شیوع کرونا بیشترین جرائم مربوط به چه حوزه‌هایی بوده است گفت: علی‌رغم پایش‌های متعدد همچنان جرائم مالی در صدر جرائم رایانه‌ای هستند و در رتبه بعدی جرائم مرتبط با اشخاص و آزارهای اینترنتی و ایجاد مزاحمت‌ها و هتک حیثیت قرار دارد.
کاربران فضای مجازی به حوزه حریم خصوصی خود توجه ویژه‌ای کنند
رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا افزود: یکی از نکاتی که باید توجه کنیم در مورد جرائم مالی، دارایی افراد مورد دستبرد قرار می‌گیرد که با تشکیل پرونده تا حدود زیادی این مبالغ قابل‌برگشت هستند و با دستگیری مجرم پرونده فیصله پیدا می‌کنند. ولی متأسفانه در مورد جرائم مرتبط با اشخاص مثل هتک حیثیت و انتشار تصاویر خصوصی، حتی با پیدا شدن مجرم، اثرات جرم حل نمی‌شود و از کاربران فضای مجازی خواهش می‌کنم به حوزه حریم خصوصی خود توجه ویژه‌ای کنند. عمده جرائم در این حوزه هم ناشی از غفلت و اعتماد به کاربران مجازی است.
در پایان این نشست هم سلامی در جمع‌بندی سخنان خود گفت: یک انتظار مهمی که از مردم می‌توانیم داشته باشیم بحث مسئولیت‌های اجتماعی است که افراد حس مسئولیت‌پذیری داشته باشند و نسبت به وقوع جرائم در فضای مجازی بی‌تفاوت نباشند و اگر به جرمی در این فضا برخورد کردند با مراجعه به سایت معاونت اجتماعی قوه قضاییه به آدرس http://sajam.scpd.ir یا پلیس فتا آن را گزارش دهند.