دریافت غیرحضوری خدمات دولت با کارت هوشمند ملی میسر شد
مصوبه استفاده فراگیر از «کارت هوشمند ملی» در خدمات الکترونیکی دولت که در جلسه بیست‌ویکم شورای اجرایی فناوری اطلاعات تصویب شد، به امضای رئیس جمهوری رسید و از طریق وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به تمامی دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد. درباره این مصوبه جدید با «رضا باقری اصل» دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات گفت‌و‌گو کرده‌ایم که می‌خوانید.
جدیدترین روش احراز هویت برای دریافت خدمات دولت در شورای اجرایی فناوری اطلاعات تصویب شد. درباره ضرورت این اقدام توضیح دهید؟
ارائه بسیاری از خدمات دولت نیازمند احراز هویت شخص حقیقی یا حقوقی است بنابراین استفاده از شماره ملی و بسیاری از شناسه‌های دیگر برای استفاده از خدمات دولت در تمامی فرایندهای کاری دستگاه‌های اجرایی در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر باید خدمات دولتی به‌صورت غیرحضوری و بدون دریافت کپی اسناد هویتی از شهروندان به شیوه‌ای آسان تر و راحت‌تر ارائه شود از این‌رو شورای اجرایی فناوری اطلاعات مصوبه جدیدی با عنوان «استفاده فراگیر از کارت هوشمند ملی» در دستگاه‌های اجرایی را در جلسه بیست و یکم خود به تصویب رساند و بعد از امضای رئیس‌جمهوری از طریق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به دستگاه‌های اجرایی برای عملیاتی کردن آن ابلاغ شد تا از روش سوم در کنار دیگر روش‌های احراز هویت فرایندهای کاری دستگاه‌های اجرایی استفاده شود.
روش سوم احراز هویت چگونه روشی است؟
روش سوم استفاده از کارت هوشمند ملی به‌عنوان ابزاری برای تطبیق هویت فرد با خدمت گیرنده است. پیش از این احراز هویت شهروندان برای دریافت خدمات دولت با نشان دادن فیزیکی و تماسی کارت ملی و کپی آن صورت می‌گرفت اما در روش و سرویس جدید اتفاقی که می‌افتد این است غیر از چیپی که روی کارت هوشمند ملی قرار دارد و دارای اطلاعات هویتی فرد است، یک جز دیگری به‌نام NFC (Near-Field Communication) در داخل کارت هوشمند ملی قرار داده شده و این ابزار قابلیت استفاده غیرتماسی دارد؛ یعنی می‌توان احراز هویت را غیرحضوری برای دریافت خدمات دولت انجام داد.
احراز هویت غیرحضوری با NFC چگونه صورت می‌گیرد؟
در حقیقت می‌توان کارت هوشمند ملی را به یکسری ابزارهایی مانند تلفن همراه هوشمند دارای NFC و دستگاه کارتخوان OTG (ابزاری مانند فلش مموری که به تلفن همراه قابلیت اتصال دارد) که قابلیت دریافت اطلاعات کارت هوشمند ملی دارند، نزدیک کرد، به عبارتی اطلاعات احراز هویت شهروند که روی چیپ قرار دارد، بدون ابزار تماسی و با استفاده از ابزارهای گفته شده خوانده و برداشت می‌شود.
با این حساب شهروندان و خدمات دهندگان باید مجهز به ابزارهای خوانش کارت هوشمند ملی باشند؟
بله. در برخی جاها باید سرویس دهنده‌ها این ابزارهای خوانش کارت هوشمند ملی را داشته باشند. هر خانواده یا گروهی هم اگر تلفن همراه آنها قابلیت خوانش NFC کارت هوشمند ملی را نداشته باشد، می‌توانند تنها از یک کارتخوان OTG استفاده کنند. به این صورت که فرد می‌تواند با قرار دادن کارت هوشمند ملی روی تلفن همراه دارای NFC یا وصل کردن OTG به تلفن همراه خود اطلاعات کارت هوشمند ملی را بخواند و براحتی از راه دور و غیرحضوری برای دریافت خدمات دولت و بدون ارائه کپی اسناد هویتی احراز هویت شود.
دو روش پیشین احراز هویت به چه صورتی است؟
روش اول استفاده از اطلاعات وب سرویسی و تبادل داده‌ای با دستگاه هاست. برخی سامانه‌ها مانند استعلام مدارک تحصیلی یا ثبت‌نام مدارس و کنکور سراسری، اسناد و املاک و... سامانه‌های وب سرویس برخطی (آنلاین) هستند که احراز هویت از طریق اتصال به مرکز تبادل ملی اطلاعات صورت می‌گیرد. روش دوم هم احراز هویت با استفاده از هوش مصنوعی است که در «سجام» برای بورس یا ثنا برای خدمات قضایی و... به کار رفته است که با دریافت اطلاعات از سامانه احراز هویت با فرد به‌صورت آنلاین تطبیق داده می‌شود.
با توجه به اینکه دو روش احراز هویت وب سرویسی و هوش مصنوعی وجود داشت چرا روش سوم یعنی استفاده از کارت هوشمند ملی است را اجرایی کردید؟
چالش اصلی این است که کماکان با وجود اینکه تنوعی از شناسه‌ها برای احراز هویت وجود دارد و برای ارائه خدمات دولتی براحتی می‌توان از این دو روش استفاده کرد، ولی برخی از دستگاه‌ها در فرایندهای ارائه خدمات خود کماکان از کپی مدارک هویتی به‌عنوان مستندسازی یا استنادپذیری استفاده می‌کنند و بدون آن اسناد، به شهروندان خدمات دولتی ارائه نمی‌کنند.
آیا فکر می‌کنید این بار با به‌کارگیری کارت هوشمند ملی شاهد حذف کپی از فرایند دستگاه‌های اجرایی باشیم؟
با استفاده از این ابزار و قابلیت آن عملاً باید نه تنها دریافت کپی کارت هوشمند ملی حذف شود، بلکه نباید کپی شناسنامه و دیگر اقلام هویتی هم دریافت شود. به عبارتی دیگر ضرورتی یا حتی بهانه‌ای برای دریافت کپی اسناد هویتی از شهروندان از سوی دستگاه‌های اجرایی وجود ندارد. البته باید گفت با دو روش قبلی احراز هویت هم نباید دستگاه‌های اجرایی کپی اسناد هویتی از شهروندان دریافت می‌کردند ولی در دستگاه‌های اجرایی برخی فرایندها به گونه‌ای تنظیم شده بود که دریافت کپی ضروری بود. حال حتی اگر دستگاه‌ها نخواهند فرایند اداری خود را تغییر دهند ولی با این ابلاغیه جدید دیگر نباید کپی اسناد هویتی از شهروندان دریافت نکنند.
استفاده از کارت هوشمند ملی برای احراز هویت بجز حذف کپی اسناد هویتی چه مزیت‌های دیگری برای شهروندان و دستگاه‌های اجرایی دارد؟
مهم‌ترین مزیت آن این است که دیگر نیازی نیست اطلاعات کارت هوشمند ملی شهروندان با جزئیات در سامانه‌های دولتی برای دریافت خدمات درج شود، چرا که با درج پین کارت هوشمند ملی و استفاده از ابزارهای خوانش کارت هوشمند ملی، اطلاعات شهروندان براحتی از کارت هوشمند ملی به سامانه دولتی منتقل می‌شود. به عبارتی با این قابلیت راحت‌ترین راه برای احراز هویت شهروندان طراحی و اجرایی شده تا امکان ارائه خدمات غیرحضوری بدون ارائه کپی اسناد هویتی فراهم شود.
گویا قرار است احراز هویت با استفاده از کارت هوشمند ملی به‌صورت آزمایشی انجام شود. پایلوت این طرح برای چه خدماتی در نظر گرفته شده است؟
پایلوت اول را با سامانه دولت همراه شروع کرده‌ایم. پایلوت‌های بعدی هم در حوزه‌های سلامت و اقتصادی عملیاتی خواهد شد. البته اگر استفاده از کارت هوشمند ملی و احراز هویت در سامانه دولت همراه عملیاتی شود، تمام سرویس‌هایی که مسیر ورود آنها سامانه دولت همراه است هم می‌توانند از این قابلیت استفاده کنند از آنجایی که روز به روز سرویس‌های دولت همراه در حال افزایش است بنابراین این نوع احراز هویت برای خدمات و سرویس‌های بسیاری قابل اجرا خواهد بود.
آیا امکان خطا در احراز هویت با شیوه جدید وجود دارد؟
احراز هویت به شیوه جدید احراز هویت صددرصدی است. یعنی هیچ خطایی در این روش از احراز هویت وجود ندارد و مهم تر اینکه بزودی استفاده از امضای الکترونیک با کارت هوشمند ملی نیز فراهم خواهد شد تا اگر شخصی بخواهد قابلیت انکارناپذیری سند ارائه شده را فراهم کند، از طریق امضای الکترونیکی میسر شود پس این روش از احراز هویت، ارزش افزوده‌های بسیاری برای شهروندان دارد.
هم اکنون چه تعداد از شهروندان دارای کارت هوشمند ملی هستند و چه تعداد هنوز کارت ملی هوشمند دریافت نکرده اند؟
براساس برنامه پنجم توسعه ماده 46 مقرر شد تا کارت هوشمند ملی برای تمامی شهروندان بالای 15 سال کشور صادر شود و باید گفت 61 میلیون نفر واجد شرایط دریافت کارت هوشمند ملی هستند که تا خردادماه سال‌جاری برای حدود 51 میلیون نفر کارت هوشمند ملی صادر شده و 10 میلیون نفر هم هنوز کارت هوشمند ملی دریافت نکرده‌اند. امیدواریم سازمان ثبت و احوال کشور بتواند هر چه زودتر کارت هوشمند ملی را برای این تعداد از شهروندانی که هنوز کارت هوشمند ملی دریافت نکرده‌اند، فراهم کند. البته بجز مرحله صدور کارت هوشمند ملی برای شهروندان باید امکان دریافت مجدد را برای افرادی که کارت هوشمند ملی آنها مفقود شده یا نیاز به اصلاح و... دارد یا امکان تجدید صدور برای افرادی که تاریخ انقضای آنها رو به اتمام است، نیز فراهم شود.