اینترنت ارزان و باکیفیت، پاشنه آشیل تولید محتوای دیجیتال درکشور
«رتبه ایران از نظر ثبت دامنه اینترنت در جهان 18 است و درصد سایت‌هایی که از زبان فارسی استفاده می‌کنند، هشت دهم درصد است اما با توجه به این آمار، سهم ایرانی‌ها در تولید محتوای دیجیتال مطلوب نیست.» اینها اظهارات علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در همایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری و کسب وکار فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران است که در ابتدای مرداد ماه سال‌جاری برگزار شد.
او در این همایش با بیان اینکه تولید محتوا بزرگترین چالش هزاره سوم است، تأکید کرده بود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تولید محتوا باید همگام با یکدیگر صورت گیرد تا نهایتاً بتوانیم از ظرفیت‌های ICT به نحو احسن استفاده کنیم.وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات دولت تدبیر و امید همزمان با برنامه‌‌هایی برای توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، توجه ویژه‌ای هم به رشد تولید محتوای فارسی در فضای وب داشته است.
تا جایی که محمود واعظی وزیر ارتباطات در حاشیه یکی از برنامه‌های خود در ابتدای سال، اعلام کرد سه اولویت وزارت ارتباطات در سال 95 شبکه ملی اطلاعات، تولید محتوا و اپلیکیشن خواهد بود. راه‌اندازی نهضت تولید اپلیکیشن و ارائه وام وجوه اداره شده به تولیدکنندگان محتوا از جمله کارهای شاخص وزارت ارتباطات در حوزه تولید محتوا در سه سال اخیر بوده است. اما فراهم کردن زیرساخت‌های ارتباطی یا ارائه وام وجوه اداره شده به تولیدکنندگان محتوا به تنهایی می‌تواند به رشد نهضت تولید محتوای دیجیتال در کشور کمک کند؟ و آیا اساساً رشد تولید محتوا در کشور نیازمند دخالت دولت است؟
رشد تولید محتوا به کمک اینترنت ارزان
آنطور کــــه مسئــولان و وزیـــــر ارتباطات اعلام می‌کنند، فراهم شدن زیرساخت‌های ارتباطی به خودی خود می‌تواند عامل رشد تولید محتوا در کشور باشد. برای مثال نصرالله جهانگرد در مراسم اختتامیه لیگ برنامه‌نویسی ایران (کدکاپ شریف) که خرداد ماه برگزار شد، اعلام کرد که از حدود یکسال و نیمی که از راه‌اندازی نسل سوم تلفن همراه در کشور می‌گذرد بیش از ۷۰ هزار اپلیکیشن فارسی تولید شده است. براساس اظهارات وی اگر چه سهم ایران از تولید اپ و به دنبال آن محتوا در فضای وب کم است اما شرایط برای تولید محتوا نسبت به گذشته بسیار قابل توجه است.
کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات اصلی‌ترین عامل رشد تولید محتوا در فضای مجازی را فراهم شدن زیرساخت‌های ارتباطی از جمله ارائه اینترنت ارزان و باکیفیت عنوان می‌کنند. محمدحسن شانه‌ساززاده، رئیس هیأت مدیره شرکت شاتل، در گفت‌و‌گو با «ایران» دلیل عدم رشد مناسب تولید محتوای دیجیتال در کشور را بالا بودن هزینه انتقال عنوان می‌کند و می‌گوید: «دلیل اصلی که در خارج از ایران محتوا در فضای وب با رشد قابل توجهی همراه شده این است که قیمت محتوا روی نسخه‌های فیزیکی مانند دی‌وی دی در مقایسه با فضای مجازی و سرویس‌های آنلاین بسیار بالاست. این داستان اما در ایران کاملاً برعکس است یعنی قیمت خرید محتوا به صورت فیزیکی هزینه بسیار پایینی در مقابل استفاده از محتوا به صورت دیجیتالی برای کاربران دارد. در واقع دلیل عدم رشد تولید محتوا در ایران هزینه بالای انتقال دیتا در کشور است چرا که نسبت هزینه محتوا به انتقال در کشور چشمگیر است.»
به باور وی نخستین نیاز برای ارائه تولید محتوای مناسب فراهم کردن زیرساخت‌های ارتباطی لازم است که با توجه به فعالیت‌های وزارت ارتباطات در سه سال اخیر تا حدود قابل توجهی این زیرساخت‌ها فراهم شده است.
محمد جواد شکوری مقدم، مدیر سرویس اینترنتی آپارات نیز در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران، بزرگترین عامل رشد تولید محتوا در کشور را توسعه اینترنت ارزان و باکیفیت می‌داند. وی در این خصوص می‌گوید:«از اتفاقات بسیار مثبتی که در سال‌های اخیر در حوزه توسعه زیرساخت کشور رخ داده توسعه شبکه اینترنت کشور و به تعبیری شبکه ملی اطلاعات است. مسلماً این پیشرفت تأثیر بسزایی در افزایش روند تولید محتوا در فضای مجازی خواهد داشت چرا که ذاتاً هیچ تولید کننده‌ای اثری را خلق نخواهد کرد مگر آنکه علاقه‌مند باشد دیگران تا حد ممکن آن اثر را ببینند. در نتیجه با توسعه زیرساخت ها و افزایش دسترسی کاربران به خدمات اینترنتی جامعه هدف این تولیدکنندگان محتوا نیز به شکل محسوسی افزایش یافته است.»به باور وی هرچه بستر تبادل اطلاعات (اینترنت) بیشتر و با کیفیت بهتر در دسترس کاربران قرار گیرد، علاقه و تمایل برای تولید محتوا نیز افزوده خواهد شد. برای مثال توسعه اینترنت روی تلفن همراه و تعداد بالای ابزارهای هوشمند، مخاطبان محتوا در فضای مجازی را بشدت افزایش داده است.
وی در ادامه می‌افزاید:«هزینه‌های بالای پهنای باند خصوصاً از نگاه تولیدکنندگان محتوا بویژه کاربران آپارات را می‌توان مشکل اصلی تولیدکنندگان محتوا دانست. البته مسأله سرعت نیز زمانی مشکل ساز بود که با توسعه زیرساخت و زنجیره اقدامات شبکه ملی اطلاعات وضعیت بسیار بهتری به خود گرفته است. در نتیجه استفاده از پهنای باند داخلی با هزینه‌های کمتر و سرعت بیشتر مسلماً مشوقی برای تولیدکنندگان در این عرصه خواهد بود.» شکوری مقدم مسیر توسعه‌ای که شرکت ارتباطات زیرساخت در پیش گرفته را شجاعانه و محتوا محور می‌داند و امیدوار است که با حل شدن مسأله هزینه‌های بالای اینترنت و بهبود سرعت ابزار لازم برای تولید محتوا نیز فراهم شود.
به سوی بازار تولید محتوا
چندی پیش وزیر ارتباطات با اعلام اینکه بازی «پوگومون گو»می‌تواند الگویی برای تولیدکنندگان محتوای داخلی باشد اعلام کرده بود که در دنیای امروز، محتوا می‌تواند مساوی با ثروت باشد و باید از تولید محتوا درآمد کسب کرد. به باور وی عرصه تولید محتوا در کشور آغاز شده و هم‌اکنون نزدیک به ۱۰۰ هزار اپلیکیشن ایرانی تولید و عرضه شده است. با نگاهی به بازار تولید محتوا در کشور می‌توان شرکت‌های گوناگونی را دید که به صورت مشخص روی تولید محتوا در وب مشغول به کار هستند اما در کنار این شرکت‌ها برخی از اپراتورهای ارتباطی نیز با فراهم کردن بسترهای لازم اجازه تولید محتوا را به گروههای متخصص در این حوزه می‌دهند. البته برخی از این اپراتورهای ارتباطی هم به خاطر مورد تهدید قرار گرفتن بازارشان از سمت اپراتورهای موبایل، تولید محتوا را به عنوان راهی برای ماندن و رقابت در بازار انتخاب کرده‌اند.
محمد حسن شانه‌ساززاده، رئیس هیأت مدیره شاتل در این خصوص به «ایران» می‌گوید:«در خارج از ایران هر کاربر یک اپراتور زمینی به صورت میانگین بین 30 تا 40 گیگ مصرف دیتا دارد. اما در ایران میانگین مصرف کاربران از اینترنت ثابت با توجه به قیمت و فیلترینگ‌هایی که روی آن وجود دارد روی 10 گیگ است. بنابراین بازار ما بشدت توسط اپراتورهای موبایلی مورد حمله است. به همین خاطر همچون اپراتورهای اینترنتی در دنیا شاتل نیز به سمت تولید محتوا کشیده شده و با راه‌اندازی سرویس هایی مانند «شاتل‌لند» روی تولید محتوا سرمایه‌گذاری بالایی انجام داده است.» وی دلیل ورود شاتل به حوزه تولید محتوا را افزایش تمایل کاربران به دیدن و شنیدن به صورت آنلاین اعلام کرده و می‌افزاید: «براساس آمار بین‌المللی نزدیک به 70 درصد سهم اینترنت را «ویدئو استریمینگ» تشکیل داده که این میزان هم به مرور در حال افزایش است.
همین شرایط باعث شده علاوه بر شرکت‌های خاص که کارشان تنها تولید محتوای دیجیتالی است، اپراتورهای اینترنتی بزرگ دنیا نیز در کنار ارائه سرویس‌های ارتباطی، تولید محتوا انجام می‌دهند.» شرکت او که حالا چند سالی است در بازار تولید محتوا هم فعالیت می‌کند یکی دیگر از مشکلات بازار تولید محتوای دیجیتالی در کشور را بی توجهی به قانون کپی رایت معرفی می‌کند و می‌گوید:«با تمام تلاش‌های ما و حمایت‌های دولت، محتوای مناسب درفضای مجازی قرار می‌گیرد اما در نهایت به دلیل رعایت نکردن قانون کپی رایت این محتوا به صورت کپی در بازار پخش می‌شود و این شرایط باعث ضعف بدنه تولید محتوای دیجیتالی در کشور شده است.» براساس اظهارات وی بی توجهی به قانون کپی‌رایت باعث وارد شدن 800 میلیارد ریال ضرر به تولیدکنندگان محتوای داخلی در یک سال گذشته شده است.