داستان ۷۴۷: وداع با جامبوجت ۷۴۷

در هفته ای که گذشت خطوط هواپیمایی United Airlines بعد از گذشت ۴۷ سال بوئینگ ۷۴۷ را بازنشسته کرد و رفته رفته بساط این هواپیمای مسافربری معروف به طور کلی از خطوط هوایی امریکا برچیده خواهد شد (شرکت دلتا هم در پایان سال هواپیمای مذکور را کنار خواهد گذاشت). طبیعتا این خبر برای طرفداران جامبو جت های اولیه خوشایند نیست اما دوستداران این هواپیما به خاطر تغییرات مثبت آن و نقش بی بدیلی که در صنعت حمل و نقل هوایی بازی کرده باید خوشحال باشند. ۷۴۷ از همان لحظه ای که معرفی شد تاریخ سازی خود را شروع کرد.

گویا آی تی – در نهم فوریه سال ۱۹۶۹ میلادی شهر اورت نخستین مکانی بود که اولین بوئینگ ۷۴۷ بعد از بلند شدن این هواپیما از روی مسیر پروازی جدید در کارخانه ویژه ساخت این مدل در اورت واشنگتن در آن فرود آمد. شرکت بوئینگ ۴ ماه بعد در طی یک همایش رسانه ای با حضور مهمانداران و اولین مشتریان این خط هوایی پرده از بوئینگ ۷۴۷ برداشت. اگر تمایل به بازدید از شهر اورت دارید می توانید با مراجعه به موزه پرواز در سیاتل از این شهر بازدید کنید. برای دسترسی آنلاین به این موزه می توانید از این آدرس دیدن کنید.

طرح های مختلف ۷۴۷

بوئینگ در زمان توسعه مدل ۷۴۷ طرح های مختلفی را در دست داشت. برای مثال آنها هواپیماهای دو طبقه (دو مدلی که در سمت راست خانم در تصویر قرار دارند) و همچنین مدلی که کابین خلبان را زیر طبقه مسافران قرار می داد (نمونه سمت چپ در تصویر) را مد نظر داشتند. به این مدل آخر لقب ”مورچه خوار“ داده بودند. نهایتا طراحی قرمز و سفید رنگ که در قسمت وسط و پایین تصویر قرار دارد انتخاب شد.

۷۴۷-۱۰۰

وجه تمایز اولین مدل جامبوجت وجود یک لژ فوقانی مسافران بود که از ۳ پنجره بهره می برد. بعدها بوئینگ امکان تعویض این گزینه و جایگزینی آن با صندلی های بیشتر (و همچنین پنجره های اضافه) را هم ارائه کرد. اولین پرواز ۷۴۷ برای روز ۲۲ ژانویه ۱۹۷۰ از مسیر خطوط هوایی سراسری امریکا (Pan Am) به مبدا نیویورک و مقصد لندن زمان بندی شده بود. بوئینگ ۷۴۷ موسوم به Clipper Young America آماده بلند شدن از باند فرودگاه بود که ناگهان دمای یکی از موتورهای آن به شدت بالا رفت و مسافران مجبور به استفاده از هواپیمای دیگری برای رسیدن به مقصد شدند.

لژ فوقانی معروف

همان طور که پیش تر هم اشاره شد یکی از ویژگی های برجسته‌ ۷۴۷-۱۰۰ لژ طبقه فوقانی بود که مسافران درجه یک می توانستند در آن به راحتی استراحت کرده، نوشیدنی های مورد علاقه شان را بنوشند و با یکدیگر گفتگو کنند. اما نکته جالب این طبقه: شما برای ورود به این طبقه باید از یک پلکان مارپیچ شکل که بعدها نمادی از این مدل بوئینگ شد بالا می‌ رفتید.
به زودی سایر خطوط هواپیمایی هم متوجه شدند با اضافه کردن طبقه فوقانی امکان کسب درآمد بیشتر وجود دارد و به همین خاطر پروسه ساخت لژهای درجه یک شروع شد. امروزه طبقه فوقانی فضایی اختصاصی است که به کلاس تجاری موسوم شده است هر چند خطوط هواپیمایی ویرجین آتلانتیک این فضای موجود در ۷۴۷ها را به کلاس اکونومی (کم هزینه ترین شیوه سفر با هواپیما) اختصاص می دهد. برخی از خطوط هواپیمایی که از هواپیماهای ایرباس A380 استفاده می کنند لژ درون پروازی را مجددا برپا کرده و البته آن را در اختیار مسافران ویژه خود قرار داده اند.

 

۷۴۷-۲۰۰

دومین مدل ۷۴۷ از سال ۱۹۷۱ وارد خطوط شد. این مدل از نظر طراحی بیرونی کاملا شبیه مدل قبلی است اما در درون، دارای موتورهای قدرتمندتری بود و برای پروازهای دراز مدت، ظرفیت مخزن سوخت آن افزایش پیدا کرده بود.

۷۴۷SR

مدل ۷۴۷SR SR معنای Short Range یا فاصله کوتاه است زمانی ساخته شد که خطوط هواپیمایی ژاپن ایرلاینز و همچنین شرکت آنا (بزرگترین شرکت هواپیمایی ژاپن) تقاضای یک هواپیمای پر ظرفیت که مناسب مسیرهای کوتاه و پر تردد داخلی باشد را از شرکت بوئینگ کردند. بوئینگ برای کاهش فشاری که در نتیجه افزایش نرخ بلند شدن و فرود هواپیما ایجاد می شد اقدام به کمتر کردن ظرفیت مخزن سوخت کرده و در عوض ساختار بال ها، دماغه هواپیما و ارابه فرود را مستحکم تر کرد. اولین پرواز این هواپیما در سال ۱۹۷۳ انجام شد.

۷۴۷SP

یکی از معدود هواپیماهای تجاری که عمدا کوتاه ساخته شد مدل ۷۴۷SP بود؛ این هواپیما برای مسیرهای بسیار طولانی که میزان مسافران آن به تعداد استاندارد مدل ۷۴۷ نمی رسید ساخته شد. ۷۴۷SP سال ۱۹۷۶ وارد خطوط شد و تقریبا ۱۵ متر کوتاه تر از مدل ۷۴۷-۱۰۰ بود و ۹۰ مسافر کمتر از میزان ظرفیت استاندارد بوئینگ جا به جا می کرد.
خطوط هوایی سراسری امریکا این مدل را در مسیر نیویورک به توکیو که فاصله ای نزدیک به دوازده هزار کیلومتر به کار گرفت. این هواپیما در صورت خالی بودن از مسافر می توانست مسافت بیشتری را بپیماید. در سال ۱۹۷۶ یک فروند ۷۴۷SP موفق به پیمایش بدون توقف مسافتی نزدیک ۱۶۰۰۰ کیلومتر از سیاتل تا کیپ تاون شد. تنها ۴۵ فروند از این مدل ساخته شد.

۷۴۷-۳۰۰

در این مدل که سال ۱۹۸۳ خدمت رسانی خود را شروع کرد طبقه بالایی ۷ متر بزرگ تر شد (خطوط هوایی سنگاپور از این هواپیما با نام ”Big Top“ یاد می کرد). پله مارپیچ تبدیل به یک پله مستقیم ساده شد و البته سرعت سیر هواپیما هم اندکی افزایش پیدا کرده بود. این مدل به واسطه اشتیاق بوئینگ برای عرضه سریع تر مدل ۷۴۷-۴۰۰، عمر کوتاهی داشت.

۷۴۷-۴۰۰

موفق ترین مدل ۷۴۷ که ۶۹۴ فروند از آن ساخته و از سال ۱۹۸۹ وارد خطوط هواپیمایی جهان شد. این مدل در خطوط هوایی برتیش ارویز به پروازهای خود ادامه خواهد داد (این شرکت ناوگان بزرگی از هواپیماهای ۷۴۷ را در اختیار دارد) و البته سایر شرکت ها از جمله ویرجین آتلنتیک، تایی ارویز، KLM، قنطاس و لوفت هانزا هم حداقل تا سال ۲۰۲۰ از آن استفاده می کنند.
طراحی مدل ۷۴۷-۴۰۰ تقریبا به طور کلی متحول شد و شاهد بهبودهایی مثل اضافه شدن بالچه ها، طراحی داخلی جدید، پرواز در مسیرهای طولانی و بدنه سبک تر هواپیما هستیم. با شیشه ای کردن کابین خلبان موقعیت مهندسی پرواز حذف شد. آخرین مدل از این هواپیما در سال ۲۰۰۵ به شرکت China Airlines فروخته شد.

۷۴۷-۸ Intercontinental

آخرین مدل مسافربری جامبوجت در سال ۲۰۱۱ وارد آسمان ها شد و سال بعد رسما خدمات رسانی خود را شروع کرد (مدل باربر ۷۴۷-۸ اولین پروازش را در سال ۲۰۱۰ انجام داد). این مدل دارای کابین خلبان و فناوری موتور جدید مبتنی بر مدل ۷۸۷ بود و بال های آن بازطراحی شده و فضایی بیشتری برای مسافران در نظر گرفته شده بود. طول نسبتا زیاد دماغه که باعث شده اندازه این مدل ۷۶ متر شود، موجب شده این مدل طولانی ترین هواپیمای مسافربری جهانی لقب بگیرد. این مدل در حال حاضر در خطوط هوایی لوفت هانزا، Air China، Korean Air و چند خط هوایی باربری دیگر به کار گرفته شود.

۷۴۷ Freighter

مدل ۷۴۷ به عنوان یک هواپیمای باربری یکی از موفق ترین مدل های ساخته شده توسط بوئینگ است. در حقیقت تنها دلیلی که باعث شده کابین خلبان در این مدل در طبقه دوم تعبیه شود، باز شدن دماغه هواپیما شبیه یک در برای آسان تر کردن بارگیری است.

۷۴۷ Combi

در مدل ۷۴۷ Combi مسافران در نیمه جلویی هواپیما و بار در نیمه عقبی قرار می گرفتند. یک دیواره این دو قسمت را از یکدیگر جدا می کرد و محموله ها از طریق یک در بسیار بزرگ در سمت چپ و پشت بال بارگیری می شدند (در تصویر به سختی می توان این در را که بخشی از آن در عبارت ”Asian Group“ حک شده روی بدنه هواپیما قرار گرفته را مشاهده کنید). Combi این امکان را برای شرکت های هواپیمایی فراهم می کرد که استفاده بهینه تری از فضای هواپیما کنند.

خانه‌ ۷۴۷

زمانی که بوئینگ قصد طراحی ۷۴۷ را داشت با یک مشکل بزرگ مواجه بود: این شرکت هیچ ساختمان بزرگی که فضای کافی مورد نظر برای ساخت این مدل را داشته باشد در اختیار نداشت. بعد از انتخاب یک مکان که با شهر اورت ۳۰ دقیقه فاصله داشت و آماده سازی یک فضای ۴ میلیون یارد مکعب، ساخت یک کارخانه جدید در سال ۱۹۶۷ به اتمام رسید. زمان بسیار کوتاه بود و بوئینگ از قبل سفارش ۲۵ فروند جت را از شرکت خطوط هوایی سراسری آمریکا دریافت کرده بود به همین خاطر این شرکت همزمان با ساخت اولین مدل آموزشی کابین هواپیما (Mockup)، کار آماده سازی کارخانه را تمام کرده بود.
کارخانه اورت با مساحتی معادل ۴۷۲٫۳ میلیون فوت مکعب (۴٫۳ میلیون فوت مربع یا ۹۸٫۳ جریب)، همچنان بزرگ ترین ساختمان جهان محسوب می شود. این سازه آن چنان بزرگ است که گاهی اوقات درون آن ابر تشکیل می شود و بوئینگ برای حل این معضل یک سیستم تهویه هوا بسیار بزرگ در آن نصب کرده است. تعداد کارکنان ساختمان اورت بیش از ۳۰ هزار نفر هستند، البته نه فقط در بخش ساخت مدل ۷۴۷-۸، بلکه در در بخش های ساخت مدل های ۷۷۷ و ۷۸۷ Dreamliner. امکان بازدید عمومی از این ساختمان هم فراهم است.

Dreamlifter

هواپیمای Dreamlifter که نمونه ای تغییر یافته از مدل ۷۴۷-۴۰۰ بود فضایی معادل ۶۵ هزار فوت مکعب برای حمل محموله ها دارد (قسمت انتهایی هواپیما درست مثل یک در بزرگ دور خورده و باز می شود تا امکان دسترسی به محل قرارگیری بارها فراهم شود). بوئینگ از ۴ هواپیمای Dreamlifter استفاده می کند که اولین آنها در سال ۲۰۰۷ برای حمل بال ها و قسمت های مختلف بدنه هواپیمای ۷۸۷ Dreamliner به کارخانه های مونتاژ نهایی در ایالت واشنگتن، چارلستون و کارولینای جنوبی پرواز کرد. شرکت ایرباس هم اقدام به ساخت هواپیمای مشابهی کرده که Beluga نام دارد.

هواپیمای حمل شاتل های فضایی

شاید مشهورترین جفت ۷۴۷، دو فروند ۷۴۷-۱۰۰ای بودند که برای حمل شاتل های فضایی ناسا از فردگاه ها، از جمله پایگاه نیروی هوایی ادواردز در کالیفرنیا، به مرکز فضایی کندی در فلوریدا مورد استفاده قرار گرفتند. آخرین این پروازها در سپتامبر ۲۰۱۲ انجام شد و طی آن یکی از این هواپیماها اقدام به شاتل فضایی Endeavour را به فرودگاه بین المللی لس آنجلس منتقل کرد.

Air Force One

منحصر به فردترین ۷۴۷ها در سال ۱۹۸۷ میزبان رئیس جمهور امریکا بودند. دو فروند ۷۴۷-۲۰۰ که نام VC-25 برای آنها انتخاب شده بود، تمام چیزهایی که رئیس جمهور این کشور در طی سفرهای خارجی به آنها نیاز داشت در این دو هواپیما وجود داشت.
هر کدام از این هواپیماها دارای یک اتاق خواب اختصاصی و دفتر کاری برای رئیس جمهور امریکا، یک اتاق ارتباطات، محل برگزاری کنفرانس، یک گالری بزرگ، بخش پزشکی و محلی برای اسکان کارمندان و اصحاب رسانه بودند. سیم کشی این هواپیماها برابر امواج الکترومغناطیسی هسته ای بسیار مقاوم بوده و دارای ابزارهایی الکترونیکی برای مختل سازی رادارها بودند و البته امکان سوخت گیری آنها در حال پرواز هم میسر بود. اما بر خلاف آن چه که شاید در فیلم ها دیده باشید هیچ خبری از محفظه مخصوص فرار نیست (حداقل تا کنون هیچ خبر رسمی در این مورد منتشر نشده است).

بوئینگ E-4

بوئینگ E-4 که توسط نیروی هوایی امریکا به کار گرفته می شود یکی از هوابردهای پیشرفته ای است که ماموریت آن خدمت به عنوان یک وسیله فرماندهی سیار برای رئیس جمهور، وزارت دفاع و رهبران ارشد نظامی طی بحران ها یا وضعیت های اضطراری است.
در حال حاضر ۴ فروند E-4 وجود دارد که تمام آنها مدل هایی بازسازی شده از بوئینگ ۷۴۷-۲۰۰ هستند. هر کدام از این هواپیماها دارای تجهیزات ارتباطی سراسری بوده (یک آنتن ماهواره ای در برآمدگی پشت طبقه فوقانی تعبیه شده است)، که در برابر انفجارات هسته ای مقاوم است؛ ضمنا این هواپیما قابلیت سوخت گیری حین پرواز را هم دارد.

۷۴۷ Global Supertanker

تنها هواپیمای منحصر به فردی که صرفا یک نمونه از آن در جهان وجود دارد ۷۴۷ Supertanker بوده که تبدیل به قدرتمندترین ابزار شناخته شده برای مبارزه با آتش شده است. سرعت این هواپیما ۹۶۵ کیلومتر بر ساعت بوده و قادر به پرتاب ۱۹۲۰۰ گالن ماده تاخیرانداز آتش، آب یا ژل ضد آتش در مناطق شعله ور شده است؛ زمان بارگیری مواد در این هواپیما تنها ۳۰ دقیقه است. این هواپیما در اصل یکی دیگر از مدل های ۷۴۷-۴۰۰ است که در سال ۱۹۹۱ به شرکت Japan Airlines فروخته شده و در سال ۲۰۱۲ اقدامات لازم برای تغییر کاربری آن انجام شد. این هواپیما هم اکنون ”The Spirit of John Muir“ نامیده می‌شود. «جان مویر» یکی از چهره های برجسته و پیشگامان حفاظت طبیعت در امریکا بود.

SOFIA 747SP

SOFIA واژه‌ اختصاری برای عبارت Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy با ترجمه فارسی ” رصدخانه استراتوسفری نجوم مادون قرمز“ است. هواپیمای سوفیا در واقع یکی از مدل های دستکاری شده ۷۴۷SP با یک تلسکوپ ۲۰ تنی است که با استفاده از در تعبیه شده در پشت باله چپ هواپیما به رصد آسمان می پردازد. در این برنامه مشترک که با همکاری ناسا و مرکز هوافضای آلمان انجام می شود فضانوردان از یک تلسکوپ برای مشاهده طیف های مادون قرمز قابل مشاهده با کمترین تداخلات اتمسفری استفاده می کنند.

بوئینگ YAL-1

در دماغه‌ این مدل ۷۴۷-۴۰۰ اشعه های لیزر نصب شده است. وزرات دفاع امریکا در طراحی این بوئینگ مشارکت داشته و اقدام به نصب یک توپ لیزری موسوم به COIL در آن کرد که هدف آن انهدام موشک های بالستیک، در مرحله دوم پرتاب، بود. اولین پرواز این هواپیما در سال ۲۰۰۲ انجام شد و بعد از انجام چند تست در سال ۲۰۱۴ کنار گذاشته شد.

Japanese Air Force One

دولت ژاپن هم از دو ۷۴۷ برای مسافرت های برون مرزی امپراطور، نخست وزیر و سایر مقامات رسمی استفاده می کند. از این دو بوئینگ هم مثل بوئینگ های امریکا می توان به عنوان دفتر کار هوایی و مرکز فرماندهی با امکانات خواب استفاده کرد.
البته این دو فروند هواپیما در سال ۲۰۱۹ با دو مدل ۷۷۷ تعویض خواهند شد. ضمنا بوئینگ ۷۴۷هائی برای روسای بحرین، کویت، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و چند مقام خصوصی بسیار ثروتمند دیگر هم خواهد ساخت.