کشف اتفاقات درون مغز هنگام خواب دیدن
خواب‌ها خیلی عجیب هستند و آنقدر برای ما مهم‌اند که اغلب احساس نیاز می کنیم تا دربارۀ ماجراهای شبانه با دیگران صحبت کنیم. اما اگر بفهمید در هنگام خواب دیدن چه اتفاقاتی درون مغزتان روی می دهد، بهتر می توانید از منطق آنها سر در بیاورید. خواب‌ها بیشتر از آنچه که فکر می کنید، می توانند اهمیت داشته باشند.
۱-چرا خواب‌ها خیلی عجیب و غریب هستند
دلیل خوبی برای عجیب بودن خواب وجود دارد. خاطرات رویدادهای زندگی در بخشی از مغز به نام هیپوکامپ ذخیره می شوند. در زمان حرکت سریع چشم(REM)، سیگنال‌های خواب خارج شونده از هیپوکامپ خاموش می شوند. یعنی وقتی خواب می بینیم، نمی توانیم به خاطرات مشخصی که در گذشته روی داده‌اند، دسترسی داشته باشیم. اما امکان دسترسی به خاطرات کلی درباره افراد و مکان‌ها که شالوده خواب‌هایمان را تشکیل می دهد، برای ما وجود دارد. در ضمن، فعالیت آن دسته از نواحی مغز که در فرایندهای عاطفی دخیل‌اند، فعال شده و با ایجاد یک داستان بسیار عاطفی این خاطرات را به یکدیگر پیوند می دهد. بخش دیگری از مغز به نام کورتکس پیش مغزی که قدرت استدلال منطقی و تصمیم گیری‌های ما را کنترل می کند، غیرفعال می شود. تفاوت فعالیت‌های مغز در زمان خواب و بیداری می تواند در توضیح این مسئله که چرا کنترل اندکی بر خواب‌هایمان داریم، مفید واقع شود. من در اکثر خواب‌هایم با نفس کشیدن در زیر آب بیدار می شوم؛ گویی که این خواب یک چیز کاملا طبیعی بوده باشد.
۲-آیا فقط در صورت حرکت سریع چشم(REM) خواب می بینیم؟
مطالعه خواب که برای چندین قرن روشی برای ارائه توضیحات موهومی بود تا یک رویکرد عِلمی، در سال ۱۹۵۳ شروع شد؛ یعنی زمانی که «یوجین آسرینسکی» و «ناتانیل کلایتمن» در دانشگاه شیکاگو به مطالعه بر روی افراد پرداختند. آنها از ابزارهایی برای شناسایی فعالیت الکتریکی مغز در افراد استفاده کرده و سپس آنها را در مراحل مختلف خواب، بیدار کردند. آنها رابطه‌ای میان حرکت سریع چشم(REM) و خواب کشف کردند. آزمایش های اخیر نشان داده است که ما در سرتاسر خوابمان، این رویاها را تجربه می کنیم نه فقط در زمان حرکت سریع چشم، اما اکثر آنها را فراموش می کنیم. رویاهایی را که در خواب‌های عمیق می بینیم، مبهم و غیرعاطفی هستند و به چیزهای ساده مربوط می شوند که به خاطر سپردن‌شان هم سخت است. به طور خلاصه، این رویاها ملال آور و خسته کننده هستند. خواب در صورت حرکت سریع چشم با خواب‌های کلاسیک رابطه دارد؛ خواب‌هایی که با حرکات فیزیکی غیر ممکن و تجربه‌های شگفت‌انگیز و ناراحت کننده سر و کار دارند. برخی شواهد مهر تاییدی بر این گفته‌ها می زند.
۳-چرا به خاطر سپردن رویاها سخت است؟
برخی افراد می گویند که هرگز خواب نمی بینند، اما اشتباه می کنند. آزمایش بر روی افراد و بیدار کردن آنها در مراحل مختلف خواب نشان می دهد که افراد خواب می بینند، اما آنها را فراموش می کنند. افراد زیادی این ایده را مطرح کرده‌اند که وقتی در زمان حرکت سریع چشم خواب می بینیم، چشمان‌مان صرفا برای دیدن تصاویر خواب حرکت می کنند. همه خواب می بینند، اما همۀ آنها را به یاد نمی آورند. این عامل به فعالیت مغز بستگی دارد. افرادی که معمولا خواب‌ها را به یاد می آورند، فعالیت مغزی زیادی در طول خواب و بیداری دارند. این بخش‌های مغز در توسعه تصاویر و ذخیره‌سازی خاطرات نقش دارند. البته چگونه خوابیدن هم می تواند در عدم فراموشی خواب نقش داشته باشد. «رابرت استیک گولد» در بخش پزشکی خواب دانشکده پزشکی هاروارد می گوید: «وقتی چشمان‌مان در خواب به سرعت حرکت می کند، ما در تقلا برای ایجاد خاطرات جدید هستیم.» اگر در حین خواب یا بعد از آن بیدار شویم، می توانیم قدری از آن را قبل از اینکه به کلی فراموش کنیم، به خاطر بیاوریم. پس اگر در طول شب بیدار شوید، قسمتی از خوابی را که می دیدید را به خاطر خواهید سپرد. از طرف دیگر، اگر با صدای زنگ از خواب بیدار شوید و حرکات سریع چشم را متوقف سازید، بعید است خاطره‌ای در ذهن‌تان باقی بماند. خلل ناگهانی در تمرکز، دیدن خواب و بیدار شدن برای خاموش کردن صدای زنگ می توانند فرایند یادآوری خواب را با مشکل اساسی روبرو سازند.
۴-خواب‌ها چه فایده‌ای دارند؟ چرا خواب می بینیم؟
ایده‌های زیادی برای دلایل خواب دیدن ارائه شده است. یکی از ایده‌ها می گوید که شاید خواب‌ها یک نقش تکاملی داشته باشند که در بقای ما انسان‌ها نقش مهمی دارند. این ایده شاید توضیح بدهد که چرا افراد در خواب مورد حمله قرار می گیرند یا چیزی و کسی آنها را دنبال می کند. از سوی دیگر، افراد زیادی بر قدرت خواب در ایجاد افکار خلاقانه گواهی داده‌اند؛ مثل «پائول مک کارتنی» که می گوید ملودی آهنگ «دیروز» را در خواب دیده و از آن الهام گرفته است. یا شیمیدانی به نام «دیمیتری مندلیف» که مدعی شد ساختار جدول تناوبی عناصر را در خواب دیده بود. آزمایش‌ها از این ایده حمایت می کنند. بعضی از مطالعات نشان داده است که افراد پس از چرت زذن، نمرات بهتری در آزمون‌های خلاقیت بدست می آورند.
۵-آیا خواب‌ها معانی خاصی دارند؟
«زیگموند فروید» این جمله مشهور را گفته بود: «تعبیر خواب یک راه عالی برای درک فعالیت‌های ناخودآگاه مغز است.» به باور فروید، ناخودآگاه با افکار گمراه رابطه دارد و خواب عمدتا وسیله‌ای برای تحقق آرزوست. اگرچه این ایده‌ها امروزه به طور علمی بررسی می شوند، اما در برخی موارد تعبیر خواب می تواند ممکن باشد. بر اساس تحقیقات، اگر تمام طول روز تتریس بازی کنید، مغزتان تصمیم می گیرد که تتریس همان چیزی است که باید در خواب آن را ببینید. اگر چیزی باعث ایجاد تشویش و اضطراب در شما شده است، مغزتان فرمانِ خوابی با حالات اضطراب آور را صادر خواهد کرد. طیف وسیعی از تحقیقات درباره تجربه‌های بیدار شدن و محتوای خواب نشان می دهد که تجربه شما در طول روز می تواند در محتوای خوابتان تجلی پیدا کند. اما موارد نامربوط زیادی هم به خواب‌های ما نفوذ می کنند. «مارک بلاگرو» محققی از دانشگاه سوانسی در ولز می گوید: «تلاش برای تجزیه و تحلیل و تفسیر خواب می تواند درمان بخش و روشنگرانه باشد.» باید تحقیقات زیادی در رابطه با این موضوع انجام شود که آیا خواب در رساندن اطلاعات شخصی مهم نقش دارد یا خیر. اگر تکامل، خواب را به عنوان پیامی درباره خودمان به ما داده است، می توانست کار بهتری در راستای تسهیل یادآوری آنها انجام داده باشد.
۶-آیا زنان و مردان به شکل متفاوتی خواب می بینند؟
برخی تجزیه و تحلیل در خصوص محتوای خواب نشان می دهد که زنان به طور برابر درباره مردان و زنان خواب می بینند، اما مردان بیشتر درباره سایر مردان خواب می بینند. «مایکل شردل» از موسسه مرکزی سلامت روانی در منهایم آلمان به مستندسازی گزارش‌های مربوط به خواب پرداخته است که نشان می دهد مردان غالبا با مردان دیگر در خواب دعوا می کنند، اما زنان معمولا خوابِ تعامل‌های دوستانه با افراد را می بینند. چند سال پیش، «کریستینا ونگ» و همکارانش در دانشگاه اوتاوا یک برنامه رایانه‌ای برای تفکیک خواب‌های زنان و مردان نوشتند. این برنامه به درستی جنسیت خواب بیننده را در ۷۵ درصد مواقع، پیش‌بینی کرد که نشان می دهد شاید تفاوت جنسیتی در خواب وجود داشته باشد.