نسخه بتای اندروید Q اکنون در دسترس است و بعد از پیدا کردن تمام تفاوت‌ها و تحولات، می‌خواهیم شما را با آن‌چه در این نسخه از اندروید انتظارتان را می‌کشد آشنا کنیم. برای این اولین عرضه بتا، اندروید Q مملو است از جزئیات جدید کوچک برای کاربران و APIهای جدید برای توسعه دهندگان.
بسیاری از بخش‌ها هنوز ناقص، بی‌ثبات یا ناسازگار هستند، اما با توجه به بتا بودنش می‌توان این مشکلات را نادیده گرفت. امید است که در آینده نزدیک تمامی این مشکلات مرتفع شوند، گرچه در هر صورت ما در این مقاله به تمامی این نواقص خواهیم پرداخت. برخلاف بیلدهایی که پیش از انتشار این نسخه بتا به بیرون درز کردند، در برخی موارد ویژگی‌ها و امکانات کمتری گنجانده شده است؛ گویی گوگل قصد نداشته است که با به واقعیت رساندن تمام آن قابلیت‌ها ما را خوشحال کند.
پیش از هر چیز بگذارید در مورد لوگو صحبت کنیم. آن Q که می‌بینید کمی عجیب به نظر می‌رسد، این‌طور نیست؟ علتش این است که فقط یک Q نیست، بلکه نشانی از عدد ۱۰ هم در آن دیده می‌شود (دایره حرف Q نقش عدد صفر و زبانه Q نقش عدد یک را ایفا می‌کند). نسخه اصلی پیشین اندروید یعنی اندروید ۹ پای نام داشت، ولی هنوز مشخص نیست که گوگل برای اندروید Q چه نامی را که با حرف Q آغاز می‌شود، انتخاب خواهد کرد.
پنل نوتیفیکیشن‌ها
یکی از ویژگی‌های جذاب اندروید Q نشان‌گر جدید باتری دیوایس است که در پنل نوتیفیکیشن‌ها نمایان می‌شود. طبق معمول، درصد باتری در منوی استتوس نشان داده می‌شود، اما وقتی پنل نوتیفیکیشن‌ها را باز کنید، مدت زمان باقی‌مانده از شارژ دیوایس به نمایش گذاشته می‌شود؛ مثلا به شما می‌گوید که “یک روز و سه ساعت” از باتری دیوایس باقی مانده است یا گجت شما با این مقدار شارژ و با مصرف معمول، “تا ۸ شب” روشن می‌ماند. البته این فقط یک پیش‌بینی است و مسلما اگر میزان مصرف شما از دیوایس تغییر کند، این پیش‌بینی هم مطابق آن تغییر می‌کند. داشتن اطلاعات بیشتر در مورد میزان شارژ باتری همیشه مورد استقبال کاربران قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از تغییرات بزرگ در عملکرد پنل نوتیفیکیشن‌ها، در رابطه با مرخص کردن (یا همان Dismiss کردن) نوتیفیکیشن‌هاست. در اندروید ۹ پای، می‌توانستید برای مرخص کردن نوتیفیکیشن‌ها، آنها را به چپ یا راست بکشید تا حذف شوند، در حالی که اگر کمی آرام‌تر آنها را به چپ یا راست می‌کشاندید، گزینه‌هایی همچون به تاخیر انداختن نوتیفیکیشن‌ها یا تنظیمات مربوط به آنها (به شکل یک چرخ‌دنده) نمایان می‌شد. در اندروید Q، تنها کشیدن نوتیفیکیشن از سمت چپ به راست است که به مرخص کردن نوتیفیکیشن منجر می‌شود، در حالی که با کشاندن نوتیفیکیشن از راست به چپ گزینه‌های مربوط به همان نوتیفیکیشن در دسترس قرار می‌گیرد.
جالب این‌که در اندروید Q وقتی یک نوتیفیکیشن را به سمت چپ بکشید باز هم متوجه تغییراتی می‌شوید. با این‌که هنوز هم با دو گزینه به تاخیر انداختن نوتیفیکیشن و تنظیمات مربوط به آن مواجه هستید، اما اکنون آیکون تنظیمات از شکل چرخ‌دنده به شکل یک زنگ تغییر یافته است. وقتی روی این زنگ تپ می‌کنید به جای دو تا با سه انتخاب مواجه خواهید شد: علاوه بر امکان مسدود کردن یک نوتیفیکیشن یا سنجاق کردن آن، حالا می‌توانید گزینه نمایش نوتیفیکیشن به شکل بی‌صدا را هم انتخاب کنید. در گذشته، برای نمایش نوتیفیکیشن‌های یک اپ به صورت بی‌صدا، باید در بخش تنظیمات حسابی جست‌وجو می‌کردید، اما حالا این گزینه دم دست‌تان است.
اندروید ۹ پای با خودش متریال دیزاین ۲ و تم متریال گوگل برای پیکسل و اپ‌های گوگل را به همراه آورد. در کنار استایل طراحی سفید روی سفید، بسیاری از رابط‌های کاربری به جای روبوتو از فونت گوگل سنس بهره جستند؛ همان فونتی که در لوگوی گوگل از آن استفاده می‌شود. این فونت در اندروید ۹ پای همه‌گیر نبود. مثلا در پنل نوتیفیکیشن‌های اندروید ۹، برای دکمه‌های عمل‌گرا از فونت گوگل سنس استفاده شده بود ولی برای متن پیام‌ها فونت روبوتو به چشم می‌خورد. در اندروید Q، گوگل سنس در اکثر جنبه‌های رابط کاربری تبدیل به فونت اصلی شده است. پنل نوتیفیکیشن‌ها اکنون تقریبا به طور کامل گوگل سنس است، همین‌طور بخش تنظیمات. با این حال هنوز این‌جا و آن‌جا فونت روبوتو در اندروید Q دیده می‌شود که احتمالا تا نسخه نهایی آنها هم به گوگل سنس تغییر می‌یابند.
وقتی نوتیفیکیشنی به دست‌تان می‌رسد و صدایی هم شنیده می‌شود، اندروید با نمایش دادن آیکون یک زنگ کوچک در کنار نام اپلیکیشن مربوطه به شما اطلاع می‌دهد که آن نوتیفیکیشن برای کدام اپ بوده است. اگر لیست طویلی از نوتیفیکیشن‌ها داشته باشید و ندانید که دیوایس‌تان برای چه زنگ زده است، این آیکون می‌تواند خیلی به کارتان بیاید.
اگر شخصی پیامی برای شما ارسال کند که لینکی در آن گنجانده شده باشد، یک دکمه عمل‌گرا هم در کنار نوتیفیکیشن پیام مشاهده می‌شود (درست در کنار دکمه پاسخ به پیام ) که به وسیله آن می‌توانید لینک مربوطه را از طریق همان پنل نوتیفیکیشن‌ها بارگذاری کنید. حال این می‌تواند باز کردن یک صفحه اینترنتی در مرورگر باشد یا باز کردن یک توییت در اپ توییتر. قابل ذکر است که این ویژگی ثبات چندانی در آزمایش‌ها نداشت و پس از یک ساعت استفاده از اندروید Q دیگر نمایان نگردید که احتمالا این هم مشکلی است که در نسخه نهایی اندروید Q رفع خواهد شد.
بخش تنظیمات
در وهله اول باید خاطرنشان کرد که اندروید Q اسکرین شات‌ها را با شکل فیزیکی صفحه نمایش دیوایس شما تطبیق می‌دهد. این یعنی اگر صفحه نمایش دیوایس شما لبه‌های گرد داشته باشد، اسکرین‌شات‌های شما هم لبه‌های گردی خواهد داشت و فضای خالی هم با پیکسل‌های سیاه پر می‌شود. اگر گجت شما ناچ داشته باشد، هر بار که اسکرین‌شاتی را به اشتراک بگذارید اثری از ناچ خجالت‌آور دیوایس‌تان هم برای دیگران نمایان خواهد شد. این اصلا خبر خوبی نیست، به خصوص برای کسانی که دیوایس‌شان ناچ یا پانچ برای دوربین جلویی دارد، ولی می‌توان امیدوار بود این موضوع تا نسخه نهایی تغییر کند.
در بخش تنظیمات وای-فای، در کنار دکمه Add Network یک گزینه کد QR هم دیده می‌شود. اگر بخواهید یکی از شبکه‌های وای-فای ذخیره شده در دیوایس خود را با دیگران به اشتراک بگذارید، این گزینه در واقع تنظیمات شبکه مورد نظر را در قالب یک کد QR ثبت می‌شود و شما می‌تواند آن کد را در اختیار دیگران بگذارید.
اکنون در بخش تنظیمات گزینه‌های جدید Privacy و Location دیده می‌شود، ولی در حال حاضر این دو بخش پر از امکانات قدیمی هستند. در یکی از بیلدهای لو رفته اندروید Q در چند ماه گذشته، یک بخش جدید Privacy Dashbord وجود داشت که می‌توانستید از طریق آن مجوزهایی که به اپ‌های مختلف برای دسترسی به اطلاعات خود داده‌اید را با گراف و آمار مشاهده و مدیریت نمایید. گویا این بخش به هر دلیلی به نسخه بتای اندروید Q راه نیافته است ولی احتمال دارد در نسخه‌های بتای بعدی شاهد بازگشت این صفحه باشیم.
از دیگر امکانات اندروید Q پنل تنظیمات اپ‌هاست که به صورت پاپ آپ نمایان می‌شوند. اپلیکیشن‌ها اجازه ندارند تغییرات زیادی در تنظیمات سیستم عامل ایجاد کنند، برای همین باید از خود کاربر برای اعمال این تغییرات اجازه بخواهند. برای همین به جای این‌که اپ‌ها از کاربر بخواهند وارد بخش تنظیمات بشوند و تغییرات مورد نظر را انجام بدهند، حالا برای برخی تنظیمات ساده مثل اینترنت، NFC و میزان صدا، پنل‌هایی در داخل خود اپ پاپ آپ می‌شوند. دیدن این پاپ آپ‌ها در نسخه بتا کمی دشوار است چون تقریبا هیچ اپلیکیشنی هنوز از این امکان استفاده نمی‌کند.
صفحه اطلاعات اپ یا همان App Info هم تغییرات زیادی داشته است، درست مثل باقی صفحات بخش تنظیمات. نسخه‌های قبلی اندروید بین اپ‌های قابل حذف در پارتیشین‌های داده‌ها و اپ‌های دائمی که در پارتیشن خود سیستم ثبت شده بودند تفاوت قائل بودند. اپ‌های پارتیشن داده‌ها که اغلب از پلی استور دانلود می‌شوند، می‌توانند آنینستال شده و کاملا حذف گردند. اپ‌های سیستم به خاطر این‌که در پارتیشن اصلی سیستم هستند امکان حذف شدن ندارند، ولی در نسخه‌های گذشته اندروید شما می‌توانستید این اپ‌ها را غیرفعال کنید؛ کاری که این اپ‌ها را حذف نمی‌کرد اما از اجرای آنها هم جلوگیری به عمل می‌آورد. اندروید Q نیز همین‌طور عمل می‌کند، با این تفاوت که گزینه “غیرفعال” به آنینستال تغییر نام داده است.
توضیح این‌که کاربر می‌تواند همه اپ‌ها را آنینستال کند برای کاربران تازه‌کار خیلی ساده‌تر است، ولی برای کاربران حرفه‌ای می‌تواند کمی گیج کننده باشد — چون آنها می‌دانند اپ‌های اصلی را نمی‌توان آنینستال کرد. برای این‌که همه چیز کمی عجیب‌تر هم بشود، وقتی یکی از این اپ‌ها را “آنینستال” کنید، دکمه آنینستال به دکمه “اینستال” تغییر می‌یابد، و شما می‌توانید از همان صفحه اطلاعات اپلیکیشن، اپ‌های اصلی را دوباره “اینستال” کنید!
کار کردن با تم سیستم
اگر Developer Options را فعال کنید و تا پایین صفحه بروید، یک گزینه Theme خواهید دید. در این صفحه می‌توانید رنگ اصلی تم را انتخاب کنید و خیلی از بخش‌های سیاه سیستم را با رنگ‌هایی مثل آبی، بنفش یا سبز عوض کنید. یا این‌که می‌توانید فونت کل سیستم را تغییر بدهید. حتی می‌توانید شکل آیکون‌ها را عوض کنید یا خیلی از کارهای دیگری که با لانچرهای متفرقه قادر به انجام‌شان بودید.
گوگل در اندروید Q هم به بهبود تم تاریک اندروید ادامه داده است. گرچه تقریبا تمام سیستم در اندروید Q با تم دارک همخوانی پیدا کرده است، اما گوگل تا کنون هرگز عنوان نکرده که تم دارک یکی از امکانات اصلی اندروید Q بوده است.
در اندروید ۹ پای، اگر یک تصویر پس‌زمینه نسبتا تیره برای دیوایس خود انتخاب می‌کردید، سیستم خودش به طور اتوماتیک تم را به دارک تغییر می‌داد، ولی گویا این امکان در اندروید Q حداقل فعلا موجود نیست. در عوض تم دارک با روشن کردن حالت ذخیره انرژی باتری به صورت خودکار فعال می‌گردد. همان‌طور که ذکر شد، تم دارک بخش‌های بیشتر از اندروید Q را در بر می‌گیرد، به خصوص در بخش‌ها و اپ‌های اصلی سیستم عامل. ضمنا تم دارک در اندروید Q خیلی تاریک‌تر از اندروید ۹ است و به جای سیاه متمایل به خاکستری از رنگ کاملا سیاه برای تم دارک استفاده شده است.
متصل کردن تم دارک به حالت ذخیره انرژی باتری فکر خوبی به نظر نمی‌رسد چون کسی که ویژگی ذخیره انرژی باتری را فعال می‌کند فقط می‌خواهد دیوایسش باتری کمتری مصرف کند، آن هم با اقداماتی همچون کاهش نور صفحه یا به حداقل رساندن پردازش‌های پنهان سیستم و اموری از این قبیل، نه این‌که تم موبایل‌شان سیاه بشود. بعلاوه، سوالی که همیشه در نسخه‌های بتا در مورد تم دارک وجود دارد این است که آیا این تم در نسخه نهایی هم به همین شکل باقی خواهد ماند؟ گوگل چندین بار در نسخه‌های بتای اندروید انواع مختلف تم دارک را قرار داده است ولی برای نسخه نهایی آنها را از میان برداشته است. بهتر است برای این یکی آرزو کنیم که باقی بماند.
بخش مجوزها و امنیت هنوز کامل نشده‌اند
گوگل در مورد ویژگی‌های امنیتی اندروید Q وعده‌های زیادی داده است، ولی گویا خیلی از این وعده‌ها هنوز به نسخه بتا راه نیافته‌اند. یکی از برترین ویژگی‌های امنیتی که در بیلدهای لو رفته از اندروید Q دیده شد این بود که هرگاه یکی از اپ‌ها به اطلاعات حساس کاربر دسترسی پیدا می‌کرد به کاربر اطلاع داده می‌شد، ولی این ویژگی هم در این نسخه بتا وجود ندارد. مثلا در یکی از این بیلدها وقتی آیکون موقعیت جغرافیایی نمایان می‌شد، کاربر می‌توانست با تپ کردن روی این آیکون ببیند که کدام اپ به این اطلاعات دسترسی پیدا کرده است. ویژگی خیلی جالبی است و امید می‌رود در نسخه‌های بتای آتی به سیستم اضافه شود. یک داشبورد امنیتی هم در بیلدها وجود داشت که باز هم در نسخه بتا دیده نمی‌شود.
کنترل‌های امنیتی با یک گزینه جدید در اندروید Q به شکل پاپ آپ نمایان می‌شوند. طبق معمول، شما می‌توانید یک درخواست دسترسی را مسدود کنید یا نادیده بگیرید، ولی حالا برای برخی موارد این امکان را دارید که فقط زمانی به یک اپ اجازه دسترسی به اطلاعات را بدهید که اپ در پیش‌زمینه در حال اجرا باشد. این یعنی اپ‌هایی مثل گوگل مپ یا فیسبوک نمی‌توانند بدون اطلاع شما موقعیت جغرافیایی شما را در پس‌زمینه دریافت کنند.
صحبت از محدودسازی اپ‌های پس‌زمینه شد، بد نیست این را هم ذکر کنیم که در اندروید Q اپ‌ها دیگر نمی‌توانند در پس‌زمینه کنش‌های عملیاتی داشته باشند — به بیان دیگر مثلا اپ‌ها نمی‌توانند خودشان از پس‌زمینه به پیش‌زمینه سیستم بیایند. این ویژگی در این نسخه از بتا هنوز به خوبی عمل نمی‌کند اما بناست که در نسخه‌های بعدی این موضوع تکمیل بشود. کارایی این ویژگی بیشتر برای اپ‌های ساعت و تماس و همین‌طور بدافزارها قابل توجه است.
اجازه دسترسی به حافظه دیوایس هم حالا خیلی مفصل‌تر است چون اکنون می‌توانید به اپ‌ها اجازه بدهید فقط به عکس‌های‌تان دسترسی پیدا کنند یا فقط اجازه دسترسی به موزیک‌های‌تان را داشته باشند. در نسخه‌های قبلی این مجوز کلی بود و نمی‌شد اجازه دسترسی فقط به بخشی از حافظه داخلی را داد. گوگل با ساختن صفحه‌ای به نام Roles در اندروید Q به کاربران اجازه می‌دهد که اپ‌های پیش‌فرض خود را معین کنند که این صفحه Roles در اصل همان صفحه Default Apps را باز می‌کند، بنابراین گوگل باید این دو صفحه را با هم ادعام کند.
منوی به اشتراک گذاری
منوی به اشتراک گذاری اندروید تقریبا همیشه ملال‌آور بوده است. وقتی منوی اشتراک گذاری را باز کنید تا مثلا عکسی را از طریق یک نرم‌افزار پیام‌رسان به اشتراک بگذارید، اندروید تقریبا تمام اپ‌های موجود در دیوایس شما که می‌توانند عکسی دریافت کنند را در این منو لیست می‌کند و بارگذاری این گزینه‌ها را همزمان با نشان دادن‌شان به کاربر انجام می‌دهد و همین سبب می‌شود که لیست مدام بالا و پایین بپرد و انتخاب گزینه مناسب را برای کاربر سخت کند. در اندروید Q این شرایط بهتر شده است، گرچه هنوز بی‌نقص نیست.
گزینه‌های این لیست حالا پیش از باز شدن منو کامپایل می‌شوند و به همین خاطر بدون تاخیر بالا می‌آیند که این در نوع خودش پیشرفت قابل توجهی است. با این حال هنوز هم کمی تاخیر در این لیست احساس می‌شود که احتمالا تا نسخه نهایی این تاخیر هم رفع خواهد شد.
هنوز راه درازی در پیش است
گوگل یک تایم‌لاین رسمی برای انتشار اندروید Q ارایه کرده است، بنابراین ما می‌دانیم که این نسخه بتا اولین نسخه از مجموع شش نسخه بتاست. نسخه نهایی هم قرار است در سه ماهه سوم سال ۲۰۱۹ عرضه گردد.
بنابر تجربه‌ای که از گوگل سراغ داریم، هنوز راه طول و درازی در پیش روی اندروید Q قرار دارد؛ راهی پر از تغییرات و اصلاحات. آن‌چه خواندید فقط یک بررسی کامل از اولین نسخه بتا بود که ممکن است در آینده خیلی از امکانات عوض شده یا حذف شوند.
نوشته نگاهی جامع به ویژگی‌های اندروید Q در اولین نسخه بتا اولین بار در وب‌سایت فناوری پدیدار شد.
