تا پیش از ظهور و فراگیر شدن فضای مجازی، مدیریت بحران در فضایی اتفاق می­افتاد که از قابلیت شناسایی، کنترل و اتخاذ سیاست­های مقتضی برخوردار باشد­. اما فضای مجازی، نه تنها به جهت غیر ملموس­­ بودن، پویایی و تغییر دائمی قواعد در آن، بلکه همچنین به جهت دگرگونی جدی در عنصر زمان و مکان، تحقق مدیریت بحران به شکل مرسوم آن را عملا خالی از فایده کرده است.

 

به نظر می­‌رسد در زمان بحران، حسن شهرت و توانایی جلب اعتماد مردم از جمله مهم­ترین عوامل در ارتباطات مؤثر بحران هستند. با وجود اعتماد مردم به سازمان­ها، نهادها یا افراد است که سیاستمداران می‌­توانند وخیم‌ترین شرایط را از سر بگذرانند در حالی که بدون آن حتی ساده‌­ترین مسائل هم دشوار شده و تبدیل به دستاویزی می‌­شود برای نقد رسانه‌­ها و سایر گروه‌­های مخالف. اما اعتماد به خودی خود نمی­‌تواند منجر به ارتباطات بحران کارآمد شود، چرا که در زمان بحران تمامی اقدامات و برنامه‌­های گذشته مورد واکاوی و بررسی قرار می‌گیرد تا مقصر اصلی در رخداد پیش‌ ­آمده پیدا شود. ارتباطات بحران در عصر رسانه­‌های مجازی یک رابطه مثلث­ گونه میان بازیگران سیاسی (دولتی و غیردولتی)، رسانه‌­های جمعی (سازمان­های خبری، روزنامه‌­نگاران و خبرنگاران) و شهروندان (شامل همه افراد و گروه­های جامعه) را شکل می­‌دهد و مبتنی بر آن معنا پیدا می­‌کند. در این خصوص، رابط اصلی میان مردم و سیاست­مدارن، رسانه­‌های جمعی هستند و در همان حال گروه‌­های مخالف نظیر گروه­‌های فشار، اتحادیه‌­ها، شرکت‌­ها و… سعی دارند با دسترسی به رسانه­‌های جمعی، اطلاعات و عقاید خود را به مردم منتقل کنند.

 

امروزه شاهد بازگشت گسترده­ قوانین و مقررات مرتبط با رسانه‌­ها هستیم که البته این امر موضوع جدیدی نیست؛ هر محیط و فضای جدیدی که برای انتقال اطلاعات ایجاد می­‌شود، موجب واکنش‌­هایی از سوی کسانی خواهد شد که در برابر آن احساس خطر می­‌کنند. به همان اندازه که اکنون اینترنت به عنوان یک پدیده تاثیرگذار و فراگیر، تهدیدی برای حاکمیت ملی تلقی می­‌شود، رادیو نیز از همان ابتدای معرفی، چنین تلقی می‌­شد؛ زمانی که پانصد سال پیش، انقلابی در صنعت چاپ رخ داد، نیز موجب واکنش از سوی حاکمیت شد. حتی زمانی که کبوترهای خانگی یک فناوری اولیه برای حمل یک پیام بودند، نمونه­‌هایی از واکنش­ها و کنترل­ها وجود داشت! بنابراین، در طول تاریخ، هر شیوه جمع‌­آوری یا انتقال اطلاعات جدید، موجب واکنش خاص خود از سوی حاکمیت شده است. دولت­ها و صاحبان قدرت، همواره در پی آن هستند که کنترل خود را بر این بازار حفظ کنند و بنابراین، این بازار در همه‌­جا و در همه­ زمان­ها وجود داشته است. اما آنچه بازار امروز را متفاوت کرده است، دامنه­ شرکت­‌کنندگان، وسعت مرزهای آن و ماهیت نهادهای نظارتی به ایجاد و اجرای قوانین برای مشارکت و ممانعت از مشارکت شرکت­‌کنندگان است؛ به بیان بهتر، در عصر دیجیتال هر شخص­ یک شبکه تلویزیونی بالقوه و هر پلتفرم یک بستر چندرسان‌ه­ای هوشمند محسوب می­­‌شود. بنابراین، استراتژی مؤثر مدیریت بحران در چنین شرایطی هرگز مقررات­‌گذاری و صدور بیانیه نیست. در عوض، آنچه اکنون در مواجهه با بحران اپیدمیک کرونا شاهد آن هستیم کمک­ گرفتن نهادهای تنظیم­گر صوت و تصویر در سطح بین‌­المللی از فناوری­‌های تحول­ آفرین نوظهور همچون هوش مصنوعی، کلان داده، بلاک­چین و … برای اتخاذ تصمیمات بهنگام، روزآمد و اثربخش است. این موضوع می‌­تواند ضمن حفظ منافع اقتصادی رسانه‌­های فعال در عرصه صوت و تصویر، در چارچوبی همکارانه یکپارچگی و وحدت رویه در سیاست مدیریت بحران کشورها را به نمایش بگذارد. برچسب­ زنی بهنگام محتوای جعلی، استفاده از سیستم شناسایی و محدودکردن آنی اطلاعات نادرست، هدفمند کردن آموزش­های پیشگیرانه بر اساس ویژگی­‌های مخاطبان و نظایر آن تنها بخشی از مهمترین خدماتی است که می‌­تواند در تعامل سازنده میان پلت­فرم‌­های دیجیتال، نهادهای تنظیم­‌گر و ستاد مدیریت بحران ارائه بر بستر فضای مجازی ارائه شود.

 

 

اینترنت ثابت می‌تواند محدود به یک محدوده جغرافیایی خاص باشد که اینترنت‌های ADSL،VDSL و FTTX را شامل می‌شود یا سرویس‌های ثابت بی‌سیم که انواع وایمکس و TD-LTE را ارائه می‌دهند که قابلیت اتصال بی‌سیم را دارند و می‌توان با مقایسه ویژگی‌های ارائه‌شده، به شرکت‌های دارنده پروانه FCP برای دریافت هر یک از این خدمات مراجعه کرد.

 

 انواع سرویس‌های موجود اینترنت در ایران، به‌دلیل داشتن ویژگی‌های متمایز از هم، برای کاربران با شرایط مکانی و موقعیتی متفاوت ارائه می‌شود. سرویس‌های پرسرعت فراهم‌شده از سرویس‌های ثابت تا نقطه به نقطه و درنهایت همراه را شامل می‌شوند که هر سرویس نیز در خود دارای انواع مختلفی سرویس‌های متمایز از  هم است که کاربران اینترنتی بسته به شرایط و نیاز خود می‌توانند مناسب‌ترین سرویس را انتخاب کنند.

 

در سال‌های گذشته با توجه به تعداد زیاد شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارتباطی به‌ویژه خدمات پهنای باند و ADSL در کشور، در قالب مجوزهای ISP/ISDP یا PAP سازمان تنظیم مقررات رادیویی ایران به عنوان مرجع صدور پروانه‌های ارتباطی و مخابراتی در ایران، تصمیم به ساماندهی و تجمیع این تعداد زیاد از اپراتورها و ارائه‌دهندگان خدمات ارتباط ثابت در زمینه‌های ارتباط تلفن ثابت یا پهنای باند اینترنت گرفت. حاصل این کار ارائه دو نوع پروانه/مجوز به نام‌های پروانه ارائه خدمات ارتباطی ثابت (ServCo) و پروانه/مجوز ایجاد و بهره‌برداری از شبکه ارتباطات ثابت (FCP) است.

 

شرکت‌های SERVCO توزیع‌کننده اینترنت به مصرف‌کننده نهایی هستند، چرا که برای ارائه خدمات اینترنتی باید از شبکه ارتباطی میزبان استفاده کنند. شرکت‌هایی که دارای پروانه SERVCO  باشند، امکان ایجاد شبکه ارتباطی خاص خود را ندارند و باید بر بستر یک شبکه ارتباطی میزبان به ارائه خدمات اینترنت پرسرعت یا تلفن ثابت و دیگر خدمات بپردازند. طبق تعریف سازمان تنظیم مقررات این شرکت‌ها، وظیفه ارائه خدمات محتوایی، ارتباطی، انتقال داده و ارزش‌افزوده به مشترکین بر بستر شبکه موضوع پروانه اپراتور میزبان را دارند.

 

شرکت‌های دارنده‌ پروانه FCP از ادغام شرکت‌هایی که مجوز ISDP (توزیع پهنای باند اینترنت) و مجوز PSTN (ارائه خدمات تلفن ثابت) داشتند، به وجود آمدند. واژه FCP مخفف Fixed Communication Provider به معنای تامین‌کننده ارتباطات ثابت است، این شرکت‌ها می‌توانند هرگونه خدمات ارتباطی و انتقال داده را بر بستر شبکه ارائه دهند و خدماتی از قبیل دسترسی به اینترنت پرسرعت، دسترسی به شبکه ملی اطلاعات، توزیع و فروش پهنای باند اینترنت، ارائه خدمات تلفن ثابت، تلفن مبتنی بر IP یا همان VOIP، خدمات وای‌فای، فیبر نوری و چند مورد سرویس دیگر را شامل‌ می‌شوند.

 

شرکت‌های تامین‌کننده ارتباطات ثابت FCP، به یک مکان مشخص و محدوده جغرافیایی خاص یا بستر فیزیکی محدود هستند و خارج از این محدوده‌ مشخص، امکان استفاده از این سرویس وجود ندارد. در حال حاضر ۱۷ شرکت دارنده پروانه ایجاد و بهره برداری از شبکه ارتباطات ثابت (FCP) هستند که فهرست آنها در وب‌سایت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی آمده است و کاربران با مقایسه تعرفه‌ها و خدمات این شرکت‌ها می‌توانند سرویس مورد نظر خود را انتخاب کنند.

 

اینترنت ADSL مخفف Asymmetric Digital Subscriber Line است و جزو قدیمی‌ترین سرویس‌های اینترنت در جهان است که با استفاده از خطوط تلفن ثابت و بدون ایجاد مزاحمت برای تماس‌های صوتی (اتفاقی که در دایال‌آپ رخ می‌داد)، اطلاعات را از مراکز مخابراتی به روی مودم می‌آورد. اتصال اینترنت ADSL را می‌توان روی خطوط تلفن ثابت ایجاد کرد و نیازی به کابل‌کشی و نصب خطوط جدید ندارد. اینترنتADSL ، ارزان و نسبت به انواع دیگر اینترنت پهن‌باند در دسترس‌ و راه‌اندازی سریع و ساده‌تری دارد؛ با وجود این، محدودیت‌هایی از جمله سرعت دانلود کمتر از ۲۴ مگابیت بر ثانیه و سرعت آپلود کمتر از دو مگابیت روبه‌روست.

 

اینترنت VDSL مخفف Very-high-bitrate Digital Subscriber Line و روی بسترهای کابل‌های شبکه است؛ بنابراین برخلاف ADSL از خطوط تلفن ثابت شهری برای انتقال اطلاعات استفاده نمی‌کند و نیاز به کابل‌کشی دارد. البته سرعت دانلود روی اینترنت VDSL نزدیک به پنج برابر سرعت دانلود ADSL است و سرعت آپلود آن نیز ۱۰ برابر ADSL است.

 

اینترنت فیبر نوری (FTTx) مبتنی‌بر کابل‌های فیبر نوری است و از کابل‌های مسی یا خطوط تلفن استفاده نمی‌کند و کابل‌های فیبر نوری انتقال‌دهنده اطلاعات هستند. به دلیل استفاده اینترنت فیبر نوری از سیگنال‌های نوری، کیفیت و سرعت بیش‌تری نسبت به ADSL و VDSL دارد و می‌تواند یک کیفیت و سرعت را بدون در نظر گرفتن فاصله کاربر تا سرویس‌دهنده ارایه دهد. فیبر نوری می‌تواند سرعت‌های دانلود و آپلودی بالغ بر یک گیگابیت ارائه دهد.

 

یکی دیگر از انواع اینترنت پرسرعت، سرویس‌های ثابت بی‌سیم (Fixed Wireless Access) است. شرکت‌هایی که دارای پروانه FWA هستند انواع وایمکس،  TD-LTE و اینترنت نقطه‌به‌نقطه بی‌سیم را ارائه می‌دهند که همان اینترنت پرسرعت ثابت هستند، با این تفاوت که در همان حوزه مکانی قابلیت اتصال بی‌سیم را دارند و هم‌چنین امکان اتصال چند دستگاه، به‌صورت همزمان را فراهم می‌کنند.

 

اینترنت TD-LTE حداکثر سرعت آزمایشگاهی ۱۱۰ مگابیت بر ثانیه را دارد و حداکثر سرعت عملیاتی آن هم، ۴۰ مگابیت بر ثانیه برآورد شده است. محدودیت این سرویس قطع سرویس در صورت جابجایی بین آنتن‌ها، کاهش کیفیت سرویس با افزایش فاصله کاربر از آنتن و یا وجود اختلال‌های رادیویی، تعرفه بالاتر به دلیل نوع سرویس، هزینه نصب و نگهداری بالا و استفاده اختصاصی از فرکانس رادیویی است.

 

البته مسوولان معتقدند در ۱۰ سال گذشته، اینترنت ثابت رشد کمی داشته و اکنون رشدش منفی شده است. از طرفی مردم که خواهان دریافت خدمات باکیفیت هستند هم ترجیح می‌دهند با توجه به تعرفه پایین موبایل و بهتر بودن سرعت و کیفیت اینترنت اپراتورها، از موبایل استفاده کنند؛ هرچند این موضوع در درازمدت برای ایران خوب نیست و باید چاره‌ای برای آن اندیشید.