با پیشرفت فناوری فضایی و توسعه کاربردهای آن در کشور، بستری مناسبی برای تشکیل و افزایش استارت آپ ها فضایی ایجاد شده است.

توسعه کسب‌‌وکارها بحثی است که طی چند سال گذشته مورد تاکید سازمان فضایی ایران قرار گرفته است. همزمانی این اتفاق به توسعه سیستم استارتاپی کشور باعث شده تا فناوری فضایی با سرعت بالایی در توسعه کسب‌وکارها تاثیر بگذارد. در این زمینه «آرمان ملی» گفت‌وگویی با شبنم یزدانی، مدیرکل کسب‌وکارهای فضاپایه سازمان فضایی ایران، انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.

 

فناوری فضایی چه تاثیری بر توسعه کسب‌وکار کشور دارد؟

 

تقریبا از اواخر سال 96 بحث توسعه کسب و کارها در سازمان فضایی شکل گرفت و توسعه بخش خصوصی و اشتغال‌زایی و پرداختن به اقتصاد این حوزه مدنظر بود. با توجه به ظرفیتی هم که در کشور از لحاظ سیستم استارتاپی وجود داشت، در بازه زمانی نسبتا کوتاهی به نتایج خوبی رسید که در همین بازه زمانی موفق شدیم که تعداد نزدیک به 270 کشور و استارتاپ را در این حوزه فضایی شناسایی کنیم و درواقع دغدغه‌ها، چالش‌ها و حوزه فعالیت آنها را بتوانیم دسته‌بندی کنیم.

 

آیا شرکت‌های کسب‌وکار دارای دسته‌بندی خاصی هستند؟

 

این شرکت‌ها در سه حوزه دسته‌بندی می‌شوند. شرکت‌هایی که در حوزه بالادستی هستند حدود 33 درصد کل شرکت‌ها در حوزه بالادستی هستند که شامل بحث‌های مهندسی، ساخت و مشاوره خود زیرسیستم‌ها و سیستم ماهواره و بحث پرتابگر را شامل می‌شود. همچنین تقریبا 29 درصد از شرکت‌هایمان در لایه میان‌دستی قرار می‌گیرند که بسیاری از آنها بحث‌های ایستگاه‌های زمینی و اپراتوری ماهواره مخابراتی را دنبال می‌کنند. به‌زودی بحث اپراتوری ماهواره‌های سنجشی را هم خواهند داشت و در حوزه تجهیزات ناوبری بیشتر فعالیت می‌کنند. درنهایت شرکت‌هایی که در پایین‌دست حوزه فضایی فعالیت می‌کنند که 38 درصد شرکت‌ها در این حوزه هستد. بیشتر آنها بحث سنجش از دور و مخابرات ماهواره‌ای و ارزش‌های افزوده‌ای را دنبال می‌کنند که بر مبنای دیتاهایی که از ماهواره در اختیار قرار می‌گیرد می‌توانند تولید اشتغال و کسب و کار را کرده باشند.

 

چند درصد این شرکت‌های به شکل استارتاپی فعالیت دارند؟

 

آنچه بررسی‌های بیشتر ما نشان می‌دهد این است که تقریبا 23 درصد از این آماری که گرفتیم همچنان استارتاپ هستند. تعداد محدودی از آنها فعلا توانسته‌اند که دانش‌بنیان شوند که جزو مواردی است که سازمان و معاونت علمی در کنار همدیگر رفع و رجویش خواهند کرد. از لحاظ تحصیلات حدود 40 درصد افرادی که در این شرکت‌ها مشغول هستند حداقل مدرک کارشناسی در رشته‌های مختلفی مثل هوافضا، مکانیک، سنجش از دور، جغرافیا و غیره دارند و 37 درصد آنها دارای مدرک ارشد هستند. بیش از 57 درصد از شرکت‌ها زیر 10 نفر پرسنل دارند که باعث می‌شود عمده آنها در سایز میکرو قرار بگیرند و شرکت‌هایی که در سایر ماکرو هستند کمتر از سه درصد جامعه آماری را تشکیل می‌دهند. یعنی شرکت‌هایی که بالای 250 نفر نیرو دارند. توزیع جغرافیایی آنها هم متمرکز بر تهران است و بعد از آن خراسان و یزد قرار دارند که به ترتیب بیشترین شرکت‌های فضا پایه را در خود جای داده‌اند. پیرو همین بررسی‌های آماری که انجام شده، ما چالش‌های این شرکت‌ها را دسته‌بندی کردیم. پیرو همین چالش‌ها ما به دنبال ایجاد برنامه‌ای هستیم که بتواند پاسخ همین چالش را داده باشد. یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که شرکت‌ها با آن مواجه هستند رقابت با بخش دولتی است. چون مشتری بیش از 54 درصد خروجی محصولات کسب و کارهای فضاپایه دولت است، رقابت با بخش دولتی این سرویس و خدمات را ارائه می‌دهد که این امر برای بخش خصوصی به معضل بزرگی تبدیل شده. است.

 

دولت از کسب‌وکارهای فضاپایه حمایت می‌کند؟

 

طبیعتا جهت‌گیری کلی بر حمایت است، ولی درواقع تفاوت تفکرها به صورت مقطعی در افراد مختلف در دسته‌بندی‌های کاری مختلف از سطوح کارشناسی تا مدیران میانی کار را دچار اصطکاک می‌کند و همین سازمان خودمان را هم دچار مشکل کرده تا دستگاه های بیرونی. محل استقرار یکی از مشکلاتی است که شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. نیروی انسانی متخصص، تجهیزات تخصصی، دیتا، اطلاعات و داده‌های ماهواره‌ای و درنهایت عدم توانایی در جذب سرمایه‌گذار جزو بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که توسط شرکت‌ها اعلام شده است.

 

اکنون در شرایط تحریم ارتباطات بین‌المللی در حوزه فضایی چگونه است؟

 

همیشه حوزه فضایی تحریم بوده، ولی اکنون حتی برای فعالیت‌های معمولی هم ما دچار چالش شده‌ایم.