در سال ۲۰۱۳، به پلیس شهر گرانتزپاس در ایالت اورگان آمریکا خبر رسید که فردی به نام کورتیس کرافت، به‌صورت غیرقانونی مشغول کشت ماریجوانا در حیاط پشتی خانه خود است. پلیس تصمیم گرفت با استفاده از سرویس Google Earth، منزل وی را با استفاده از ماهواره چک کند. تصاویر ماهواره‌ای به‌دست آمده، نشان می‌داد که در منزل کرافت، گیاهانی به‌صورت منظم کاشته شده‌اند. پلیس که از صحت گزارش ارسالی مطمئن شده بود، به منزل کرافت رفته و آنجا ۹۴ گلدان گیاه ماریجوانا کشف کرد.

 

ماهواره‌ها در آینده انسان‌ها را می‌بینند

در سال ۲۰۱۸ پلیس برزیل در ایالتAmapá، با استفاده از ماهواره تصویربرداری متوجه شد که در نقاطی، درخت‌ها از زمین کنده شده‌اند. پلیس به محل مورد نظر مراجعه کرد و متوجه شد که در آن مکان به‌صورت غیرقانونی زغال تولید می‌شود. به همین صورت جرم احراز و ۸ نفر در این رابطه دستگیر شدند. مقامات دولت چین تا پیش از این، وجود کمپ‌های بازآموزی برای اویغورها در ایالت Xinjiang را انکار می‌کرد و اعلام کرده بود که این مراکز مدارس فصلی هستند. اما فعالان حقوق‌بشر با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای ثابت کردند که بیشتر این مراکز، به برج‌های نگهبانی و سیم‌های لیزردار مجهز هستند.

 

در سال ۲۰۰۸، تنها ۱۵۰ ماهواره برای رصد در مدار زمین وجود داشت. اما حالا این تعداد به ۷۶۸ ماهواره رسیده است. با پیشرفت تکنولوژی، هر سال شاهد ثبت تصاویر واضح‌تر و باکیفیت‌تری از ماهواره‌ها هستیم. شرکت‌های ماهواره‌ای امکان ارسال تصاویر ۲۴ ساعته زنده را ارائه نمی‌دهند، اما بعید نیست که در آینده نزدیک این امکان نیز فراهم شود. با این حال اما طرفداران حریم شخصی هشدار داده‌اند که نوآوری در زمینه تصویربرداری ماهواره‌ای با سرعت زیادی در حال رشد است و دولت‌ها قادر به قانون‌گذاری‌های لازم در زمینه استفاده از این تکنولوژی نیستند. آنها معتقدند که اگر حالا در این زمینه محدودیت اعمال نشود، دردسرها و چالش‌های بزرگی در آینده گریبان‌گیر مردم خواهد شد. این اطلاعات باید در دست گروه خاصی مانند آژانس‌ها و نهادهای دولتی باشد، اما با پیشرفت تکنولوژی دسترسی به این ابزار گسترش می‌یابد و به عبارت دیگر، در آینده‌ای نه‌چندان دور هرکس می‌تواند در هر لحظه، هرکسی را که می‌خواهد، دنبال کرده و ببیند.

 

حداکثر و حداقل کیفیت تصاویر ماهواره‌ها

تکنولوژی ماهواره‌های تصویربرداری تجاری کنونی، به اندازه کافی قدرتمند هستند که حتی یک خودرو را در خیابان مشاهده کنند. البته فعلا مدل خودرو قابل تشخیص نیست. ماهواره‌های جاسوسی ارتش حتی می‌توانند اسلحه‌های همراه یک فرد را نیز تشخیص دهند. طبق قانون فدرال آمریکا، تصاویر ماهواره‌های تبلیغاتی تنها باید کیفیت تصویر حداکثر ۲۵ سانتی‌متری داشته باشند؛ یعنی به اندازه کفش‌های یک انسان. در سال ۲۰۱۴ سازمان NOAA، محدودیت رزولوشن ارسالی توسط ماهواره‌های تبلیغاتی را از ۵۰ به ۲۵ سانتی‌متر کاهش داد که برای اکثر مشتریان، این میزان کافی است. مثلا کشاورزان به همین شیوه می‌توانند احتمال وقوع سیل را پیش‌بینی کرده و از محصولات خود محافظت کنند یا فعالان حقوق‌بشر می‌توانند جریان حرکت پناهنده‌ها از میانمار و سوریه را دنبال کنند.

 

یک شرکت تصویربرداری ماهواره‌ای به نام  Planet Labs در حال‌حاضر ۱۴۰ ماهواره در مدار زمین دارد که هر‌کدام از این ماهواره‌ها حداقل یک‌بار در طول روز، از تمام نقاط زمین عبور می‌کنند. Maxar که قبلا به اسم DigitalGlobe فعالیت می‌کرد، شرکتی است که در سال ۱۹۹۷ اولین ماهواره تجاری را به مدار زمین فرستاد. این شرکت حالا برنامه دارد تا سیستمی ایجاد کند که ماهواره‌هایش بتوانند ۱۵بار در طول یک روز، به تمام نقاط زمین دسترسی داشته باشند. شرکت BlackSky Global نیز اعلام کرده است که قصد دارد توسط ماهواره‌هایش اکثر شهرهای بزرگ دنیا را در طول یک روز تا ۷۰ بار مشاهده کند. برخی از شرکت‌ها حتی ویدئوهای ماهواره‌ای زنده از سراسر دنیا ارائه می‌دهند. در سال ۲۰۱۴ یک استارت‌آپ در سیلیکون‌ولی به نامSkyBox، اقدام به انتشار ویدئوهای ماهواره‌ای ۹۰ ثانیه‌ای با کیفیت HD کرد. یک شرکت دیگر به نام EarthNow هم می‌گوید که به‌زودی بنا دارد سیستم نظارتی لحظه‌ای دائم با تاخیر یک ثانیه‌ای ارائه کند. به عقیده چارلی لوید، خالق نقشه برنامه‌هایی مانند اسنپ- چت و Weather Channel، ظاهرا همه تلاش می‌کنند تا قابلیتی به نام «نقشه زنده» تهیه کنند:«چنین امکانی قرار نیست به‌زودی عرضه شود. فعلا فاصله زیادی با امکان ارائه یک نقشه دائمی و زنده آن هم با کیفیت بالا از زمین داریم.»

 

مشاهده از روی ابر

علاوه بر تصویربرداری سنتی، یکی از اساسی‌ترین دستاوردها در حیطه نظارت زمین، خلق تکنولوژی‌هایی مانند رادارهای حسگر و تصاویر hyperspectral یا فراطیفی بوده است. در تصویربرداری فراطیفی، طول‌موج‌های الکترومغناطیسی موجود در یک طیف نوری دریافت می‌شود. ابرها عموما در نور مرئی، زمین را دور از دید قرار می‌دهند، اما ماهواره‌ها با استفاده از رادارهایی با دیافراگم مصنوعی می‌توانند به درون ابرها نفوذ کنند. با استفاده از این تکنولوژی، ارتفاع اشیا مشاهده شده حتی به میلی‌متر نیز قابل دستیابی است. ناسا نیز از دهه ۱۹۷۰ تاکنون، از همین تکنولوژی استفاده کرده است. البته هنوز امکان استفاده از این تکنولوژی در ماهواره‌های تجاری محدودتر است. این قابلیت می‌تواند برای بسیاری از کسب و کارها کاربرد‌های مفیدی داشته باشد، اما امکان سوءاستفاده از آن توسط تروریست‌ها و آژانس‌های نظامی نیز وجود دارد.

 

پیش‌بینی می‌شود که کیفیت تصویر ماهواره‌های تجاری به اندازه‌ای بیشتر از چیزی که در حال حاضر هست، برسد. مثلا محدودیت ۲۵ سانتی‌متری NOAA در مقایسه با دیگر ماهواره‌های بین‌المللی، در بازار رقابت کم می‌آورد و بالطبع به مرور بیشتر کاهش پیدا خواهد کرد. Therese Jones مدیر ارشد بخش قانون‌گذاری برای ماهواره‌ها در Satellite Industry Association می‌گوید:«دیگر شرکت‌ها در سطح بین‌المللی در تلاشند تا رزولوشن تصویر بالاتری ارائه دهند؛ رزولوشن بسیار بالاتر از حد قانونی ما در آمریکا. شرکت‌های آمریکایی نیز بسیار مشتاق هستند تا محدودیت‌ها را تا حد ممکن کمتر کنند.» چیزی که صنعت تصویربرداری ماهواره‌ای را قدرتمندتر از گذشته می‌کند، قابلیت پردازش آن در مقادیر بزرگ است. شرکت‌های تحلیلگر LHKKN Orbital Insight و SpaceKnow الگوریتم‌هایی طراحی کرده‌اند که حتی افراد عادی تنها با داشتن دسترسی به اینترنت نیز می‌توانند داده‌ها در حجم بالای این شرکت را تحلیل کنند. با استفاده از همین داده‌های تصویری، مثلا سرمایه‌گذاران می‌توانند تولید ناخالص داخلی ایالت گوانگجو را با میزان نوری که در شب از این شهر منعکس می‌شود، تخمین بزنند. اما ریسک این هم وجود دارد که مثلا دزدان نیز بتوانند با استفاده از این تکنیک، خالی یا پر بودن خانه‌ها را برای انجام دزدی بررسی کنند.

 

به همین دلایل امنیتی، اکثر شرکت‌های ماهواره‌ای و تحلیلگر معتقدند که باید داده‌ها به‌صورت ناشناس منتشر شود به‌صورتی که مشخصه‌های شناسایی‌کننده افراد -که از طریق آن بتوان یک فرد را شناسایی کرد- از آن حذف شود. اما بازهم اگر ماهواره‌ها نتوانند چهره‌ها را تشخیص دهند، ترکیب این اطلاعات با دیگر داده‌ها مثلا دوربین‌های امنیتی، پُست‌های شبکه‌های اجتماعی و...، می‌تواند خطری جدی برای حریم شخصی افراد تلقی شود. در بازار کنونی، مشتریان زیادی تقاضای تصاویر با کیفیت‌تری از ماهواره‌ها دارند؛ مثلا مقامات شرکت‌های بیمه می‌توانند پیرامون حوادث پیش آمده برای مشتریان خود، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، قضاوت عادلانه‌تری داشته باشند. البته همین حالا نیز با استفاده از پهپاد یا هواپیما، تحقیقات دقیق‌تری روی محل‌های بروز حادثه انجام می‌شود، اما در صورت پایین آمدن هزینه تصاویر ماهواره‌ای، قطعا بسیاری استفاده از آنها را ترجیح می‌دهند.

 

در حال حاضر پهپادها می‌توانند تصاویر بسیار با کیفیت‌تری از ماهواره‌ها ارائه دهند. اما مشکل، محدودیت محل پرواز پهپادهاست. سازمان هوایی فدرال آمریکا پرواز پهپادهای تبلیغاتی را بر فراز محل‌های پر جمعیت، ممنوع کرده است. اما چنین محدودیت‌هایی در فضا وجود ندارد. بر اساس قراردادی که سال ۱۹۶۷ توسط آمریکا، روسیه و دیگر اعضای سازمان ملل به امضا رسیده، دسترسی به فضا برای تمام کشورها آزاد تلقی می‌شود. البته در سالی که این قرارداد امضا می‌شد، هیچ کس فکرش را هم نمی‌کرد که روزی بتوان از فضا، اکثر جزئیات روی زمین را مشاهده کرد. مساله مهم دیگر، دستگاه‌های ردیابی است که اکثر انسان‌ها داخل جیب خود دارند؛ گوشی‌های هوشمند. این یک واقعیت است که گوشی‌های هوشمند اجازه قانونی دسترسی به داده‌های جی-پی-اس افراد را دارند، اما فرد می‌تواند آن را با خود بیرون از خانه نبرد. اما پنهان ماندن از چشم ماهواره‌ها، سخت‌تر است.

 

آینده آزادی انسان

قوانین حریم شخصی در آمریکا، در زمینه ماهواره‌ها کمی مبهم عمل می‌کند. اکثر دادگاه‌ها در آمریکا، نظارت هوایی به‌صورت عمومی را اجازه می‌دهند. البته در سال ۲۰۱۵، دادگاهی عالی در ایالت نیومکزیکو اعلام کرد که جست‌وجوی هوایی پلیس بدون حکم تایید شده توسط مقامات ارشد، غیرقانونی خواهد بود. در موارد مرتبط با این مقوله بررسی می‌شود که آیا حادثه مدنظر، حریم شخصی کسی را نقض کرده یا خیر. مثلا عکسی که یک پهپاد از اتاق خواب خانه‌ای گرفته، خوب ظاهرا مشخص است که نقض حریم خصوصی است. در مقابل اما عکس ماهواره‌ای که صدها کیلومتر بالاتر از سطح زمین قرار داشته و عکسی از خودرویی که وارد یک بزرگراه می‌شود را ثبت می‌کند، نامشخص است.

 

این به معنای آن نیست که قانون‌گذاران آمریکایی در این زمینه قدرتی ندارند. شاید قانون‌گذار آمریکایی نتواند برای ماهواره‌های چینی یا روسی تعیین تکلیف کند، اما امکان قانون‌گذاری برای مشتریان بین‌المللی ماهواره‌های آمریکایی وجود دارد؛ یا مثلا اگر شرکت‌های آمریکایی از محلی کسب سود دارند که ناقض حریم شخصی شهروندان این کشور است، دولت می‌تواند جلوی آن را بگیرد. به عبارت ساده‌تر بازنگری در شیوه‌های محافظت شهروندان به معنی ارائه تعریف جدیدی از مفهوم حریم شخصی است. هدف در قوانین فعلی حریم شخصی، حقوق فردی است. اما قوانین فعلی در مقوله‌هایی مانند هوش مصنوعی، تکنولوژی‌های جغرافیایی و تکنولوژی‌های موبایلی، عملا کم قدرت است. تعریف جدید حریم شخصی باید بر اساس تکنولوژی‌های نوین، به‌روز شود و نه تنها حقوق فردی، بلکه حقوق جمعی نیز در نظر گرفته شود. قانون‌گذاری پیرامون فناوری جدید تصویربرداری ماهواره‌ای، کار سختی است، اما قانون‌گذاران به محدودیت این حوزه واقفند و به‌زودی راه‌حل‌های جدیدی برای آنها ارائه خواهند داد. با این همه در قانون‌های جدید قطعا چیزی که فراموش نخواهد شد، حق آزادی انسان خواهد بود.