در این مقاله به بازار بزرگ تجارت الکترونیک در کشور می‌پردازیم و بررسی خواهیم کرد که تعداد کسب و کارها در پیام رسان های خارجی و بومی چقدر است؟

در هفته‌های اخیر آمار و اقدام بسیار متفاوتی از حجم معادلات و تراکنش‌های اقتصاد دیجیتال کشور در حوزه کسب و کارهای آنلاین و همچنین افرادی آسیب دیده در این حوزه از سمت مسئولین مختلف منتشر شد.

از طرفی قطع پلتفرم‌های محبوب خارجی و هدایت اجباری کاربران به پلتفرم‌های بومی باعث شده تا ارقام جالبی در خصوص استفاده مردم از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی بیان شود.

اما سوال اصلی آن است که در حال حاضر حجم گردش مالی و تراکنش‌های کسب و کارهای آنلاین چه مقدار است و درواقع چه حجمی از اقتصاد آنلاین دچار خسارت شده است، همچنین مسئولینی که آدرس شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی را به مردم می‌دهند آیا از میزان درآمد فعلی کسب و کارهای آنلاین در این پلتفرم‌ها خبر دارند و کوچ اجباری کاربران به پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی داخلی یک حرکت هدفمند و تصمیمی عاقلانه است یا خیر؟

یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث می‌شود کسب و کارهای آنلاین تمایل نداشته باشند از اینستاگرام و تلگرام به شبکه‌های اجتماعی داخلی بیایند آن است که تاکنون استقبال خوبی از پلتفرم‌های بومی در این بخش نشده و کاربران زیادی در این شبکه‌ها فعال نیستند.

طبیعتا هر کسب و کاری نیاز به مشتری دارد، زمانی که شما در یک شبکه اجتماعی یا پیام‌رسان مشتری نداشته باشید، عملا کسب و کار شما شکست خورده است.

نمونه آن در سال‌های 97 و 98 و همزمان با فیلترینگ تلگرام و قطع اینترنت بین‌الملل رخ داد که بسیاری از کاربران و کسب و کارها به پلتفرم‌های بومی روی آوردند اما تجربه ناموفقی بود و با علت استقبال پایین مردم و فروش کم در این شبکه‌ها به تلگرام فیلتر شده و اینستاگرام بازگشتند.

در ادامه با بررسی آمارهای ارائه شده در گزارش جامع سالانه تجارت الکترونیک در سال 1400، به بررسی حجم گردش مالی و بزرگی این بازار و همچنین میزان استقبال مردم از شبکه‌های داخلی خواهیم پرداخت.

حجم بازار تجارت الکترونیک کشور چقدر است؟

در حوزه تجارت الکترونیک با بازار بسیار بزرگی طرف هستیم، بازاری که ارزش کل گردش مالی آن رقم عجیب 12 هزار و 369 هزار میلیارد ریال است! ارزش کل گردش مالی تجارت الکترونیک در سال 1400 برابر با 17 درصد تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت است.

این بازار بزرگ بیش از یک ماه است که آسیب دیده و گردش مالی در آن به شکل فاحشی کاهش پیدا کرده است. البته برای نظر نهایی باید منتظر آمارهای رسمی بود اما بر اساس اخبار و بیانیه‌هایی که برندها، استارتاپ‌ها و کسب و کارهای مختلف آنلاین و دیجیتال در کشور ارائه می‌کنند، درآمد این شرکت‌های بزرگ و کوچک به شکل چشمگیری کاهش پیدا کرده و بسیاری از آن‌ها در معرض نابودی قرار گرفتند.

نکته بسیار مهم دیگر در خصوص این بازار آن است که بیش از 94 درصد سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه تجارت الکترونیک توسط بخش خصوصی صورت گرفته و در واقع سرمایه توسط مردم عادی تامین شده است.

در این بخش سازمان‌ها و بخش‌های مختلف دولتی نقش بسزایی نداشتند و با آسیب دیدن این حوزه، سرمایه بخش خصوصی است که در معرض نابودی قرار می‌گیرد.

در گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک اشاره شده که تنها یک درصد از سرمایه حوزه تجارت الکترونیک مربوط به دولت است و بیش از 94 درصد این سرمایه توسط بخشی خصوصی تامین شده است. این یعنی بازاری به بزرگی 12 هزار و 369 هزار میلیارد ریال توسط مردم تشکیل شده و قطعا با آسیب دیدن آن، در نگاه اول دولت ضرر مالی نخواهد دید، هر چند که عواقب آن غیرقابل جبران خواهد بود اما وابستگی این حوزه به بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران این بخش موضوعی غیرقابل انکار است.

به همین دلیل است که با تصمیمات لحظه‌ای و غیرکارشناسی از سمت سازمان‌های مسئول، جو متشنج و غیرقابل پیش‌بینی در بخش تجارت الکترونیک به وجود آمده و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این حوزه در حال کاهش است. اتفاقی که می‌تواند کل این تجارت عظیم را تحت تاثیر قرار دهد و موجب عقب ماندگی کشور شود.

اما این سرمایه عظیم بخش خصوصی در چه بستری فعال است؟ در همین مورد باز هم می‌توانیم به گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک اشاره کنیم، در این گزارش سهم هر یک از روش‌های فروش کالا و ارائه خدمات (جدا از ارائه خدمات در بستر سایت) به تفکیک اپلیکیشن، پیام‌رسان و شبکه اجتماعی بیان شده است.

بر این اساس، جدا از سایت‌های اینترنتی، 80 درصد سهم فروش و ارائه خدمات تجارت الکترونیک ایران در شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد، همچنین 28 درصد از این خدمات در پیام‌رسان‌ها ارائه می‌شوند، یعنی سهم عمده این بازار در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی صورت گرفته است.

اما کدام پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بیشترین سهم را در این حوزه داشتند؟

در این جا می‌توان به خوبی دعوای میان اپلیکیشن‌های خارجی و بومی را بررسی کرد، اینکه آیا می‌توان به یکباره از پلتفرم‌های خارجی به پلتفرم داخلی منتقل شد و آیا اصلا باید این کار صورت بگیرد یا خیر؟

میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف در بازار تجارت الکترونیک طبق جدول زیر است، بر همین اساس مشاهده می‌کنید که تاکنون آن بخش از خدمات و فروش کالا در حوزه تجارت الکترونیک که در بستر پیام‌رسان‌ها و شبکه اجتماعی بوده، به صورت گسترده در بستر شبکه‌های اجتماعی خارجی صورت گرفته است.

در این آمار، اینستاگرام بزرگ‌ترین نقش را دارد و 84 درصد فروشندگانی که در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها فعال هستند، در اینستاگرام خدمت خود را عرضه می‌کنند. سهم بعدی مربوط به واتساپ است که 49 درصد بازار را در اختیار دارد و پس از آن تلگرام 42 درصد سهم بازار را در اختیار دارد.

در میان پیام‌رسان‌های داخلی، سروش با 4 درصد سهم در این بازار، محبوب‌ترین اپلیکیشن بومی محسوب می‌شود اما میزان سهم آن اصلا قابل توجه نیست. همچنین بله، ایتا، آی‌گپ و گپ هرکدام با سهم کمتر از 4 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

به نظر می‌رسد آمار خود گویای همه چیز است، آیا با این شرایط می‌توان اینستاگرام را بست و توقع داشت که بخش خصوصی این حجم از سرمایه را بیخیال شود و بیاید در پلتفرم داخلی با تمام مشکلاتی که دارد و احتمالا در آینده به وجود خواهد آمد از صفر کار خودش را آغاز کند؟

اما بخش دیگری که باید برای مدیران و تصمیم‌گیران قابل توجه باشد، گروه سنی مالکین این کسب و کارها در بخش خصوصی هستند. بر اساس گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک، 60 درصد از مالکین این کسب و کارهای در گروه سنی 20 تا 40 سال قرار دارند، درواقع بخش اعظمی از این بازار به دست مدیران جوان و آینده‌دار کشور است، همان‌هایی که با ناامید شدنشان خطر مهاجرت و خروج سرمایه از این بازار را متوجه کشور می‌شود.

از طرفی بازار هدف این کسب و کارها نیز گروه سنی جوان است، بر اساس داده‌های موجود، 60 درصد مخاطبین این بازار در گروه سنی جوانان قرار دارند.

در انتهای این آمارها می‌توانیم به این مورد اشاره کنیم که 14 درصد از مالکین بازار بزرگ کسب و کارهای حوزه تجارت الکترونیک خانم‌ها هستند، این در حالی است که خانم‌های مالکین کسب و کارهای حوزه تجارت الکترونیک در سال 96 تنها 9 درصد بودند.

درواقع بانوان توانستند حضور گسترده و قدرتمندی در این حوزه داشته باشند و پتانسیل‌های این بازار نیز کمک کرده تا خانم‌ها بتوانند به عنوان کارآفرین و مدیر در بخش تجارت الکترونیک فعالیت داشته باشند.

وقتی از تجارت الکترونیک صحبت می‌کنیم، یعنی بازاری 12 هزار و 369 هزار میلیارد ریالی که با 17 درصد تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت برابر است. بازاری که بیش از 94 درصد سرمایه‌گذاری در آن توسط بخش خصوصی صورت گرفته و در اصل سرمایه مردم است. 80 درصد این بازار بزرگ بدون احتساب سایت‌ها، در بستر پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی برقرار است و در همین بسترها رشد کرده است.

در میان پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بیشترین سهم با اختلاف فاحش برای اینستاگرام، واتساپ و تلگرام است. درواقع بخش اصلی سرمایه در گردش 12 هزار و 369 هزار میلیارد ریالی آن در اینستاگرام، واتساپ و تلگرام است، سه پلتفرمی که در حال حاضر بسته‌شده اند و احتمالا دیگر رفع فیلتر نمی‌شوند.

منطق مسئولین آن است که پلتفرم‌های خارجی ساخت دشمن را رها کنیم و به پلتفرم‌های داخلی روی بیاییم، اما قطعا با این حجم سرمایه در گردش این بازار آشنا نیستند. فیلترینگ این شبکه‌های اجتماعی یعنی تحمیل هزینه به مردم، مردمی که سال‌های تلاش کرده‌اند تا کسب و کار خود را راه بیندازند و درآمدی داشته باشند.

بستن شبکه‌های اجتماعی مشهور و فرستادن اجباری کسب و کارها به پیام‌رسان بومی، به معنای قطع درآمد کسب و کارها و شروع از نقطه ابتدایی است. علاوه بر این موارد باید بررسی کرد که تکلیف هزینه‌هایی که مردم در طی این سال‌های برای رشد و توسعه کسب و کار خود کشیده‌اند چه می‌شود؟ آیا به راحتی همه چیز را زیر پا می‌گذاریم و روز از نو روزی از نو؟

متاسفانه بخش خصوصی خود در این تفکر است که ضرر این تصمیمات گریبان‌گیرش نخواهد شد، زیرا تنها یک درصد سرمایه‌گذاری در این حوزه توسط بخش دولتی صورت گرفته، اما در طولانی مدت هزینه بسیار سنگینی بر گردن دولت تحمیل می‌شود، هزینه‌ای که برای جبران خسارت سنگین وارد شده به بخش خصوصی و تجارت الکترونیک است و باید از بیت‌المال تامین شود.

ضمن آنکه با پرداخت این هزینه‌ها و تامین خسارات، قطعا این بازار مانند گذشته سرپا نخواهد بود و آمار و ارقام رشد آن کاهش پیدا خواهد کرد.

نوشته بررسی یک تصمیم بزرگ؛ بازار چندین هزار میلیاردی تجارت الکترونیک کشور در اینستاگرام و تلگرام اولین بار در آی‌ تی‌ رسان منتشر شد.

غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل گفت: اهمال کاری در دولت گذشته فرش قرمزی را برای پلتفرم های خارجی پهن کرد تا افکار عمومی را در دست بگیرند.

جلالی در در نشست خبری به مناسبت آغاز تشکیل پدافند غیرعامل با اشاره به این نکته آموزش ساخت کوکتل مولوتوف در اینستاگرام و تلگرام آزاد است، گفت: افرادی که از تلگرام استقبال کردند و ظرفیت کشور را در اختیار این پیام‌رسان قرار دادند، امروز مسئول عدم امنیت افکار عمومی هستند.

وی اظهار کرد: شعار سال پدافند غیر عامل پدافند “دانش‌بنیان، حفاظت از زیرساخت‌ها و تداوم کارکردها” است، در این چارچوب تلاش شده در هر روز هفته در موضوعی خاص به تبین اصول بپردازیم، پدافند اقتصادی، جمعیت، قدرت ملی، پدافند شهری و شهر پایدار، پدافند سایبری و پدافند زیستی و آموزش عمومی مردم از محورهای اقدامات ماست.

رئیس سازمان پدافند غیر عامل اعلام کرد که برای ارتقاع سطح آمادگی در حوزه‌های مختلف برنامه برگزاری رزمایش‌هایی با موضوعاتی که به آسایش مردم کمک می‌کند، از جمله رزمایش قطع برق و سایبری را برگزار خواهند کرد.

وی تاکید کرد: پلتفرم‌های خارجی تلاش کردند تا فضای افکار عمومی را به بیگانگان واگذار کنند و آن کسانی که برای تلگرام، واتساپ و اینستاگرام فرش قرمز پهن کردند امروز مسئول ناامنی‌های اقتصادی و مسائل اجتماعی در کشور هستند.

جلالی تصریح کرد: پلتفرم‌های خارجی علیه امنیت ما کار می‌کنند و دیده‌ایم که از یک طرف تصاویر سردار سلیمانی را حذف می‌کند اما اجازه می‌دهد ویدیو آموزشی ساخت کوکتل مولوتوف در آن فضا انتشار یابد.

نوشته رئیس سازمان پدافند غیرعامل: اهمال کاری در دولت گذشته فرش قرمزی را برای تلگرام و اینستاگرام پهن کرد اولین بار در آی‌ تی‌ رسان منتشر شد.

امین کلاهدوزان، سرپرست مرکز توسعه تجارت الکترونیکی با اشاره به گزارش سالانه این مرکز از حوزه تجارت الکترونیک گفت: جمع گردش مالی رسمی تجارت الکترونیک کشور هزار میلیارد تومان است.

البته کلاهدوزان اشاره کرد که این آمار صرفا مربوط به شرکت‌ها و کسب‌و‌کارهایی است که نزد وزارت صنعت، معدن و تجارت شناسنامه داشته باشند، یا اینماد کسب کرده باشند یا عضو اتحادیه هستند. به این ترتیب آمار گردش مالی در شبکه‌های اجتماعی و آنلاین‌شاپ‌های کوچک در این آمار لحاظ نشده است.

سرپرست مرکز توسعه تجارت الکترونیکی با اشاره به این موضوع که تجارت الکترونیک در فضای اینستاگرام حدود 2.7 درصد از کل گردش مالی تجارت الکترونیک در کشور است، اعلام کرد که با محاسبه تبلیغات، استوری‌ها و غیره، حدود 3.5 درصد از گردش تجارت الکترونیک کشور در این فضا خواهد بود.

وی با ارائه آمار حدودی از فعالان حوزه تجارت الکترونیک در اینستاگرام گفت: تخمین زده می‌شود بین 300 تا 350 هزار نفر در اینستاگرام صفحه تجارت الکترونیک داشته باشند که بین 600 تا 800 هزار شغل را شامل می‌شود.

کلاهدوزان اضافه کرد: نکته‌ای که در خصوص این شغل‌ها باید به آن توجه داشت آن است که تعدادی از آنها مشاغل مکمل یا دوم هستند، یعنی به‌طور مثال یک شخص مغازه‌ای در بازار داشته و با ایجاد صفحه‌ای در اینستاگرام در کنار مغازه خود فعالیت می‌کرد و بر این اساس در هر دو جا شاغل محسوب می‌شده است، در این زمینه وزارت کار باید به اظهار نظر بپردازد.

سرپرست مرکز توسعه تجارت الکترونیکی بر این نکته تاکید کرد که بیش از 95 درصد کسب و کار الکترونیکی غیر رسمی در کشور در اینستاگرام اتفاق می‌افتد.

امین کلاهدوزان تاکید کرد: رویکرد ما این است که شرایطی فراهم کنیم تا شرکت‌ها، مجموعه‌ها و کسب و کارهایی که در اینستاگرام فعال بودند، وارد فضای رسمی، حرفه‌ای و شناسنامه‌دار شوند تا علاوه بر دریافت حداکثری امکانات و تسهیلات، توسعه کسب و کارشان سرعت بگیرد.

وی با اشاره به طرح‌های تشویقی و فراهم آوردن شرایط برای انتقال کسب و کارها در پلتفرم‌های جدید گفت:

به عنوان مثال اگر فردی در فضای اینستاگرام موفق به جلب 10 هزار دنبال کننده شده باشد، با معرفی پلتفرم جدید، همین مقدار دنبال کننده به شکل حمایتی و با گزینه‌های تشویقی در اختیار آن فرد قرار خواهد گرفت.

سرپرست مرکز توسعه تجارت الکترونیکی به دولت توصیه کرد که مداخله‌ای در بحث انتخاب و معرفی پلتفرم‌های محیط کسب و کار نداشته باشد اما مردم را توصیه و راهنمایی کنند.

کلاهدوزان ادامه داد: ما ترجیح می‌دهیم کسب و کارها به یک هویت مستقل رسیده، وب‌سایت خودشان را داشته و برند خود را ثبت کنند و وارد باشگاه تجارت حرفه‌ای الکترونیک شوند.

وی یادآور شد: افرادی که به امور تجاری می‌پردازند نیز ثبات در کار، قابلیت بزرگ شدن کسب و کار از نظر فنی و موضوع مخاطبان در آن پلتفرم خاص برایشان بسیار مهم است که تلاش می‌شود با معرفی پلتفرم مناسب و ایجاد زمینه‌های لازم به این دغدغه‌ها پاسخ داده شود.

نوشته ده هزار فالوور در اینستاگرام دارید؟ ده هزار فالوور در پلتفرم جدید به شما می‌دهیم اولین بار در آی‌ تی‌ رسان منتشر شد.

اینستاگرام پلتفرمی اجتماعی است که کاربران زیادی دارد. فرصت‌های شغلی بسیاری در آن ایجاد شده است ولی همچنین هنوز نقص‌هایی دارد که به افراد کمک می‌کند تا از آن سواستفاده کنند. قرار است تغییرات جدیدی در این پلتفرم اعمال شود که یکی از این‌ها توسعه در مسدود کردن حساب افراد است.

همانطوری که می‌دانید مسدود کردن حساب یا بلاک کردن این امکان را فراهم می‌کند که ارتباط خود را با فرد مقابل به طور کامل قطع کنید. علاوه بر این، اگر آن فرد در آینده هم حسابی بسازد، باز هم نمی‌تواند مزاحمتی برای کاربر مذکور ایجاد کند.

در این به‌روزرسانی جدید، اینستاگرام تلاش کرده که هر حسابی را که شخص در حال حاضر مالک آن است را نیز مسدود کند. بنابراین، فرد مزاحم به هیچ‌ وجه نمی‌تواند برای شما مزاحمت ایجاد کند.

علاوه بر ویژگی‌های مذکور، اینستاگرام سعی کرده به طور خودکار استفاده از برخی کلمات شامل کلمات حساس، فحاشی، اصطلاحات توهین‌آمیز، ایموجی‌ها و غیره را بلاک کند.

با اینکه ویژگی مفیدی است اما باز هم راه‌هایی برای دور زدن آن وجود دارد. به عنوان مثال، می‌توان یکی از حرف‌های کلمه را اشتباه بنویسند تا نه تنها از سخت‌گیری‌های اینستاگرام فرار کنند بلکه منظور خود را نیز به طرف مقابل برسانند.

این شرکت قرار است عبارات بیشتری را به کتابخانه مسدود شده‌ها اضافه کند، که شامل لغاتی با حروف اشتباه نیز است. اگرچه این تغییرات به افراد کمک می‌کند تا به کلاهبرداری‌های احتمالی دچار نشوند.

در هنگام پیام دادن به یک شخص عمومی یا سازنده فعال ریمایندری در پایین صفحه ظاهر می‌شود که می‌گوید با این فرد مهربان باشید و از او حمایت کنید. این پیام می‌تواند به افراد کمک کند تا در هنگامی که به فردی در دایرکت پیام می‌دهند مراقب حرف‌های خود باشند.

ویژگی جدیدی که در کامنت‌ها نیز اعمال خواهد شد این است که اگر در زیر پست کسی قصد بی‌احترامی داشته باشید برنامه شما را تشویق می‌کند که قبل از گفتن چیز دیگری، کمی بیشتر به آن فکر کنید.

این ویژگی‌ها اینستاگرام را به پلتفرمی امن‌تر تبدیل می‌کند. علاوه بر این‌ها قرار است تغییرات جدیدی نیز در راه باشد.

نوشته با آپدیت جدید، اینستاگرام به پلتفرمی امن‌تر تبدیل خواهد شد! اولین بار در آی‌ تی‌ رسان منتشر شد.

همایش روز ملی تجارت الکترونیک با حضور تعدادی از مسئولان و نمایندگان کسب‌و‌کارها و اهالی رسانه‌ها در حالی برگزار شد که محمود لیائی، معاون وزیر ارتباطات و مدیرعامل شرکت ملی پست، مدیران کسب‌و‌کارهای آنلاین را به عدم استفاده از پلتفرم‌های داخلی متهم کرد.

لیائی هفته گذشته در یک مصاحبه اعلام کرد که به دلیل اختلالات به وجود آمده، درآمد شرکت پست به یک سوم کاهش پیدا کرده است و این موضوع نشان می‌دهد که یک سوم مرسولات پستی و معاملات از طریق اینترنت بین‌الملل و پلتفرم خارجی انجام می‌گرفته است.

وی در آن گفتگو تاکید کرد  که مدیران ارشد کشور سال‌ها در تلاش هستند تا کسب و کارها را به حضور در پلتفرم‌های داخلی تشویق کنند تا اگر مشکلاتی مانند تحریم یا فیلترینگ رخ داد دچار مشکل نشوند اما حالا این روش‌ها جواب نداده و این مساله مشکلات متعددی برای اقتصاد کشور ایجاد کرده است.

حال معاون وزیر ارتباطات و مدیرعامل شرکت ملی پست در سخنانی که به نظر می‌رسد برای جبران سخنان قبلی خود است انگشت اتهام را به سمت مدیران کسب‌و‌کارهای آنلاین نشانه گرفت.

لیائی با اشاره به فشار رسانه‌ها در خصوص اظهار نظر قبلی‌اش مبنی بر کاهش درآمد شرکت پست به علت فیلترینگ اینستاگرام توضیح داد: چند سالی است مسئولان تاکید می‌کنند که کسب‌وکارها به‌جای استفاده از ابزاری خارجی نظیر اینستاگرام از پلتفرم‌های رسمی که حاکمیت آماده کرده استفاده کنند و آنجا را رونق دهند.

مدیرعامل شرکت ملی پست گفت: مردم به صحبت‌های مسئولین توجهی نداشتند و کسب و کار خود را در پلتفرم‌های خارجی توسعه دادند. حال به علت شرایط کشور، اینستاگرام فیلتر شده و همه مردم نمی‌توانند به آن دسترسی داشته باشند.

معاون وزیر ارتباطات در ادامه با پاک کردن صورت مساله تاکید کرد: اگر اینستاگرام خودش ایرانی‌ها را محدود می‌کرد، چه جوابی می‌خواستند بدهند؟

لیائی با متهم کردن صاحبان کسب و کار در خصوصی و عدم استفاده از پلتفرم‌های داخلی گفت: در حال حاضر نوک تیز پیکان انتقادات به سمت مسئولان است، اما دلیل این وضعیت بی‌توجهی کسب و کارها به صحبت‌های مسئولین درخصوص استفاده از پلتفرم‌های داخلی است!

نوشته سخنان عجیب معاون وزیر ارتباطات؛ مقصر مدیران کسب‌و‌کارها هستند که به حرف مسئولین گوش ندادند! اولین بار در آی‌ تی‌ رسان منتشر شد.