سفالگرانی که بیش از ۲۰۰۰ سال پیش در اورشلیم به سفالگری مشغول بودند، اصلا به میدان مغناطیسی زمین فکر نمی کردند، اما بدون آنکه بدانند، کوزه هایی که از خاک رس می ساختند در واقع یک کتیبه علمی بوده که نکاتی در مورد مغناطیس سیاره زمین در خود ثبت و ضبط کرده اند.

گویا آی تی – به لطف خواص مغناطیسی ذرات اکسید آهن که در خاک رس وجود دارد، این ذرات می توانند در حالتی که گرم می شوند شدت میدان مغناطیسی زمین را در خود ضبط کنند. بر همین اساس، دانشمندان یک تاریخ پنهان از میدان مغناطیسی نوسان کننده زمین در سالهای ۷۵۰ تا ۱۵۰ قبل از میلاد را کشف کرده اند.
محققی به نام اِرِز بن یوسف از دانشگاه تل آویو در اسرائیل به Jewish Press گفت “سرامیک ها دارای مواد معدنی بسیار کوچکی هستند که به صورت “ضبط مغناطیسی” عمل می کنند. آنها در زمانی که خاک رس در کوره در حال پخته شدن بوده، اطلاعاتی در مورد میدان مغناطیسی زمین در خود ذخیره کرده اند.”.
“سرامیک ها، خاک رس پخته شده، خشت سوخته، سرباره مسی ، یعنی تقریبا هر چیزی که زمانی داغ شده و سپس سرد شده، می تواند ضبط کننده مولفه های میدان مغناطیسی جاری در زمان پخت باشد”.

بن یوسف و تیم تحقیقاتی اش ۶۷ کوزه سرامیکی را از منطقه یهودیه (Judean) جمع آوری کرده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. تاریخ دقیق ساخت آنها به لطف تمبرهای سلطنتی که زمامداران آن دوران روی کوزه ها الصاق کرده بودند، به راحتی قابل تشخیص بود.
با استفاده از یک مغناطیس سنج ابررسانا، قدرت میدان مغناطیسی حبس شده در قطعه های کوزه اندازه گیری شد. محققان دریافتند میدان مغناطیسی زمین در آن زمان ۴۰ درصد قوی تر از زمان حاضر بوده است.
اما این نکته را نیز دریافتند که در حدود سال ۷۰۰ پیش از میلاد، قدرت این میدان مغناطیسی افزایش مختصری داشته که نشان می دهد میدان مغناطیسی در طول زمان نوسان می کند و فقط کاهش نمی یابد.

بن یوسف می گوید “ما با شناخت بهتر پروکسی هایی مانند میدان مغناطیسی ، می توانیم تصویر واضح تری از سیاره خود و ساختار درونی آن به دست آوریم. منشا میدان مغناطیسی زمین، در جایی با عمق ۱۸۰۰ مایل (۲۹۰۰ کیلومتر) در قسمت مایع هسته خارجی زمین قرار دارد”.
قدمت موارد مدرن تری که به ضبط میدان مغناطیسی پرداخته اند، به حدود ۲۰۰ سال پیش بر می گردد. ما در عین حال که می توانیم از سنگ های آتشفشانی غنی از آهن که چند میلیون سال قدمت دارند اطلاعات بسیار زیادی به دست آوریم، اما نمی توانیم قدمت این سنگ ها را به شکلی دقیق تر تعیین کنیم.
یعنی هر چه اطلاعات بیشتری بتوانیم در مورد آنها به دست آوریم، بهتر است.
آلبرت اینشتین، میدان مغناطیسی زمین را یکی از بزرگترین رازهای پنهان فیزیک می داند: دانشمندان تصور می کنند منشا این میدان، آهن مایع موجود در هسته زمین است. این آهن مایع می تواند میدان الکترومغناطیسی عظیمی ایجاد کند که سیاره زمین را در فضا بچرخاند.

اما هنوز در مورد چیزی که باعث نوسان در قدرت این میدان می شود، نمی توانیم با اطمینان صحبت کنیم. از آنجایی که این سپر مغناطیسی برای حفاظت از ما در برابر بادهای خورشیدی و پرتوهای کیهانی بسیار مهم و حیاتی است، دانشمندان بسیار مشتاقند تا حد امکان اطلاعات بیشتری در مورد آن به دست آورند.
درست است که افزایش قابل توجه میدان مغناطیسی در حدود سال ۷۰۰ قبل از میلاد برای سازندگان کوزه ها در یهودیه باستان مشکلی ایجاد نکرد، اما اگر این اتفاق در زمان حاضر رخ دهد، موجب بروز اختلال در شبکه های مخابراتی و اینترنتی می شود. به همین دلیل، انجام تحقیقات بیشتر در مورد رفتار میدان مغناطیسی زمین بسیار مهم است.
حالا می دانیم این میدان در چند هزار سال پیش بسیار قوی تر از زمان حاضر بوده، و همین دانش در پیش بینی آینده این میدان و آثاری که بر زندگی بشر می گذارد، به دانشمندان کمک خواهد کرد.

اریک بلینمن از دفتر مطالعات باستان شناسی نیومکزیکو، که البته در این تحقیق شرکت نداشته، به نشریه Popular Science گفت اکتشافات مشابه در آینده، به ما کمک خواهد کرد قطعات این پازل را بهتر کنار هم بچینیم و اطلاعات دقیق تری از گذشته میدان مغناطیسی زمین به دست آوریم.
او می گوید “این شرایط برای متخصصان ژئوفیزیک، مانند آن است که درب کتابخانه ای که آنها نمی دانستند وجود دارد، ناگهان به رویشان باز شود”.
نتایج این تحقیق در PNAS منتشر شده است.