هر سال، توده ابرهای اسرار آمیز آبی روشنی بر فراز قطب جنوب ظاهر می شوند. در واقع انعکاس نور خورشید در لایه های متراکم کریستال یخ موجب شکل گرفتن، مهی درخشان و زیبا می شود که از فضا قابل مشاهده است.

گویا آی تی – اما بر اساس عکس های جدید ناسا، به نظر می رسد این ابرهای مرموز امسال زودتر از انتظار دانشمندان ظاهر شده باشند. حال دانشمندان به دنبال ارائه توضیحی برای چگونگی ظاهر شدن این ابرها یا به تعبیری پدیده “شب درخشان” قطب جنوب دو هفته پیش از موعد هستند.
علت پدیده ای که موجب شب تاب یا شب درخشان در قطب جنوب می شود، هنوز به طور کامل شناخته نشده است؛ اما به نظر می رسد، این پدیده به نوعی مرتبط به تغییرات فصلی در ارتفاعات پایین و احتمالا فوران فاجعه بار کراکاتوآ در سال ۱۸۸۳ باشد.

کراکاتوآ آتشفشانی است که در کشور اندونزی قرار دارد. این آتشفشان که به نظر می رسد غیرفعال است، ناگهان در سال ۱۸۸۳ دوباره فعال شد. گفته می شود توده ۲۷ کیلومتری خاکستر پرتاب‌ شده از این آتشفشان آن قدر زیاد بوده که باعث شده دمای متوسط جهانی در یکسال پس از این حادثه، ۱.۲۵ درجه سلسیوس کاهش یابد. همچنین شرایط دمایی تا ۴ سال بعد از این حادثه نیز به همین منوال باقی مانده بود.
در حالی که ناسا پدیده ابرهای شب تاب را با استفاده از ماهواره آئرونومی یخ مزوسفر (AIM) در دو نیمکره شمالی و جنوبی رصد کرده؛ اما تاکنون این نور آبی را تنها در ماه های نوامبر و دسامبر بر فراز قطب جنوب مشاهده کرده بود. در واقع داده های ماهواره آئرونومی یخ مزوسفر که همواره در حال حرکات این ابرها بوده، نشان می دهد، این ابرها معمولا از اواخر ماه نوامبر و یا اوایل دسامبر شروع به ظاهر شدن می‌کرده اند.

اما ابرهای آبی امسال در ۱۷ نوامبر (۲۷ آبان) ظاهر شدند که به زود هنگام ترین ابرهای شب تاب ثبت شده تاکنون تبدیل شده اند.
به گزارش ناسا: “ماهواره آئرونومی یخ مزوسفر امسال فصل ابر شب تاب را در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۶ مشاهده کرده که زود هنگام ترین شروع این پدیده با توجه به داده های ثبت شده ماهواره از نیمکره جنوبی بوده است. دانشمندان بر این باورند که این پدیده به تغییرات فصلی پیش از موعد در ارتفاعات پایین تر مرتبط است. تغییر فصلی زمستان به تابستان در قطب جنوب موجب به وجود آمدن واکنش های پیچیده ای در جو می شود. یکی از این واکنش ها ظاهر شدن زود هنگام شب تاب هاست.”
ابرهای شب تاب بالاترین ابرهای زمین هستند که در فاصله ۸۰ کیلومتری سطح سیاره و در لایه ای به نام مزوسفر که بین استراتوسفر و ترموسفر قرار دارد، واقع شده اند.
در ۲۶ اوت سال ۱۸۸۳، صدای مهیبی به گوش رسید، صدای هولناکی که به نظر می رسد، بلندترین صدایی باشد که در تاریخ بشر شنیده شده باشد. در واقع این صدا تا فاصله ۴۸۰۰ کیلومتری و در جزیره رودریگز واقع در اقیانوس هند هم به گوش رسید. انفجار آتشفشان کراکاتوآ، سونامی با امواجی به ارتفاع ۳۰ متر ایجاد کرد که باعث نابودی بسیاری از نواحی ساحلی و مرگ بیش از ۱۲۰ هزار نفر شد.

تصور می شود، این ابرها از گرد و غبارهای منجمد شده شهاب سنگ های از هم پاشیده تشکیل شده باشند. در واقع این ابرها از کریستال های یخ تشکیل شده اند و هنگامی که نور خورشید از این بلورهای پراکنده عبور می کند، نور آبی درخشانی را بر فراز زمین ایجاد می کند. چیزی که احتمالا پدیده جذابی برای فضانوردان محسوب می شود.
فضانورد ناسا، دون پتیت که با تلویزیون ناسا صحبت می کرد در این باره گفت: “مشاهده این ابرها از ایستگاه بین المللی فضایی، قاعدتا برای ما لذت بخش است.”
یکی از عجیب ترین چیزها در مورد این ابرهای آبی این است که این ابرها، پدیده ای نسبتا جدید محسوب می شوند؛ چرا که هنوز دانشمندان نمی دانند چرا این ابرها به طور ناگهانی از سال ۱۸۸۵ شروع به ظاهر شدن کرده اند.

شاید ابرهای آبی با یکی از بزرگترین فوران های آتشفشانی تاریخ مرتبط باشد.
به گفته گری توماس استادی از دانشگاه کلرادو: “ابرهای شب تاب پدیده نسبتا جدیدی هستند.”
این ابرها برای نخستین بار در سال ۱۸۸۵ مشاهده شدند، یعنی دو سال پس از فوران فوق العاده قدرتمند کراکاتوآ در اندونزی، فورانی که توده های عظیم دود و خاکستر را به ارتفاع ۸۰ کیلومتری جو فرستاده بود.

این خاکسترها در همان زمان ناپدید شدند؛ اما ابرها همچنان باقی مانده اند.
توماس می گوید: “این مورد گیج کننده است. ابرهای شب تاب نه تنها به ظاهر شدن ادامه داده اند، بلکه پراکنده هم شده اند.”
فشارسنج هایی که در فاصله ۱۶۰ کیلومتری محل انفجار آتشفشان کراکاتوآ بوده اند، شدت صدای این انفجار را ۱۷۲ دسی‌ بلی ثبت کرده اند که در نوع خود مهیب ترین صدایی است که تاکنون شنیده شده است. در واقع گفته می شود، شدت انفجار کراکاتوآ معادل ۲۰۰ مگاتن تی ان تی بوده است، در واقع ۳ برابر قدرتمندتر از انفجار بمب تزار. بمب تزار بمب هیدروژنی است که قوی ‌ترین بمب اتمی آزمایش شده تاکنون محسوب می شود. این بمب، در ۳۰ اکتبر سال ۱۹۶۱ در مجمع ‌الجزایر نوایا زملیا (در نزدیکی قطب شمال) آزمایش شد.
در این مورد هنوز دانشمندان مطمئن نیستند چرا شب های درخشان امسال، پیش از موعد در قطب جنوب مشاهده شده اند و همین طور اینکه آیا این پدیده پیامدهایی مشخصا برای جو زمین در پی خواهد داشت یا خیر؟

در گذشته ناسا اعلام کرده بود، ابرهای شب تاب شاید به دلیل فعالیت معادن زغال سنگ و انباشت گاز متان در اتمسفر ایجاد شده باشد. فرضیه ای که هنوز هم پذیرفته نشده است؛ اما اکنون چیزی که می دانیم، این است که ابرهای آبی در حال پراکنده شدن هستند.
ناسا در سال ۲۰۱۳ گزارش داده بود: “در سال های اخیر ابرهای شب تاب تشدید و پراکنده شده اند. هنگامی که ابرهای شب تاب برای نخستین بار در قرن ۱۹ ظاهر شدند، برای مشاهده آن مجبور بودید به نواحی قطبی سفر کنید؛ اما در قرن حاضر، این ابرها در نواحی نزدیک به استوا هم قابل مشاهده بوده اند.”