محققان مدتهاست به دنبال پاسخ این سوال هستند که چرا انسان ها به طور طبیعی استفاده از یک دست را به دیگری ترجیح می دهند. هنوز هم به طور کامل نمی دانیم چه چیزی باعث می شود یک انسان راست دست یا چپ دست باشد، اما چندین دهه است که محققان تصور می کنند منشا آن در مغز ما قرار دارد.

گویا آی تی – تحقیقات جدیدی در این زمینه انجام شده که نشان می دهد این فقط مغز نیست که دست مرجح را تعیین می کند؛ نخاع نیز در این عرصه نقش مهمی دارد.
یک تیم بین المللی از زیست – روانشناسان که تحت سرپرستی دانشگاه بوخوم روهر آلمان قرار دارد، نشان داده فعالیت ژنتیکی در نخاع، زمانی که انسان در رحم مادر قرار دارد، نامتقارن است. همین امر می تواند منشا راست دست بودن یا چپ دست بودن فرد شود.
این محققان طی مقاله ای در نشریه ELife اعلام کردند “این نتایج، درک ما از دلیل عدم تقارن نیم کره ها را به طور بنیادی تغییر داد”.
البته در مراحل اولیه تحقیق، این فقط یک فرضیه است. ما پیش از کنار گذاشتن چندین دهه کار روی ترجیح دادن یک دست و ارتباط مغز با آن، به انجام تحقیقاتی نیاز داریم که توسط کارشناسان مستقل تایید شوند.

با وجود آنکه این تحقیق بسیار مقدماتی است، اما یک احتمال بسیار جالب را مطرح می کند. شاید ترجیح دادن یک دست، پیش از آنکه مغز ما در کنترل حرکات ما دخیل شود، آغاز گردد. احتمالش هست!
چندین اسکن فراصوت که در دهه ۱۹۸۰ انجام شد، شواهدی به دست داد که بیان می کرد چپ دست یا راست دست بودن، از هفته هشتم بارداری در رحم مادر آغاز می شود. این موضوع را از هفته دهم بارداری می توان تشخیص داد.
این تحقیق نشان داد از هفته سیزدهم بارداری، کودکانی که هنوز متولد نشده اند و در رحم مادر هستند، برای مکیدن انگشت خود بین دست راست یا چپشان یکی را بیشتر ترجیح می دهند. حرکت دست و بازوی ما، از یک قشر حرکتی در مغزمان نشات می گیرد. دانشمندان همیشه برای توضیح دلیل ترجیح یک دست، به بیان ژن نامتقارن در قشر حرکتی و سایر بخش های مغز نگاه می کنند.

اما در طی رشد جنین، قشر حرکتی همیشه به نخاع متصل نیست. در واقع، وقتی اولین نشانه های ترجیح دادن یک دست مشخص شد، نخاع هنوز به مغز متصل نشده بود.
این تیم تحقیقاتی اعلام کرد “حرکات دست جنین انسان پیش از آنکه قشر حرکتی به نخاع متصل شود، بسیار نامتقارن است. این امر باعث می شود عدم تقارن در بیان ژن نخاعی، پایه مولکولی ترجیح دادن یک دست را تشکیل دهد”.
به همین دلیل، این تیم تحقیقاتی تصمیم گرفت این موضوع را بررسی کند که آیا اتفاق مستقلی در نخاع رخ می دهد که بر ترجیح یک دست تاثیر بگذارد یا خیر.
آنها به بیان ژن در نخاع پنج جنین انسان که در هفته هشتم تا دوازدهم بارداری قرار داشتند، نگاه کردند.
محققان، تفاوت میان مقدار ژن هایی که روی سمت راست یا چپ نخاع بیان شده اند را در هفته هشتم مورد بررسی قرار دادند. جالب آنجاست که این تفاوت در بخشی از نخاع دیده شد که حرکات دست ها و پاها را کنترل می کند.

آنها این موضوع را نیز بررسی کردند که چه چیزی باعث فعالیت ژنی غیرمتقارن در نخاع می شود. نتایج بررسی هایشان نشان داد این عوامل محیطی هستند که تعیین می کنند فعالیت سمت راست بیشتر باشد یا سمت چپ آن.
عوامل محیطی، از طریق چیزی به نام اپی ژنتیک، بیان ژن را کنترل می کنند. اپی ژنتیک، لایه ای است که روی ژنوم های ما نشسته و تعیین می کند کدام ژن ها روشن و کدام ها خاموش شوند.

این تحقیق نشان می دهد عوامل محیطی از طریق اپی ژنتیک می توانند باعث شوند یک طرف نخاع در مقایسه با طرف دیگر آن، فعالیت ژنی بیشتری داشته باشد.
محققان نتیجه گرفتند “یافته های ما نشان می دهند مکانیزم های مولکولی به کار رفته در نخاع برای تنظیم اپی ژنتیک، نقطه شروع ترجیح یک دست هستند”.
همان طور که پیش از این نیز ذکر کردیم، این تحقیق یک پژوهش کوچک و مقدماتی است. هنوز برای کنار گذاشتن تصورات فعلی خود در مورد دلیل ترجیح یک دست به دیگری، خیلی زود است. اما قطعا شواهدی که اخیرا به دست آمده اند باید بیشتر مورد بررسی قرار بگیرند.
هنوز سوالات بی پاسخ زیادی در مورد چراییِ راست دست بودن یا چپ دست بودن انسان ها و چگونگی تاثیر این امر بر زندگی آنها وجود دارد. هر چه بیشتر در مورد دلیل ترجیح یک دست به دیگری بدانیم، بهتر می توانیم به این سوالات پاسخ دهیم. نتایج این تحقیق در eLife منتشر شده است.