در حالی که طی حمله به مجله شارلی ابدو در ژانویه، دولت فرانسه منتقد شبکه‌های اجتماعی بود و فیس بوک و توئیتر را در این حمله تروریستی تا حدودی مسئول می‌دانست، این بار در حمله تروریستی داعش به پاریس، این شبکه‌های اجتماعی ذهنیت منفی دولت را به‌کلی تغییر دادند. آنها همراه و پشتیبان حادثه دیدگان و مردم هراسان شدند. هم‌اکنون در فردای حادثه پاریس جنگ سایبری میان داعش و شبکه‌های حامی فرانسه درگرفته است. فعالیت اعضای گروه داعش در شبکه‌های اجتماعی و استفاده از آن برای عضوگیری، گسترش دامنه تبلیغات، انتشار پیام‌های خشونت‌آمیز و ایجاد رعب و وحشت بخشی از تاکتیک‌های اخیر داعش است.

 

 دست یاری فیس‌بوک به سوی پاریسی ها

با آغاز گروگان‌گیری و انفجارهای پاریس، فعالان فضای مجازی نیز به موازات تلاش‌های مردم در دنیای واقعی برای کمک به افراد حاضر در صحنه‌های درگیری، دست به کار شدند تا از بار التهاب کاسته شود. در این حادثه تروریستی، فیس‌بوک و توئیتر کوشیدند نشان دهند که می‌توانند به عنوان یک بازوی کمکی به مردم حادثه دیده ایفای نقش کنند.

 

شبکه اجتماعی فیس‌بوک به محض وقوع این حادثه تروریستی، دکمه Safety Check که طراحی آن به سال 2011 پس از زلزله و سونامی ژاپن باز می‌گردد را فعال کرد تا افراد حاضر در محدوده درگیری، بتوانند دوستان و اعضای خانواده‌شان که عضو فیس‌بوک هستند را از سلامتی خود آگاه سازند. این دکمه که قرار بود تنها هنگام وقوع حوادث غیرمترقبه طبیعی مورد استفاده قرار بگیرد، نخستین بار است که در یک حادثه تروریستی به کار گرفته شد و در مدت 24ساعت حدود 1/4میلیون نفر خبر سلامتی خود را به 360 میلیون نفر در سراسر جهان اطلاع‌رسانی کردند که اگر همین تعداد می‌خواستند از طریق تلفن با دیگران درتماس باشند بی‌شک شبکه‌های ارتباطی دچار اختلال فراوان می‌شد. این دکمه فیس‌بوک برای نخستین بار در زلزله آوریل نپال فعال شد و 7میلیون نفر با آن ارتباط گرفتند، پس از آن نیز در زلزله سپتامبر شیلی، طوفان پاتریکا مکزیک و همچنین زلزله افغانستان و پاکستان مورد استفاده قرار گرفت.

 

همچنین چند ساعت پس از این حادثه تروریستی، فیس‌بوک فیلتر جدیدی در اختیار کاربرانش در سراسر جهان گذاشت تا بتوانند به نشانه همدردی با مردم فرانسه، عکس‌های پروفایل خود را آبی، سفید یا قرمز کنند. البته تنها فیس‌بوک نبود که ظاهر خود را تغییر داد، گوگل سیاهپوش شد و آمازون هم برای نشان دادن همدردی با فرانسه و انزجار از حملات تروریستی روز جمعه پاریس، شکل صفحه اصلی وب سایت خود را تغییر داد.

 

 هشتگ‌هایی برای آرامش

توئیتر نیز علاوه بر اولویت دادن اخبار مربوط به این حادثه تروریستی و آپدیت دائم این اخبار، تبلیغات را در طول حمله و پس از آن، در فرانسه متوقف کرد. توئیتر همچنین ابزارهایی خاص برای کمک به مردم در پیدا کردن دوستان و اعضای خانواده خود ارائه داد و با هشتگ porteouverte #(در را باز کن) در واقع پناهگاه‌هایی امن را در شهر به افراد حاضر در صحنه‌های تروریستی پیشنهاد داد و کسانی که به محلی برای پناه گرفتن و زندگی موقت نیاز داشتند یا کسانی که جایی برای پیشنهاد دادن و کمک کردن داشتند ازطریق آن می‌توانستند اطلاع‌رسانی کنند. این هشتگ طی 10ساعت حدود یک میلیون توئیت داشت که نشان می‌دهد در زمان اوج بحران به طور متوسط هر ثانیه 7هزار توئیت انجام شده است.

 

هشتگ مهم دیگر توئیتر نیز rechercheParis #بود که به مردم کمک کرد تا از زنده بودن دوستان و آشنایان خود که در محدوده این انفجارها حضور داشتند مطلع شوند و این هشتگ نیز طی 24ساعت حدود یک میلیون توئیت داشت. هشتگ‌های ParisAttacks #و FranceUnderAttack# هم اطلاعات درباره این حملات را به روز می‌کرد در حالی که مردم از طریق هشتگ PrayForParis #پیام‌های تسلیت و همدردی خود با بازماندگان این حادثه تروریستی را اعلام می‌کردند که این هشتگ نیز در 10ساعت حدود 7/6میلیون پست داشت.

 

از دیگر هشتگ‌های توئیتر که از زمان این حادثه تروریستی فعال شد می‌توان به UneBougiePourParis#به معنای شمعی برای پاریس، StrandedinUS # وStrandedinCanada # اشاره کرد. در دو هشتگ آخر، فرانسوی‌هایی که قصد پرواز از امریکا و کانادا به فرانسه داشتند ولی پروازهایشان کنسل شده بود مورد توجه قرار داشتند و این افراد می‌توانستند در این هشتگ اعلام نیاز کنند و تا زمان بازگشت اوضاع به شرایط عادی، برای اقامت به مکان‌هایی رایگان راهنمایی شوند.

 

 مجادله داعشی‌ها و مردم در توئیتر

در این برهه زمانی، تنها مردم خشمگین از این حمله تروریستی نبودند که از توئیتر استفاده می‌کردند و طرفداران گروه داعش نیز از شبکه‌های اجتماعی برای توجیه و دفاع از حملات تروریستی فرانسه استفاده کردند. هواداران این گروه که مسئولیت خونبارترین حمله به اروپا را به عهده گرفته‌اند با استفاده از هشتگ #باریس_تشتعل به معنای «پاریس در آتش» هزاران توئیت با عکس‌هایی از این واقعه داشتند. ساعاتی پس از حمله، یکی از اعضای داعش که اکانتش توسط توئیتر مسدود شد نوشت: «این، حمله یک گرگ تنها نیست بلکه یک گردان از شیرها در قلب فرانسه غرش می‌کنند.»

 

دیگری نوشت: «اگر امروز یک مشت به صورتم بکوبی و نتوانم پاسخت را بدهم شاید یک هفته، یک ماه یا حتی چند سال هم طول بکشد ولی به هرحال انتقامم را خواهم گرفت.»

در توئیت دیگر آمده است: «بعد از پاریس نوبت به رم و اندلس می‌رسد. آنها در این توئیت از نام تاریخی اسپانیا استفاده کرده‌اند. »

 

البته این توئیت‌ها بی‌پاسخ نماند و مردم در توئیت‌های خود مقابله به مثل کردند، به عنوان مثال در یکی از توئیت‌ها آمده است«اگر پاریس می‌سوزد تو نیز با ما خواهی سوخت. این چیزی است که من می‌دانم، برو و به جای تلف کردن عمر مردم، بشریت را دوست بدار»

 

بیش از500 افراطی فرانسوی هم‌اکنون در سوریه و عراق در کنار گروه داعش می‌جنگند در حالی که 250 فرانسوی پشیمان شده و از این راه بازگشته‌اند. همچنین گفته می‌شود 750 نفر نیز آرزوی پیوستن به داعش را در سر می‌پرورانند. مقام‌های رسمی پیش از این بارها از فرانسوی‌هایی که به این گروه پیوسته‌اند خواسته بودند که به فرانسه بازگردند و این گروه را رها کنند.

 

 داعش در دام هکرها

یک گروه هکری معروف به Anonymous نیز در پیامی ویدئویی به زبان فرانسوی، به گروه داعش اعلان جنگ کردند و گفتند اعضای گروه داعش را در شبکه‌های اجتماعی به دام خواهند انداخت. این گروه که به دلیل حملات سایبری به سازمان‌ها و افراد بحث برانگیز معروف هستند، در این ویدئو گفته‌اند: باید بدانید که ما شما را پیدا می‌کنیم و نمی‌توانید از دست ما فرار کنید، ما بزرگ‌ترین عملیات را در مقابله با شما انجام خواهیم داد در انتظار حملات انبوه سایبری باشید. اعلان جنگ شده است پس آماده باشید چون مردم فرانسه قوی‌تر از شما هستند و در نتیجه این بی‌رحمی، قوی‌تر نیز خواهند شد.

 

این گروه که در میان آنها هکرهایی از سراسر جهان دیده می‌شود فراخوان ضد داعش خود با نام OpISIS #را از ماه ژانویه، بعد از کشتار شارلی ابدو در پاریس راه‌اندازی کردند و در 9ماه گذشته، نقاب از هویت جعلی بسیاری از دارندگان اکانت‌های این گروه برداشتند.

 

گروه Anonymous تا به امروز 149 وب‌سایت مرتبط با این گروه تروریستی را مسدود و 101هزار اکانت توئیتر آنها را غیرفعال کرده‌اند. همچنین موفق به برداشتن 5هزار و 900 ویدئوی تبلیغاتی این گروه از سایت شده‌اند. هرچند نگاه این گروه هکری ابتدا سیاسی نبود و ایدئولوژی مشخصی نداشت ولی بتازگی حمایت از فعالان دموکراسی در هنگ کنگ و جهان عرب و برخورد با اعضای نژادپرست کوکلوس کلان را در پرونده خود ثبت کرده‌اند.

 

 تماس‌های رایگان برای مردم

در حادثه تروریستی پاریس، تنها شبکه‌های اجتماعی نبودند که قدرتمند ظاهر شدند و کمپانی‌ها و اپراتورهای مختلف نیز تلاش داشتند تا با اقدام‌های خود، تحمل شرایط را برای مردم آسان‌تر کنند. به عنوان مثال گوگل، اسکایپ، وریزون(Verizon)و اسپرینت، امکان برقراری تماس‌های رایگان را به مدت چند روز پس از این حادثه برای فرانسه ایجاد کردند تا مردم بتونند از هر نقطه دنیا با فرانسه تماس رایگان بگیرند و از سلامت خویشاوندان و دوستان خود مطمئن شوند. گوگل هم نسخه اندرویدی و Ios اپلیکیشن Hangout را برای تماس رایگان بین‌المللی با فرانسه در اختیار مردم قرار داد و کاربران از هر نقطه جهان که این سرویس موجود است می‌توانستند با فرانسه تماس رایگان برقرار کنند.

 

با وجود موفقیت‌های این شبکه‌های اجتماعی، همچنان یک مشکل وجود دارد و آن هم اینکه در چنین حوادثی، بازار شایعه داغ است و به گفته «دیو‌لی» یک روزنامه نگار ارشد بریتانیایی، سخت است که در میان انبوه اخبار، واقعیت را از شایعه و دروغ تشخیص داد به هرحال باید گفت شبکه‌های اجتماعی شمشیر دولبه قدرتمندی هستند که هم می‌توانند حمایت کنند و یاریگر باشند و هم وسیله‌ای برای پخش اخبار ضد و نقیض و سرشار از نفرت.