انتشار سریع اخبار جعلی در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، تاکنون در برخی کشورهای جهان دردسرهای بزرگی ایجاد کرده است که از نمونه‌های آن می‌توان به انتخابات ریاست جمهوری سال 2016 امریکا، انتشار اخبار جعلی در زمان انتخابات هندوستان و درگیری بوداییان و مسلمانان و... اشاره کرد. تایلند نیز یکی از کشورهایی است که در انتخابات خود از انتشار اخبار جعلی نگران بود و حالا تصمیم گرفته است در این کشور مرکزی را برای مقابله با اخبار جعلی تأسیس کند.
تیغ دولبه مقابله با اخبار جعلی
در عصر ارتباطات و اینترنت تقریباً کشوری را نمی‌توان یافت که آرزوی محدود کردن انتشار اخبار جعلی را نداشته باشد و به نظر می‌رسد تایلند عزمش را جزم کرده است. در همین راستا دولت تایلند اعلام کرده است که مرکز ویژه مقابله با اخبار جعلی در شبکه‌های مجازی مختلف را در ماه اکتبر (مهر ماه) راه‌اندازی خواهد کرد.
«بودیپونگ پوناکانتا» وزیر اقتصاد دیجیتال تایلند با اعلام خبر تأسیس این مرکز ویژه گفت: این مرکز برای مقابله با انواع اخبار جعلی منتشر شده در فضای مجازی راه‌اندازی خواهد شد و البته در گام نخست بیشتر تمرکز ما بر اطلاعات غلط مربوط به پرونده‌ها و مسائل مالی و همچنین بلایای طبیعی است چرا که معتقدیم در تایلند انتشار اخبار نادرست مربوط به این حوزه‌ها تاکنون ضربه زیادی به کشور وارد کرده است.
وی افزود: برای ایجاد مرکز مقابله با اخبار جعلی، نیاز به همکاری پلتفرم‌های مختلف رسانه در تایلند همچون فیس‌بوک یا اپلیکیشن لاین(Line) داریم و وزارتخانه ما تاکنون با برخی از این پلتفرم‌ها در تماس بوده است.
وزیر اقتصاد دیجیتال تایلند یادآور شد: این مرکز همچنین به آموزش سواد رسانه‌ای می‌پردازد تا مردم بهتر بتوانند اخبار درست را از نادرست تشخیص بدهند.
وی در ادامه گفت: قرار است به‌دنبال ایجاد این مرکز، یک وب سایت راه‌اندازی شود که درواقع به‌عنوان ممیز و شخص بازبینی‌کننده اخبار عمل کند. همه کاربران می‌توانند با این مرکز همکاری داشته باشند و هر خبری که به نظرشان مشکوک است و در صحت و سقم آن تردید دارند یا اخباری را که بیم آن دارند در جامعه ترس و دلهره ایجاد کند جمع‌آوری و به این وب سایت ارسال کنند. اینجاست که ممیزهای فعال در وب سایت ویژه وارد عمل می‌شوند. این افراد که به طور رسمی برای راستی آزمایی این اخبار در وب سایت حضور دارند، اخبار ارسالی ازسوی کاربران را در کمتر از دو ساعت بازبینی می‌کنند. به این ترتیب یا بر درستی خبر ارسال شده صحه می‌گذارند یا اینکه مهر فیک و جعلی بر پیشانی خبر می‌زنند.
مخالفان یک مرکز ویژه
به‌هرحال قرار است وب سایت تشخیص اخبار جعلی در مرکز مقابله با این اخبار، در ماه اکتبر راه‌اندازی شود اما این طرح، منتقدان جدی دارد. در همین راستا یکی از سخنگویان حزب اپوزیسیون Future Forward گفت: با تلاش دولت برای ایجاد مرکزی برای شناسایی اخبار جعلی بر دامنه نگرانی‌های ما افزوده شده است چرا که معتقدیم دولت تایلند با ایجاد چنین مرکزی عملاً فشارهایش بر مخالفان دولت را تشدید خواهد کرد و اساساً ایجاد چنین مرکزی بسیار شک برانگیز است.
وی ادامه داد: ما نگران هستیم که به‌دنبال راه‌اندازی رسمی مرکز ضد اخبار جعلی، حقیقتاً با این اخبار مقابله نشود بلکه تنها از آن برای تسویه حساب با مخالفان دولت بهره گرفته شود. این سخنگوی اپوزیسیون یادآور شد: اخبار جعلی موضوعی نیست که منحصر به تایلند باشد و تقریباً همه کشورهای جهان با این معضل دست به گریبان هستند. اما مطمئناً مؤثرترین راهکار مقابله با انتشار چنین اخباری، افزایش میزان سواد رسانه‌ای کاربران و تلاش آنها برای بالا بردن این سواد است نه اینکه با فشارهای دولت، محتوای موجود در فضای مجازی زیر تیغ سانسور برود و فعالان سیاسی سرکوب شوند. هرچند وزیر اقتصاد دیجیتال تایلند بارها عنوان کرده است که این موضوع به سرکوب آزادی بیان ارتباطی ندارد و با آن تداخلی ایجاد نمی‌کند ولی نگرانی ما همچنان پابرجاست.
یک پیشنهاد گروهی
موضوع اخبار جعلی به یکی از دغدغه‌های اصلی در بسیاری از کشورهای حوزه آسیای جنوب شرقی تبدیل شده است و منتقدان می‌گویند: اطلاعات غلط که در شبکه‌های اجتماعی در حال چرخش است غالباً اهدافی مخرب دارند و گاه کمک می‌کند تاسبب خشونت جمعی شوند که شاهد این ادعا اتفاقی است که در میانمار بویژه علیه اقلیت مسلمان این کشور رخ داد. اخبار جعلی تاکنون در انتخابات اندونزی و فیلیپین هم تأثیرگذار بوده و دردسرساز شده است.
از نگاه تایلند موضوع مقابله با انتشار اخبار جعلی محدود به یک کشور نیست و باید همکاری جمعی وجود داشته باشد در همین راستا وزیر اقتصاد تایلند چندی پیش در اتحادیه ملل جنوب شرق آسیا(آسه آن) پیشنهاد داد که کمپانی‌های فناوری بزرگ جهان از جمله فیس بوک، آمازون و نتفلیکس مراکزی را در هر 10 کشور آسیای جنوب شرقی ایجاد کنند تا با اخبار و همچنین اکانت‌های جعلی برخورد شود. وی افزود: چنین مراکزی می‌توانند در کشورهای مختلف به یکدیگر کمک‌های شایان توجهی کنند و حتی گاه از آشوب‌های جدی پیشگیری کنند. وزیر اقتصاد دیجیتال تایلند یادآور شد: این مراکز میانبری برای دولت‌ها ایجاد می‌کنند تا اطلاعات غلط برای تأمین‌کنندگان سرویس‌های OTT و هر سرویس دیجیتال دیگری ازجمله شبکه‌های اجتماعی و... هرچه سریع‌تر پرچمدار شود و آنها هم بتوانند بسرعت این اخبار را از سایت‌ها و پلتفرم‌های خود حذف کنند یا اینکه اکانت‌های جعلی را مسدود سازند. البته این پیشنهاد بازخوردهایی مناسب داشت و قرار است این موضوع بین رگولاتورهای کشورهای «آسه آن »بیشتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته و نتیجه نهایی اعلام شود.
البته سایر کشورهای آسیای جنوب شرقی نیز تاکنون تلاش‌های برای مقابله با اخبار جعلی داشته‌اند. به‌عنوان مثال سنگاپور قانون ضد اخبار جعلی را در ماه مه تصویب کرد که به موجب آن، پلتفرم‌های آنلاین باید محتوایی را که به تشخیص دولت غلط است را تصحیح کرده یا کلاً حذف کند. البته این قانون همچنان محل دعوای فعالان حقوق بشر و دولت است چرا که صراحتاً آزادی بیان را در این کشور محدود می‌کند.
در ویتنام هم سال گذشته یک قانون امنیت سایبری تصویب شد که به موجب آن، قرار دادن هرگونه اطلاعات ضد دولتی به‌صورت آنلاین، جرم محسوب می‌شود. دولت ویتنام معتقد است با این اتفاق می‌خواهد از جامعه در برابر اخبار جعلی محافظت کند.
مقابله با اخبار جعلی در گوشه و کنار دنیا
این موضوع تنها به آسیای جنوب شرقی مربوط نمی‌شود و در گوشه و کنار دنیا شاهد تلاش‌هایی برای مقابله با انتشار اخبار جعلی هستیم. به‌عنوان مثال در بورکینافاسو انتشار اخبار جعلی یا نادرست مرتبط با امنیت ملی از سوی روزنامه نگاران، مجازات تا 10 سال حبس و پرداخت جریمه مالی 7هزار پوند را به‌دنبال دارد البته اگر مشخص شود که محتوای انتشار یافته، گمراه‌کننده بوده است.
در عمان اما افزایش سواد رسانه‌ای بیشتر در کانون توجه قرار گرفته و مقامات دولتی شروع به کار کرده‌اند تا در بخش‌های دولتی نحوه واکنش به شایعات آنلاین آموزش داده شود. در بریتانیا اما تلاش‌ها از مدارس پایه آغاز خواهد شد و قرار است در آینده‌ای نزدیک برنامه‌های درسی ضد اخبار نادرست در مدارس گنجانده شود چرا که معتقدند کودکان باید اخبار غلط را از درست تشخیص دهند و با آن به مقابله برخیزند.
