عضو شورای عالی فضای مجازی با تاکید بر اینکه مجلس باید بحث حکمرانی در فضای مجازی را در دستور کار قرار دهد، گفت: وزارت امورخارجه نیز باید ابعاد بین المللی حکمرانی در فضای مجازی را تدوین کند.

 

رسول جلیلی درباره واکاوی دلایل عدم پیاده سازی حکمرانی فضای مجازی و حاکمیت سایبری در کشور، اظهار داشت: بحث حاکمیت فضای مجازی و یا حاکمیت بر فضای مجازی موضوعی نیست که فقط یک دستورالعمل و یا قانون بخواهد، بلکه حاکمیت بر فضای مجازی یک ابرمفهوم است و عملا مجموعه ای از مقررات، قوانین، روش ها، فرآیندها را شامل می شود؛ به بیان دیگر حاکمیت بر فضای مجازی را باید در حیطه مربوط به یک سازمان، یک استان و یک کشور تعریف کرد.

 

وی گفت: ما در کشور میزان خوبی از قانون را برای حکمرانی و حاکمیت بر فضای مجازی در اختیار داریم؛ حتی قوانین ما در فضای واقعی قابل تسری به فضای مجازی است. اما از آنجایی که یک سری سکوها، فناوری ها و خدمات در دنیای واقعی وجود ندارند، باید قوانین موجود فضای واقعی را به روز کنیم تا دربرگیرنده مفاهیم و مولفه های جدید در فضای مجازی باشد.

 

شکل گیری گفتمان حاکمیت سایبری در دانشگاهها

 

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی با بیان اینکه ادبیات حکمرانی فضای مجازی موضوع جدیدی است اما ما از این جهت کمبود جدی نداریم، افزود: برخی دانشکده های مدیریت به تازگی حکمرانی در فضای مجازی را به عنوان درس و رشته و نیز به عنوان گرایش و پایان نامه مطرح کرده اند و در این حوزه گفتمان سازی و ادبیات سازی در حال شکل گیری است.

 

وی تاکید کرد: سرعت رشد فناوری و احاطه فضای مجازی بر احاد جامعه آنقدر زیاد است که باید با ایجاد ادبیات و تدوین و تطبیق قوانین‌ در فضای مجازی و تنظیم گری ها، سواد و بصیرت رسانه ای خود را به شکلی رشد داده و فراگیر کنیم که از این شرایط عقب نمانیم و فرآیندهایمان را متناسب با این شتاب ارتقا دهیم.

 

جلیلی با اشاره به برخی راهکارها پیرامون حاکمیت فضای مجازی که در کشور اتخاذ شد و نتایج قابل قبولی به همراه داشت، گفت: برای مثال فعالسازی رمز دوم پویا در حوزه بانکداری الکترونیک یکی از اقدامات موثر در اعمال حاکمیت بر عملیات بانکی و فضای مجازی بود که توانست جلوی پدیده جعل و سوءاستفاده را با استفاده از فناوری اطلاعات و به نفع مردم بگیرد.

 

در وحدت فرماندهی فضای مجازی مشکل داریم

 

وی با بیان اینکه ایفای حق مردم یکی از وظایف حکمرانی است که در فضای مجازی نیز باید دنبال شود، گفت: ما در وحدت فرماندهی در حوزه فضای مجازی مقداری مشکل داریم، به نحوی که به دلیل جدید بودن موضوع، به موقع به موضوع ورود نمی کنیم؛ این درحالی است که وقتی پای صحبت همه دست اندرکاران می نشینیم این طور به نظر می رسد که مبانی صحبت همه به هم نزدیک است و همه قبول دارند که حوزه فضای مجازی نیازمند انتظام است و باید چارچوب هایی برای آن رعایت شود.

 

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی ادامه داد: همه دست‌اندرکاران و ذینفعان فضای مجازی از فروشنده و نرم افزارنویس و صاحبان پلتفرم تا کاربر سیستم باید به قواعدی پایبند باشند تا این چرخ خوب بچرخد و اعتماد ذینفعان مختلف به سرویس دهی سامانه ای در سطح ملی، برقرار باشد.

 

وی با تاکید بر اینکه در این زمینه مرکز ملی فضای مجازی باید عهده دار مسئولیت شود، خاطرنشان کرد: چون این موضوع کاملا مرتبط با فضای مجازی است و مرکز ملی ذیل شورای عالی فضای مجازی  در این حوزه مسئولیت دارد و باید این حوزه را فعال کرده و تقسیم وظایف کند؛ برای مثال از وزارت خارجه بخواهد ابعاد بین المللی حکمرانی ما در فضای مجازی را دنبال و تدوین کند.

 

لزوم اعاده حق در مجمع جهانی در صورت تعرض به فضای مجازی کشورمان

 

جلیلی افزود: باید شرایط به گونه ای باشد که اگر به فضای مجازی ما تعرضی شد بتوانیم در مجمع جهانی مربوط به آن اعاده حق کنیم. یا اگر یک ایرانی متهم به اشتباهی در فضای مجازی شد این مساله باید در ارتباطات بین دولتها حل شود و وزارت خارجه آمادگی داشته باشد. از سوی دیگر ممکن است کسی بخواهد به صورت مجازی در سرزمین فضای مجازی ما زیست کند، این زیست باید قانونمند باشد.

 

وی با بیان اینکه پلیس ما باید در فضای مجازی برای گذرنامه کسانی که می خواهند «رایاتبعه» و یا تبعه فضای مجازی باشند، فکری اتخاذ کند، گفت: اگر قرار است افراد خارجی وارد فضای مجازی ما شوند باید برای آن قاعده و قانون گذاشت. از آنجایی که ورود این اشخاص به فضای مجازی از طریق فرودگاه واقعی انجام نمی شود و پلیس مهاجرت آن را چک نمی کند، مقررات متفاوتی برای ورود به صورت مجازی می طلبد. در اینجا باید مساله را بشناسیم و برای آن راهکار تدوین کنیم.

 

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه البته این راهکار و قوانین باید به صورت ایجابی باشد، گفت: باید بپذیریم که فضای مجازی در حال ارتقا و تغییر است و با یک کلیک می توان موقعیت خود را بدون جابجایی فیزیکی تغییر داد. اینها تمایز میان فضای واقعی و مجازی است و حاکمیت در چنین فضایی ملزومات خودش را دارد؛ حتی ملزومات حاکم بر فضای واقعی هم اینجا حاکم است.

 

جلیلی با مثال اتفاقی که برای هواپیمای ماهان در آسمان سوریه رخ داد و مورد هجوم جنگنده های آمریکایی قرار گرفت، اظهار داشت: در این حادثه به حریم قانونی کشور ما تعرض شد و ما این مساله را محکوم کردیم و می توانیم شکایت بین المللی داشته باشیم. اما اگر این اتفاق در فضای سایبر ما رخ دهد و جنگنده های سایبری آمریکا در فضای مجازی ما و شباهتا هواپیمای مجازی ما را تهدید کند، ما بلافاصله به دنبال رفع مشکل در فضای مجازی برمی آییم و اگر قانونی در این زمینه کم داریم آن را تدوین می کنیم.

 

وی گفت: اما برآورد ما نشان می دهد که در حوزه حاکمیت بر فضای مجازی در کشور مشکل نبود قانون نداریم و  این مساله را باید در یک فضای گفتمانی حل کرده و به یک نیاز اجتماعی تبدیل کرد.

 

مجلس موضوع حکمرانی در فضای مجازی را در دستور کار قرار دهد

 

عضو شورای عالی فضای مجازی تاکید کرد: مرکز ملی فضای مجازی در حوزه حکمرانی فضای سایبر کارگروههایی را تشکیل داده و کار گفتمانی و مطالعاتی در خصوص عملکرد سایر کشورها در مواجهه با فضای مجازی را در دستور کار دارد.

 

وی با اشاره به اینکه باید به موضوع حاکمیت بر فضای مجازی در قالب موضوعات دانشگاهی و سخنرانی های علمی و ارائه مقالات توجه شود، گفـت: باید عملا بتوانیم گفتمان دانشگاهی برای حکمرانی بر فضای مجازی را شکل دهیم. این حوزه نیاز به کارشناسی و نخبگی دارد تا این گفتمان تبدیل به ساختار  دولت شود. یا ممکن است تفییراتی در کمیسیون های مجلس بگذارد و برای حاکمیت فضای مجازی کمیسیون ویژه ای تشکیل شود.

 

جلیلی ادامه داد: قاعدتا یکی از ماموریت های کمیسیون فضای مجازی و رسانه در مجلس باید این باشد که بحث حکمرانی در فضای مجازی را در دستور کار بررسی قرار دهد و آموزش این موضوع به نمایندگان و مطالبه گری را پیگیری کند.

 

 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: ما هم می‌توانیم محیط‌هایی را طراحی کنیم که مانند پلتفرم‌های بزرگ جهانی خدمات رضایت بخش ارائه دهند.

 

 به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، نشست بررسی پیش‌نویس «سیاست‌ها و برنامه‌های اقدام شبکه ملی آموزشی، پژوهشی و تربیتی» به ریاست سعید رضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.

 

سعید رضا عاملی در ابتدای این جلسه با بیان اینکه رکن اصلی این کار شورای عالی فضای مجازی است، گفت: با توجه به اینکه موضوع مربوط به حوزه آموزش کشور است در شورای عالی انقلاب فرهنگی با هماهنگی صورت گرفته با دکتر فیروزآبادی انجام می‌شود.

 

وی افزود: فضای مجازی معادلات حکمرانی را عوض کرده است و از دهه ۸۰ به این سمت مدل حکمرانی و فرآیندها به فضای مجازی انتقال کرده است که در این حوزه بخش خصوصی پیشگام بودند و دولت‌ها با تأخیر این کار را شروع کردند.

 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه شورای عالی فضای مجازی اقدامات قابل‌توجهی را انجام داده ولی راه نرفته زیادی داریم، گفت: به‌عنوان مثال در بحث آمادگی الکترونیک که شاخص های مهمی در این مطرح است و شکل‌گیری شبکه ملی اطلاعات ناظر بر تامین این شاخص هاست، نیازمند ظرفیت سازی ها و بهره مندی از بخش است.

 

وی با اشاره به اینکه نگرانی‌هایی در این زمینه در کشور وجود دارد مبنی بر اینکه شاید نتوانیم در این حوزه موفق باشیم تصریح کرد: تجربه جهانی نشان داده که پلتفرم‌های بزرگ موفق بوده‌اند و امروز در سطح جهانی ظرفیت های ارتباطی و اطلاعاتی داریم که جمعیت چند میلیاردی از آن استفاده می کنند. ما هم می‌توانیم محیط‌هایی را طراحی کنیم که مانند پلتفرم‌های بزرگ جهانی خدمات رضایت بخش ارائه دهند. فضای مجازی یک فرصت طلائی برای ارتقاء کیفیت زندگی است.

 

عاملی در تبیین ضعف‌های موجود در فعالیت‌های صورت گرفته برای فضای دوم در کشور گفت: ما با تفکر آنالوگ که مبتنی بر شیء و مکان است در فضای مجازی فعالیت می‌کنیم و این ممکن نیست و می‌بینیم که در آموزش الکترونیک ارائه‌شده در کشور در ترم دوم تحصیلی در کمیت موفق بودیم ولی در کیفیت موفق نبودیم و یکی از دلایل آن تعدد سامانه، نرم افزارها و ضعف در امور زیرساختی مثل پهنای باند بود. ممکن است سال آینده تنها مسیر آموزش و پژوهش ما، آموزش و پژوهش مجازی باشد. به نظرم با این کیفیت فعلی، حتماً با افت کیفیت آموزش و پژوهش مواجه می شویم.

 

عاملی گفت: ظرفیت فضای مجازی یک ظرفیت پیوسته است و درصورتی‌که پلتفرم قدرتمند شکل بگیرد و به‌مرورزمان قوت بگیرد کم‌کم این بستر خودش را جا می‌اندازد

 

وی افزود: مشکل دیگر اینکه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها نگاه مستقل دارند و حتی در هر دستگاه شاهد هستیم که  نگاه‌های محله‌ای و سازمانی  وجود دارد که نگاه مکان‌مبنا و شیئی در این حوزه مخرب است و نیازمند همگرایی هم‌افزایی در این امور هستیم.

 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تجارب دیگر کشورها در این زمینه گفت: همگرایی، هم‌افزایی، شبکه‌ای کردن، یکپارچگی، ارتقای کیفیت و پهنای باند بالا مهم‌ترین تأکیدات صورت گرفته در اسناد آن‌هاست.   

 

عاملی تأکید کرد: در طرح ارائه‌شده نمی‌خواهیم یک‌دفعه جلوی فعالیت دستگاه‌ها را بگیریم. ظرفیت فضای مجازی یک ظرفیت پیوسته است و درصورتی‌که پلتفرم قدرتمند شکل بگیرد و به‌مرورزمان قوت بگیرد کم‌کم این بستر خودش را جا می‌اندازد.

 

وی با اشاره به طرح انجام‌شده در کشور در سال ۱۳۸۹ با عنوان شهر مجازی علم ایران گفت: شهر مجازی علم ایران شهری است که تمام ظرفیت‌های علمی کشور می‌تواند در آنجا حضور پیدا کند. مثلاً در کتابخانه دیجیتال هر مرکز علمی مستقلاً اقدام به خرید اطلاعات می‌کند یا در موضوع نشر یک متن در چندین موسسه یا دانشگاه دیجیتال می شود و کارها بصورت تکراری بارها با همان نگاه آنالوگ تولید می شود. ما می توانیم یک کتابخانه مجازی با حجم داده های بزرگ برای ارائه خدمات به همگان داشته باشیم. یا نرم افزارهای خدمات آموزش و پژوهشی باید کیفیت بهتری پیدا کند و دایره کاربرانش افزایش پیدا کند و ظرفیت ملی و حتی منطقه ای و جهانی پیدا کند.

 

 عاملی تأکید کرد: اگر هم‌افزایی و یک مدل یکپارچه داشته باشیم یک‌بار یک کار انجام می‌شود و همه از خدمات آن بهره‌مند می‌شوند.

 

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران گفت: در طرح ارائه‌شده پیشنهادهایی را برای شبکه ملی یکپارچه آموزشی، پژوهشی و تربیتی در نظر گرفته‌ایم که این پیشنهادهای ارائه‌شده بر بستر شبکه ملی اطلاعات تعریف می شود.

 

عاملی همچنین در بخش دیگر جلسه با بیان اینکه دو تحول بزرگ در تحول دیجیتال رخ داد که یکی از آن‌ها در انقلاب خدمات بود انتقال داده‌ها به جهان دوم بود و در مرحله بعد تبدیل این داده‌ها به خدمات بود.

 

وی یکی از ضعف‌های اصلی را حکمرانی داده خواند و اظهار داشت: نهادهای کشور در دادن داده‌ها مقاومت می‌کنند و اگر هم‌افزایی و یک مدل یکپارچه داشته باشیم یک‌بار یک کار انجام می‌شود و همه از خدمات آن بهره‌مند می‌شوند.