توسعه زیرساخت‌های ارتباطی همواره یکی از اولویت‌های سیاست‌گذاران در هر کشوری است. تحول روش‌های ارتباطی طی سال‌های اخیر کیفیت اینترنت پهن باند و خصوصا اینترنت پهن باند ثابت را به شاخصی مهم برای سنجش کیفیت ارتباطاتی کشورها بدل کرده است. گزارش‌های جهانی نشان می‌دهند ایران در این زمینه با سرعت دانلود ۷۵/ ۱۵ مگابیت بر ثانیه و سرعت آپلود ۹۱/ ۹ مگابیت بر ثانیه رتبه ۱۲۹ را در میان کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. این درحالی است که پایین بودن کیفیت اینترنت ثابت در کشور موجب شده بسیاری از مشترکان به استفاده از اینترنت موبایل روی بیاورند و تقاضای بالا برای این نوع سرویس‌ها، این شبکه را با مشکلاتی مواجه کند.

 

 

جدیدترین گزارش منتشر شده توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی هم این موضوع را تایید می‌کند؛ براساس این گزارش تا پایان سال، ضریب نفوذ اینترنت پهن باند سیار با گذر از مرز 100 درصدی به 119 درصد رسیده است؛ درحالی‌که ضریب نفوذ اینترنت پهن باند ثابت کشور، تنها 61/ 12 درصد است. بسیاری از کارشناسان، انحصار شرکت مخابرات ایران را عامل اصلی کندی روند توسعه اینترنت پهن باند ثابت در کشور می‌دانند. ضریب نفوذ تلفن ثابت در کشور 67/ 34 درصد و نسبت به سال 98 تغییری نکرده اما ضریب نفوذ تلفن همراه با رسیدن به عدد 156 درصد، رشدی حدودا 10 درصدی را نسبت به سال پیش از آن تجربه کرده است. 

 

   رشد چشمگیر تقاضای اینترنت سیار

گزارش رگولاتوری از وضعیت اینترنت پهن باند کشور در سه ماه چهارم سال 99 نشان می‌دهد تعداد مشترکان اینترنت پهن باند ثابت کشور تا پایان این مدت به ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده و با این حساب ضریب نفوذ این فناوری در کشور 61/ 12 درصد برآورد می‌شود. با توسعه هر روزه شبکه‌های اینترنت موبایل، تعداد مشترکان این سرویس با رشد روزافزون مواجه بوده است؛ به‌طوری که ضریب نفوذ اینترنت موبایل 119 درصد تخمین زده شده و تعداد مشترکان آن به ۸۴ میلیون و ۱۹۶ هزار مشترک رسیده است. 

 

ضریب نفوذ اینترنت پهن باند سیار در مدت مشابه سال 98، حدود 83 درصد بوده و با این حساب ضریب نفوذ این فناوری طی یک سال رشد 43 درصدی را تجربه کرده است. کارشناسان بخش زیادی از این افزایش را ناشی از برآورده نشدن نیاز و خواسته کاربران از سرویس‌های اینترنت ثابت می‌دانند. به این ترتیب، ضریب نفوذ اینترنت ثابت در انتهای سال 99 نسبت به مدت مشابه سال قبل، تنها 15 درصد افزایش داشته است.

 

   ADSL همچنان محبوب‌ترین سرویس اینترنت ثابت

اینترنت ثابت یکی از انواع پرطرفدار اینترنت پرسرعت است. بهره‌مندی از این سرویس محدود به مکان و محدوده جغرافیایی مشخص است و خارج از این محدوده‌، امکان استفاده از آن وجود ندارد. 

 

طی سال‌های گذشته، فناوری‌های اینترنت ثابت از اینترنت دایال آپ با سرعت‌های کیلوبیتی، به فناوری‌هایی مانند ADSL و سپس فیبر نوری با سرعت‌های به مراتب بالاتر تغییر کرده‌اند.

 

 درحال‌حاضر، انواع سرویس‌های موجود اینترنت در ایران که به‌ اقتضای شرایط برای طیف متنوعی از کاربران ارائه می‌شوند عبارتند از: ADSL،VDSL و FTTX. اینترنت ADSL با استفاده از خطوط تلفن ثابت و بدون ایجاد مزاحمت برای تماس‌های صوتی (اتفاقی که در دایال‌آپ رخ می‌داد)، اطلاعات را از مراکز مخابراتی به روی مودم می‌آورد. اتصال اینترنت ADSL را می‌توان روی خطوط تلفن ثابت ایجاد کرد و نیازی به کابل‌کشی و نصب خطوط جدید ندارد. 

 

این سرویس با محدودیت‌هایی از جمله سرعت دانلود کمتر از ۲۴ مگابیت بر ثانیه و سرعت آپلود کمتر از 2 مگابیت روبه‌روست. در مقابل، اینترنت VDSL روی بسترهای کابل‌های شبکه است و برخلاف ADSL از خطوط تلفن ثابت شهری برای انتقال اطلاعات استفاده نمی‌کند و نیاز به کابل‌کشی دارد. سرعت دانلود روی اینترنت VDSL تقریبا پنج برابر سرعت دانلود ADSL و سرعت آپلود آن نیز ۱۰ برابر ADSL است.

 

جدیدترین آمارهای ارائه شده از سوی سازمان تنظیم مقررات نشان می‌دهند تعداد مشترکان خانگی و تجاری ارتباطات پهن‌باند ثابت تا پایان سال ۱۳۹۹، بیش از ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار عدد بوده که از فناوری‌های اینترنت پرسرعت، شامل ADSL، VDSL،FTTX و TD-LTE با سرعت‌های متفاوت بهره می‌برند. 

 

مطابق آمارهای ارائه شده، هم اکنون ۸ میلیون و ۵۷۰ هزار اشتراک در حوزه اینترنت ثابت مربوط به فناوری ADSL است و مشترکان TDLET به حدود یک میلیون و ۴۸۵ هزار نفر رسیده‌اند. این درحالی است که ۱۵۹ هزار نفر از طریق فناوری FTTH و ۳۸۲ هزار نفر نیز از طریق وای‌فای به اینترنت متصل می‌شوند.

 

 در میان مشترکان اینترنت پهن باند ثابت، حدود ۲ میلیون مشترک خانگی، با سرعت متوسط ۲۰ مگابیت به اینترنت متصل می‌شوند و ۴ میلیون مشترک اینترنتی با سرعت ۲ تا ۱۰ مگابیت دارند.

 

 طبق آمار سازمان تنظیم مقررات، تعداد مشترکان خانگی اینترنت X-DSL مربوط به شرکت مخابرات ایران، بیش از چهار میلیون و ۵۹۹ بوده و تعداد اشتراک‌های اداری و تجاری این سرویس، بیش از ۳۳۶ هزار بوده که مجموع اشتراک‌های سرویس را به چهار میلیون و ۹۳۵ هزار و ۶۶۲ می‌رساند.

 

اینترنت فیبر نوری (FTTx) مبتنی بر کابل‌های فیبر نوری است و از کابل‌های مسی یا خطوط تلفن استفاده نمی‌کند و همان کابل‌های فیبر نوری انتقال‌دهنده اطلاعات هستند. از آنجا که اینترنت فیبر نوری از سیگنال‌های نوری استفاده می‌کند، کیفیت و سرعت بیشتری نسبت به ADSL و VDSL دارد و می‌تواند یک کیفیت و سرعت را بدون در نظر گرفتن فاصله کاربر تا سرویس‌دهنده ارائه دهد و سرعتی بالغ بر یک گیگابیت دارد.

 

 آمار رگولاتوری حاکی از آن است که تعداد مشترکان خانگی اینترنت فیبر نوری مخابرات ایران تا پایان سه ماه چهارم سال ۱۳۹۹، بالغ ‌بر ۱۴۹ هزار و ۱۵۴ بود و تعداد اشتراک‌های اداری و تجاری این سرویس، ۱۰ هزار و ۲۶۸ بوده که مجموع اشتراک‌های فیبر نوری مخابرات را به ۱۵۹‌هزار و ۴۲۲ می‌رساند.

 

  وضعیت توسعه خطوط تلفن ثابت و سیار

خطوط تلفن ثابت و سیار یکی از پایه‌ای‌ترین راه‌های ارتباطی به حساب می‌آیند. داده‌های ارائه شده توسط رگولاتوری درباره وضعیت خطوط تلفن ثابت و سیار کشور نشان می‌دهد تا پایان سه ماه چهارم سال 99، تعداد کل خطوط تلفن ثابت منصوبه 38 میلیون و 762 هزار و 440 خط بوده که از این تعداد حدود 29 میلیون و 139 هزار خط فعال و دایر هستند. با این حساب ضریب نفوذ تلفن ثابت در کشور 67/ 34 درصد برآورد شده است.

 

داده‌های ارائه شده از وضعیت توسعه تلفن همراه در کشور تا پایان سال 99 نشان می‌دهد، تعداد 24 میلیون و 33 هزار خط دائمی و 107 میلیون و 21 هزار خط اعتباری تلفن همراه در سه اپراتور اصلی کشور یعنی همراه اول، ایرانسل و رایتل فعالند. ضریب نفوذ تلفن همراه تا پایان سال 99، به حدود 156 درصد رسیده است. اپراتور همراه اول با ایجاد پوشش جمعیتی 5/ 96 درصدی، بیشترین پوشش را ایجاد کرده و اپراتورهای ایرانسل با 21/ 87 درصد و رایتل با 04/ 58 درصد در رده‌های بعدی قرار دارند.

 

  افزایش نارضایتی کاربران از عملکرد مخابرات

سامانه ثبت و پاسخگویی به شکایات ۱۹۵ برای رسیدگی به شکایت‌های مردمی در حوزه‌های مختلف ارتباطات و فناوری اطلاعات شامل تلفن ثابت، اینترنت، تلفن همراه، خدمات پستی، تشعشعات و دفاتر پیشخوان راه‌اندازی شده است که کاربران می‌توانند شکایت خود نسبت به اپراتورها و سرویسی که از آن استفاده می‌کنند را گزارش بدهند. پیمان قره داغی، دبیرکل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوری با اشاره به افزایش دو برابری تعداد شکایات ثبت شده در سامانه ثبت و پاسخگویی به شکایات (۱۹۵) گفت: در سال گذشته ۲۱۴ هزار و ۸۱۸ شکایت و در سال ۹۸، ۱۱۸ هزار و ۷۸۷ شکایت در سامانه ۱۹۵ ثبت شده است که سهم شرکت مخابرات ایران در سال گذشته ۹۱ هزار و ۳۷۸ شکایت و در سال ۹۸، ۴۱ هزار و ۱۰۴ شکایت بوده است. 

 

به این ترتیب سهم شرکت مخابرات ایران از کل شکایات ثبت شده در سامانه ثبت و پاسخگویی به شکایات، از ۳۴ درصد در سال ۹۸ به بیش از ۴۲ درصد در سال ۹۹ افزایش پیدا کرده است.

 

وی با اشاره به اینکه در سال ۹۸، ۲۳ هزار و ۷۵۴ شکایت و در سال گذشته، ۴۳ هزار و ۷۱۰ شکایت در سامانه ۱۹۵ درباره اینترنت شرکت مخابرات ثبت شده است، افزود: عدم تضمین کیفیت سرویس ارائه شده، ارائه خدمات پشتیبانی نامطلوب، عدم جمع‌آوری سرویس، تاخیر در نصب و راه‌اندازی و... از شکایات پرتکرار این حوزه هستند. 

 

مدیرکل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوری عنوان کرد: در حوزه تلفن ثابت نیز در سال ۹۸، ۱۷ هزار و ۳۵۰ شکایت از شرکت مخابرات ایران ثبت شده است که این رقم در سال ۹۹ به ۴۷ هزار و ۶۶۸ مورد افزایش پیدا کرده است. قطع ارتباط، ارائه خدمات پشتیبانی نامطلوب، عدم تامین کابل سرقت شده، عدم واگذاری خط تلفن ثابت ثبت‌نام شده و... از موضوعات شکایات پرتکرار حوزه تلفن ثابت شرکت مخابرات بودند.

 

براساس اطلاعات ارائه شده توسط رگولاتوری، علاوه بر افزایش نارضایتی کاربران از عملکرد و سرویس‌های ارائه شده از سوی مخابرات، عملکرد این شرکت در پاسخگویی به شکایات نیز با افت همراه بوده است.

 

 به گفته قره‌داغی متوسط زمان پاسخگویی به شکایات شرکت مخابرات ایران از ۹ روز در سال ۹۸ به ۱۵ روز در سال ۹۹ افزایش پیدا کرده است؛ درحالی‌که متوسط زمان پاسخگویی به شکایات سایر اپراتورها از ۱۱ روز در سال ۹۸ به ۹ روز در سال ۹۹ کاهش یافته است.

 

 مدیرکل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوری با تاکید بر اینکه درسال گذشته جلساتی با شرکت مخابرات برای رفع این مشکلات و شکایت‌ها برگزار کرده است، گفت: استان‌های گلستان با ۵۳ روز، گیلان با ۴۰ روز و البرز با ۲۶ روز بیشترین متوسط زمان پاسخگویی و استان‌های سمنان، یزد، قزوین و ایلام با کمتر از دو روز، کمترین متوسط زمان پاسخگویی را در سامانه ۱۹۵ در سال ۹۹ دارا بودند.

 

قره‌داغی در این گزارش سهم هر استان را از میزان شکایات ثبت شده به‌صورت جداگانه اعلام کرد. به گفته او استان‌های تهران با ۳۱ درصد، خراسان رضوی با ۱۴ درصد و خوزستان با ۷ درصد، به ترتیب بیشترین سهم از شکایت‌ها را داشته‌اند و استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و ایلام با سهمی زیر یک درصد، کمترین سهم از کل شکایات مربوط به شرکت مخابرات ایران در سال ۹۹ را دارا بودند.