پشت پرده تجارت «لایک» و «فالو» در ایران
فروش لایک (پسندیدن) و فالوئر (دنبال‌کننده)، جذب فالوئرهای کاملا واقعی، خرید و فروش اکانت (نام کاربری)، مزایده اکانت! ... این واژه‌ها عبارات تازه‌ای در اقتصاد ایران است؛ عباراتی که از نوعی کسب‌وکار جدید خبر می‌دهد.
با فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی در ایران و جهان، بسیاری از روش‌های تبلیغاتی ارزش خود را از دست داده‌اند یا اعتبار گذشته را ندارند. حالا بیشتر از ١٦ میلیون کاربر ایرانی بیشتر وقت آزاد خود را با اینترنت موبایل می‌گذرانند و همین موضوع باعث شده است که هدف‌گذاری تبلیغاتی کمپانی‌های تجاری و حتی تولیدکنندگان خانگی و توزیع‌کنندگان خرد تغییر کند و برای معرفی کالا و خدماتشان به شبکه‌های اجتماعی متوسل شوند.
این مسأله بازار تازه‌ای برای فروش مخاطب! به فعالان اقتصادی و صاحبان مشاغل ایجاد کرده است؛ بازاری که نه‌تنها تک‌تک کاربران و لایک و فالوی آنها را صاحب ارزش تجاری می‌شناسد که مدل جدید سلبریتی‌ها یا مشاهیر دنیای مجازی را نیز از قلم نینداخته و از آنها برای مقاصد تجاری بهره‌برداری می‌کند؛ سلبریتی‌هایی که با گسترش ارتباطات و تسهیل دسترسی مردم جهان به یکدیگر پا به عرصه چهره‌ها گذاشته‌اند و گاهی تنها یک کاربر معمولی از کشوری دوردست هستند که توانسته‌اند با مطالب و عکس‌های خود توجه میلیون‌ها کاربر جهانی را به خود جلب کنند.
همین نگاه اقتصادی به ظرفیت‌های فضای مجازی، بازار متفاوتی برای خرید و فروش لایک و فالوئر (مخاطب مجازی) به‌راه انداخته است. فعالان این بازار می‌گویند: با ریزش مخاطبان فیس‌بوک، در حال حاضر اینستاگرام پرمخاطب‌ترین شبکه اجتماعی در ایران است و بیشتر خدمات تجاری مربوط به مشاغل ایرانی در این محیط عرضه می‌شود؛ خدماتی که شغل نوپای «مدیریت صفحات مجازی» یا «ادمین» را در ایران کلید زده است و زنان خانه‌دار ایرانی جزو اولین متقاضیان آن به شمار می‌آیند.
قیمت هر مخاطب بین یک تا ٢٠ تومان
هر فالوئر ایرانی در فضای مجازی حدودا بین یک تا ٢٠ تومان قیمت دارد. قیمت هر یک فالوئر به تعداد تقاضایتان بستگی دارد. هرچه تعداد فالوئر بیشتری بخواهید قیمت یک فالوئر گران‌تر می‌شود. به‌عنوان مثال برای خرید ٣٠ هزار فالوئر نیاز به ١٤٠ هزار تومان دارید و به عبارتی برای هر فالوئر تنها ٤ تومان می‌پردازید. در حالیکه ١٠٠ هزار فالوئر یک میلیون و ٦٠٠ هزار تومان هزینه دارد و باید برای هر فالوئر حدود ١٦ تومان پرداخت شود. از این میان، لایک و فالوئر ایرانی قیمت بیشتری دارد و تقریبا دو برابر فالوئر و لایک خارجی ارزش‌گذاری می‌شود. فعالان تبلیغاتی می‌گویند این موضوع به خاطر ارزش تجاری بالاتر فالوئرهای ایرانی است زیرا آنها مخاطبان اصلی کالا و خدمات ایرانی هستند. برای افزایش فالوئرها نیز بازه زمانی مشخصی وجود دارد. به‌طور معمول برای خرید فالوئرهای کم که بین ٢ تا ٣٠ هزار نفر هستند یک تا ٥ ساعت زمان نیاز است و برای خرید فالوئرهای بیشتر گاهی ناچارید تا ٣ روز هم صبر کنید.
خرید صفحه توجیه اقتصادی ندارد
فروش صفحات آماده با فالوئرهای بالا، یکی دیگر از پکیج‌های این بازار است. در این پکیج صاحبان کالا و خدمات به جای تلاش برای افزایش مخاطبان خود، یک صفحه پرمخاطب را خریداری می‌کنند. آنها با تغییر رمز عبور، مالک جدید آن صفحه می‌شوند و از ظرفیت مخاطبانش برای تبلیغ کالا و خدمات خود بهره‌برداری می‌کنند. البته به گفته فعالان این بازار، خرید صفحه آماده به صاحبان کالاهای تجاری توصیه نمی‌شود. بهتر است آنها با چند مشاوره خوب تبلیغاتی صفحه شخصی خود را رشد بدهند و صاحب ارزش تجاری کنند.
صاحب یک شرکت تبلیغاتی در فضای مجازی در این‌باره توضیح می‌دهد: شرکتهای تبلیغاتی می‌توانند فالوئرهای مورد نظر صاحب مشاغل را پیدا و جذب کنند. مثلا یک شرکت که در زمینه کالای صنعتی فعالیت می‌کند، نیازی به مخاطب خانه‌دار ندارد، بنابراین نگه داشتن این مخاطب با هر ترفند، نه توجیه اقتصادی دارد و نه اصولا حضور او برای فعالان اقتصادی تولید ارزش افزوده می‌کند. بنابراین صاحبان مشاغل تجاری باید با شرکتهای تبلیغاتی مشورت کنند تا برای آنها مخاطب موردنظرشان را جذب کنند.
اما با این وجود، صفحات آماده با فالوئرهای بالا با قدرت هرچه تمام‌تر در این عرصه حضور دارند. آنها با تبلیغ عکس و صفحه متقاضیان، از ظرفیت فالوئرهای خود برای افزایش لایک و مخاطب مشتریانشان استفاده می‌کنند یا سفارش‌های موردی تبلیغات کالاها را می‌پذیرند. به تبلیغ صفحه و عکس متقاضیان در اصطلاح این بازار، «شات کردن» عکس و پیج می‌گویند و ادمین صفحات پرطرفدار با قرار دادن لینک و عکس مشتری از فالوئرهای خود می‌خواهد که آن را دنبال کنند. شات کردن عکس و پیج قیمت‌های متفاوتی دارد. اینکه تعداد فالوئرهای صفحه میزبان چقدر باشد و تبلیغ در چه مدت زمانی به نمایش درآید فاکتورهای تعیین‌کننده برای قیمت این نوع خدمات است.
قیمت شات عکس در این صفحات معمولا بین ١٠٠ هزار تا یک میلیون تومان است. بیشترین قیمت برای تبلیغ یک ماهه و در ٤٠ تا ٥٠ صفحه پرطرفدار است که معمولا در معرض دید ٦ تا ٧ میلیون نفر است. در این میان مالکان صفحه‌های پرطرفدار برای جذب مخاطب از هیچ ترفندی روی‌گردان نیستند. خودشان را جای هنرپیشه‌ها و ورزشکاران مشهور جا می‌زنند، عکس کاربران خوش تیپ و قیافه را منتشر می‌کنند، به زندگی خصوصی افراد سرک می‌کشند، شایعه درست می‌کنند و خلاصه هرکاری که باعث شود بازدیدهای صفحه‌ای بالا برود. بازدیدها که به بیشتر از ٢٠ یا ٣٠ هزار تا رسید نوبت به بهره‌برداری تجاری می‌رسد.
آقایان، خریدار عمده لایک و فالوئرهای تقلبی!
در این بازار خدماتی، فروش لایک و فالوئر فیک یا جعلی نیز رونق خاصی دارد! صفحات فیک یا تقلبی معمولا توسط ادمین‌ها و فعالان این بازار طراحی می‌شود. برای ایجاد صفحه فیک در اینستاگرام محدودیت‌های سختگیرانه‌ای وجود ندارد و تنها با داشتن یک خط تلفن و چند ایمیل مختلف می‌توان صفحات جعلی ایجاد کرد. لایک و فالوئرهای جعلی قیمت کمتری دارند و با عبارات جالبی تبلیغ می‌شوند. عباراتی که بعضا منکر جعلی بودن محصولشان نمی‌شوند. «ارزان‌تر بخرید و در هزینه‌هایتان صرفه‌جویی کنید»، «تعداد بازدیدکننده‌های بالا، مخاطبان واقعی را کنجکاو می‌کند»، «شما نیازمند ترکیب مخاطب واقعی و جعلی هستید!» و ... عبارات و توضیحاتی است که با آن لایک‌ها و فالوئرهای تقلبی را تبلیغ می‌کنند.
مدیر فروش یک شرکت تبلیغاتی در این‌باره توضیح می‌دهد: فالوئرها و لایک‌های فیک معمولا حدود نصف پکیج‌های واقعی قیمت دارند. البته این نوع محصولات نیز طرفداران خاص خود را دارند. بسیاری از اشخاص به دنبال خرید مخاطبان فیک هستند زیرا این موضوع باعث می‌شود سایر مخاطبان دنیای مجازی نسبت به یک صفحه پربازدید ولی جعلی کنجکاو شوند اما مخاطب جعلی برای کمپانی‌های تولیدی جذابیتی ندارد و آنها به دنبال مخاطبان واقعی و تبلیغ کالایشان هستند. به همین دلیل صاحبان مشاغل تجاری با وسواس خاصی واقعی یا فیک بودن فالوئرها را بررسی می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: البته در مشاغل تجاری نیز جعلی‌ها برای شروع بد نیستند و می‌توانند نوعی بازارگرمی برای کالایی خاص به‌شمار آیند اما معمولا صاحبان کالا و خدمات به این موضوع اعتقاد ندارند و تمایل دارند از همان ابتدا هدفمند عمل کنند.
او درباره اینکه بیشتر چه تیپ اشخاصی خریدار فالوئر تقلبی هستند، می‌گوید: بازیگران، ورزشکاران و خواننده‌ها یک گروه از مشتریان فالوئرهای فیک هستند. دسته‌ای دیگر از مشتریان فالوئرهای فیک افرادی هستند که به دنبال دیده شدن و شهرتند. مثلا نویسندگان، شاعران و نوازندگان تازه‌کار یا اشخاص کاملا معمولی که تب شهرت دارند و از این میان، کاربران مرد بیشتر به دنبال خرید فالوئرهای فیک هستند تا کاربران زن. نرم‌افزارهای افزایش لایک و فالو به جز بازارگرمی شرکتهای تبلیغاتی برای خرید لایک و فالوئر در فضای مجازی، تعدادی از شرکت‌ها برای نرم‌افزارهایی تبلیغ می‌کنند که می‌تواند لایک و فالوئر افراد را به میزان دلخواه افزایش دهد.
مالک یک شرکت تبلیغاتی در این‌باره توضیح می‌دهد: کاربران به هیچ عنوان نباید به این نرم‌افزارها و هر فروشنده لایک و فالوئر اعتماد کنند زیرا بسیاری از این نرم‌افزارها توسط هکرها نوشته می‌شود، اما از آنجا که اینستاگرام دارای امنیت بسیار بالایی است و هک‌کردن آن بسیار دشوار است، هکرها با ارائه این نرم‌افزارهای تقلبی و نه‌چندان کارا تلاش می‌کنند به اطلاعات کاربران و از طریق آن به اکانت افراد دست پیدا کنند.
وی ادامه می‌دهد: به جز هکرها، فروشندگان متقلب لایک و فالوئر می‌توانند با گرفتن یوزر و پسورد افراد و تغییر آن، مالک صفحه اینستاگرام اشخاص شوند و از آن بهره‌برداری شخصی کنند، بنابراین به خریداران لایک و فالوئر توصیه می‌شود به هیچ عنوان نرم‌افزارهای افزایش لایک و فالوئر را خریداری نکنند و برای خرید لایک و فالوئر به هیچ عنوان پسورد خود را در اختیار فروشندگان قرار ندهند زیرا افزایش لایک و فالوئر صفحات هیچ نیازی به رمز عبور افراد ندارد.
خانه‌دارها بیشترین متقاضیان شغل «ادمین»
«ادمین» یا مدیریت صفحات مجازی یکی از جدیدترین مشاغل ظهوریافته در ایران است. آنها صفحات مجازی صاحبان مشاغل و خدمات، بازیگران و مشاهیر را اداره می‌کنند و در قبال آن دستمزد دریافت می‌کنند.
یک فعال در فضای مجازی در این‌باره توضیح می‌دهد: این حرفه نوظهور هنوز به اندازه کافی در ایران جا نیفتاده است، در حالیکه مدیریت تبلیغاتی صفحات مجازی در سایر کشورهای جهان به سرعت به‌عنوان یک شغل جدید مطرح و فراگیر شده است، در ایران شاید ٢ تا ٣ شرکت بزرگ تبلیغاتی هستند که به صورت حرفه‌ای به این کار پرداخته‌اند و سایر فعالیت‌هایی که در این زمینه می‌بینید متعلق به اشخاص یا دفاتر کوچک تبلیغاتی است.
او اضافه می‌کند: در ایران مشاهیر کمتر برای صفحاتشان ادمین استخدام می‌کنند و استخدام ادمین برای تبلیغ کالاهای فرهنگی بیشتر رواج دارد که در این دسته از تقاضاها، تولیدکنندگان یک کالای فرهنگی مانند سریال و برنامه تلویزیونی، کنسرت یا تئاتر درخواست ایجاد صفحاتی را دارند که در آن با مخاطبشان ارتباط برقرار کنند. این در شرایطی است که شرکت‌ها و برندهای تجاری گرایش بیشتری به استخدام ادمین‌ها نشان می‌دهند.
وی تأکید می‌کند: ادمین‌های حرفه‌ای، فوت و فن جذب مخاطب را بهتر از بقیه می‌دانند. به‌عنوان مثال آنها برای ارتباط با مخاطبان یک برنامه تلویزیونی آنها را به صورت دوره‌ای و در بازه‌های زمانی کوتاه فالو (پیگیری) و سپس آنفالو (پیگیری نکردن) می‌کنند. اینکه یک برنامه تلویزیونی مخاطبان خود را به‌صورت فردبه‌فرد برای فالو شدن گزینش کند، حس خوبی در مخاطب ایجاد می‌کند و او را به نوعی به محصول فرهنگی تولیدشده، وفادار می‌کند.
او می‌گوید: این استراتژی تبلیغاتی در صفحات مجازی مشاهیر و محصولات جهانی نیز وجود دارد. به‌عنوان مثال چندی قبل مسی بازیکن آرژانتینی یک کاربر ایرانی را به مدت یک روز فالو کرد که این موضوع به شهرت همین کاربر در دنیای مجازی منجر شد و تعداد دنبال‌کننده‌هایش را ظرف همان یک روز به چند هزار نفر افزایش داد.
این فعال تبلیغاتی در دنیای مجازی، درباره جزئیات شغلی ادمین‌ها توضیح می‌دهد: ادمین‌ها معمولا ٢ تا ٥ ساعت در روز برای کارشان زمان می‌گذارند و در کنار این حرفه، فعالیت‌های جانبی دیگری دارند که درآمد آنها را افزایش می‌دهد؛ فعالیت‌هایی مانند ایجاد صفحات پرمخاطب و تبلیغ متقاضیان در این صفحات، فروش پیج یا اداره چند پیج تبلیغاتی به صورت همزمان.
او ادامه می‌دهد: درآمد ادمین‌ها وابسته به میزان فعالیتشان متغیر است اما حداقل درآمد ماهانه آنها می‌تواند حدود یک میلیون و حداکثر ١٠ میلیون تومان باشد.
این فعال تبلیغاتی درباره متقاضیان شغل مدیریت صفحات مجازی نیز توضیح می‌دهد: بیشتر ادمین‌های ایرانی خانم‌های خانه‌دار هستند؛ افرادی که فرصت آزادتری نسبت به بقیه دارند و در عین‌حال خواهان یک شغل خانگی و بی‌نیاز از حضور در محل کار هستند. آنها با شرکتهای تبلیغاتی وارد قرارداد می‌شوند و پروژه‌های تبلیغاتی این شرکت‌ها را در فضای مجازی به عهده می‌گیرند.