سال‌های زیادی مردم برای دریافت یک خط تلفن ثابت، ثبت‌نام می‌کردند و در نوبت می ماندند تا اینکه سرانجام واگذاری سرویس تلفن ثابت در کشور به روز شد. اما اکنون به گذشته بازگشته‌ایم و در بسیاری از مناطق کشور، صف طولانی و بلاتکلیف برای خرید تلفن ثابت ایجاد شده است. مشکلات امروز مردم برای دریافت تلفن ثابت را از یک مقام مسوول پیگیری کرده‌ایم.
در روزهای نه چندان دوری واگذاری سرویس تلفن ثابت در کشور به روز بود. این دستاورد مهم بعد از اینکه مردم برای دریافت یک خط تلفن، سال ها ثبت نام می کردند و در نوبت می ماندند به دست آمده بود.
اما همچنان که با گذشت زمان تلفن همراه به ابزاری فراگیر بین مردم تبدیل شد و ضرورت وجود تلفن ثابت را کمتر کرد، وضعیت واگذاری تلفن ثابت هم رو به افول گذاشت. اما نیاز به این سرویس هیچ گاه از بین نرفت.
امروز دیگر در بسیاری از مناطق کشور، واگذاری تلفن ثابت نه تنها به روز نیست؛ بلکه زمان تقریبی مشخصی هم برای جلو رفتن صف های طولانی دریافت آن ارائه نمی شود.
این وضعیت تقریبا از زمانی پیش آمد که شرکت مخابرات ایران از یک شرکت دولتی به یک شرکت خصوصی در بورس تغییر وضعیت داد و با جدا شدن بخش مهم و بزرگی از بدنه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از آن، مشکلات عدیده دامن گیر این صنعت شد.
مدت ها است که مسوولان مخابرات، نگاه غیرمنطقی وزارت ارتباطات به شرکت مخابرات و مهم تر از همه اصرار دولت بر ثابت نگه داشتن تعرفه های مخابراتی را دلیل اصلی مشکلات متعدد این شرکت می دانند.
درباره مشکلات امروز مردم برای دریافت تلفن ثابت، با محمدرضا بیدخام، مدیر کل ارتباطات و امور بین الملل شرکت مخابرات گفت وگو کرده ایم و پاسخ سوالات مهم و پرتکرار مشترکان این شرکت درباره توسعه تلفن ثابت را از این مقام مسوول جویا شده ایم.
این گفت وگو را از یک سوژه داغ آغاز کرده ایم. از ماجرای فروش اجباری اینترنت و مودم همراه با خط تلفن.
ماجرای فروش اینترنت، مودم و خط تلفن چیست؟
ماجرای مشکلی که از آن به عنوان فروش اینترنت و مودم روی خط تلفن ثابت نام برده می شود، چیست؟
بیدخام: در شرایطی که تعرفه های تلفن ثابت ۱۲ سال است که تغییری نداشته است و ترمیم نشده است؛ طبیعی است که در ارائه خدمات مخابراتی در برخی مناطق دچار مشکل هستیم. دیگر در شرکت مخابرات ایران از سرویس های قدیمی مثل کابل کشی سیم مسی استفاده نمی کنیم و از تکنولوژی های جدید استفاده می کنیم. به دلیل اینکه قیمت تکنولوژی های جدید بالا است تلاش می کنیم که سرویس های مخابراتی را به صورت باندل ارائه کنیم؛ به این معنا که سرویس ثابت و اینترنت را با هم عرضه کنیم. اینترنتی که در این سرویس باید به مشترک واگذار شود نیاز به یک مودم مخصوص دارد که باید با تکنولوژی ای که در مخابرات مورد استفاده قرار گرفته است سازگاری داشته باشد.
قیمت این مودم تقریبا بین یک میلیون و 300 هزار تومان تا یک میلیون و 900 هزار تومان است که البته مشترک می تواند شخصاً هم این مودم را از بازار تهیه کند؛ فقط باید مودمی که خریداری می کند با تکنولوژی مخابرات سازگار باشد. بنابراین ما اجباری در فروش مودم به مشترک نداریم. کل ماجرا هم همین است که توضیح دادم.
مخابرات خط تنها می فروشد یا نمی فروشد؟
صحبت های شما به عنوان یک مقام مسئول در شرکت مخابرات ایران مبنی بر دلایل پشت این ماجرا را شنیدیم. با در نظر گرفتن دلایل های مطرح شده توسط شما، اکنون این سوال مطرح می شود که بالاخره اگر در حال حاضر یک مشتری به مخابرات مراجعه کند و یک خط تلفن ثابت با قیمت مصوب 218 هزار تومان بخواهد، آیا مخابرات به او این خط را می فروشد یا امکان فروش خط بدون اینترنت فراهم نیست؟
بیدخام: اگر در منطقه مورد تقاضای مشتری امکانات وجود داشته باشد، باید خط به او فروخته شود.
با این حساب اگر در منطقه ای که مشتری درخواست تلفن ثابت کرده است امکانات نداشته باشد، رویه چگونه خواهد بود؟
بیدخام: قاعده این است که به مشتری گفته می شود که فرم ثبت نام دریافت تلفن ثابت را پر کند و پس از بررسی امکانات و در صورت فراهم شدن امکانات، تلفن ثابت به او واگذار خواهد شد. اما به طور کلی تلاش مان در شرکت مخابرات ایران این است که انشاالله بتوانیم پاسخ همه بررسی های امکانات را مثبت کنیم.
باید این موضوع را در نظر داشته باشید که در حال حاضر قیمت تلفن ثابت 218 هزار تومان است؛ در حالی که میانگین قیمت تمام شده یک خط تلفن ثابت برای شرکت مخابرات ایران حدود سه میلیون تومان برآورد شده است. در نتیجه ارائه تلفن ثابت با قیمت های فعلی اساساً توجیه اقتصادی ندارد. با این حال تلاش ما بر این است که تلفن ثابت را در همه مناطق ارائه کنیم.
چرا مخابرات برای واگذاری خط تنها امکانات ندارد اما خط با اینترنت موجود دارد؟
با این توضیحات باز هم این سوال مطرح می شود که چرا وقتی مشترک، تقاضای خرید تلفن ثابت تنها و بدون سرویس اینترنت را دارد، مخابرات امکانات ندارد؛ اما وقتی خط را با اینترنت و مودم درخواست می کند مخابرات آماده واگذاری سرویس است؟
بیدخام: این موضوع همه جا صدق نمی کند؛ بلکه فقط مختص به مناطقی است که مخابرات در آنها از تکنولوژی های جدید استفاده می کند. فقط در این مناطق سرویس مخابراتی به صورت باندل ارائه می شود که سرویس ثابت به همراه اینترنت ارائه خواهد شد؛ زیرا در این مناطق قیمت تمام شده سرویس بیشتر از مناطقی که فناوری جدید در آنها استفاده نشده است.
فروش اینترنت با مودم روی خط قانونی است؟
وقتی که به سابقه این مشکل رجوع می کنیم متوجه می شویم که مشکل جدید نیست و از چند سال پیش تاکنون ابراز شده است. حتی در دوره ای مدیرعامل وقت شرکت مخابرات ایران گفته بود که اجبار به فروش اینترنت روی خط تلفن ثابت تخلف است. اکنون وضعیت این نوع فروش از نظر قانونی و غیرقانونی بودن چگونه است؟ اکنون با توضیحات امروز شما، آیا به دلیل اینکه مخابرات با کمبود امکانات مواجه است و این نوع فروش ناشی از نداشتن راه چاره دیگر است، پس در نتیجه دیگر تخلف نیست؟ وضعیت چگونه است؟
بیدخام: همان طور که مدیرعامل وقت، آقای صدری گفته اند ما اجباری در فروش نداریم و اگر موردی بوده است به ما اعلام کنید که بررسی می کنیم.
دلایل موجود را توضیح دادم که همان محدودیت امکانات فنی بود.
مردم سرگردان در بازار تلفن ثابت
در حال حاضر در برخی از مناطق تهران، فقط شرکت مخابرات ایران است که تلفن ثابت واگذار می کند که شرایط واگذاری آن هم به این شکل است. آیا از نظر رقابت در بازار و ایجاد انحصار در ارائه یک سرویس مانند سرویس تلفن ثابت این وضعیت پذیرفته شدنی است؟
بیدخام: ۱۸ شرکت خصوصی دیگر هم مجوز فروش تلفن ثابت را دارند؛ اما کدام یک از این شرکت ها به مردم تلفن ثابت واگذار کردند؟ فقط شرکت مخابرات ایران پاسخگوی تلفن مردم است. کسی سراغ این شرکت ها نمی رود که بپرسد شما که مجوز واگذاری تلفن ثابت دارید چرا تلفن ثابت به مردم نمی دهید؟ چرا آن شرکت ها تلفن ثابت واگذار نمی کنند؟ زیرا اصلاً واگذاری تلفن ثابت صرفه اقتصادی ندارد. هزینه نگهداری تلفن ثابت بسیار بالا است.
در حال حاضر درآمد هر خط تلفن ثابت در ماه 5 هزار و 800 تومان تا 6 هزار و 400 تومان است اما به صورت ماهیانه باید برای نگهداری یک خط تلفن 21 هزار تومان هزینه کرد. یک گپ هزینه در این میان وجود دارد که قابل چشم پوشی نیست. با تعرفه های 12 سال پیش در حوزه تلفن ثابت چه کسی حاضر است در بازار تلفن ثابت سرمایه گذاری کند؟
مردم هم در کشور ارتباطات را با شرکت مخابرات می شناسند.
درآمد هر خط تلفن ثابت در ماه 5 هزار و 800 تومان تا 6 هزار و 400 تومان و هزینه نگهداری آن 21 هزار تومان است
راه کارهای موقتی و کم هزینه واگذاری خطوط ثابت، قدیمی شده اند
در یک برهه ای شرکت مخابرات ایران در برخی از مناطق که با مشکل در توسعه شبکه مواجه بودند، با راهکارهای موقت و کم هزینه تری مانند خطوط PCM برقراری ارتباط تلفن ثابت را ممکن می کرد که این روش ها کیفیت پایین تری از سرویس را ارائه می دادند؛ این راهکارها اکنون حذف شده اند و به طبع تعداد افرادی که در نوبت دریافت خط تلفن ثابت هستند افزایش پیدا کرده است. آیا این امکان وجود نداشت که به دلیل شرایط خاصی که وجود دارد این راهکارها ادامه یابند تا حداقل نیازهای ساده برخی از متقاضیان برطرف شود؟
بیدخام: تا جایی که بتوانیم در ارائه خدمت محدودیتی برای مردم نداریم. سیستم PCM به صورت چهار خط یا ۶ خط مورد استفاده قرار می گرفت که البته کیفیت بالایی نداشت. اما نکته اصلی این است که دایری تلفن ثابت هزینه بر شده است و دیگر مانند گذشته نیست. طبیعی است که با تعرفه های 12 سال پیش مصوب کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات برای تلفن ثابت، دایری یک خط تلفن ثابت با قیمت تمام شده 3 میلیون تومان اصلاً همخوانی ندارد.
امیدوار هستیم که با شروع مدیریت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تمامی قوانین موجود در این زمینه مورد بازنگری قرار گیرد.
مودمی که مخابرات همراه با خط می فروشد گران تر است؟
در تجربه هایی که در باندلینگ سرویس ها در ایران وجود دارد دیده می شود که قیمت کالایی که به صورت باندل با سرویس فروخته می شود از بازار آزاد گران تر است. این در حالی است کالایی که همراه با سرویسی عرضه می شود قاعدتا باید نسبت به بازار ارزان تر باشد تا برای مشتری جذاب شود؛ به گفته مشترکین شرکت مخابرات ایران، مودم اینترنتی که مخابرات روی خط تلفن ثابت به مردم عرضه می کند گران تر از قیمت بازار است. این طور است؟
بیدخام: نوع تکنولوژی که با توجه به محدود امکانات فنی در مخابرات استفاده می شود، نیاز به نوع مخصوصی از مودم دارد که قیمت آن همان طور که توضیح دادم یک میلیون و 300 هزار تومان تا یک میلیون و 900 هزار تومان است.
این گفته شما زمانی صدق می کند که تعرفه های سرویس منطقی باشد. وقتی تعرفه ها منطقی نباشد این گفته هم در عمل اتفاق نمی افتد.
چرا مودم سازگار با اینترنت مخابرات انقدر خاص است؟
این موضوع که شما به آن تاکید دارد که مودمی که برای اینترنت مخابرات قابل استفاده است از مدل خاصی است، شائبه انحصار را هم ایجاد می کند. اصلا چرا فقط مودم خاصی با تجهیزات مخابرات قابل استفاده است و مخابرات از تجهیزات خاصی استفاده می کند که با مدل خاصی از مودم سازگار است که مدل های آن در بازار کم است و مردم نمی توانند بین چند مدل انتخاب کنند؟
بیدخام: همانطور که به صورت شفاف توضیح داده ام به دلیل اینکه با محدودیت امکانات فنی مواجه هستیم، ناگزیر هستیم که از تجهیزات فنی خاص استفاده کنیم که این تجهیزات هم نیاز به مودم مخصوص به خود دارد. شرایط امروز ما شرایط معمولی نیست.
به گفته مشترکان جابجایی خط تلفن ثابت هم انجام نمی شود، دلیل این موضوع چیست؟
بیدخام: تغییر مکان تلفن حدود 110 هزار تومان تا 130 هزار تومان برای شرکت مخابرات هزینه دارد؛ در حالیکه مخابرات باید برای ارائه این سرویس 10 هزار تومان از مردم بگیرد. کجای این معادله منطقی است؟ نیاز است واقعا یک مرجع حرف های ما را بشنود و ببیند اصلا درست می گوییم یا درست نمی گوییم؟ امروز دیگر رسیدگی وضع تلفن ثابت بسیار حیاتی شده است.
تا زمانی که قیمت تمام شده سرویس تغییر مکان با تعرفه های موجود همخوانی ندارد، امکان تغییر مکان خط تلفن ضعیف است و احتمال ارائه این سرویس کم است.
تغییر مکان تلفن حدود 110 هزار تومان برای شرکت مخابرات هزینه دارد اما تعرفه این سرویس 10 هزار تومان است
در برخی از مناطق تهران مانند منطقه 7 مخابرات و منطقه شرق تهران چندین سال است که مشکل توسعه وجود دارد و مردم حتی برای دریافت یک خط تلفن ثابت نوبت های طولانی گرفته اند، با این شرایط، وضعیت توسعه در این مناطق چگونه خواهد شد؟
بیدخام: به طور کلی توسعه با تعرفه های موجود یا امکان پذیر نیست یا به سختی انجام می شود. تعرفه های موجود جلوی توسعه مخابرات فراگیر را گرفته است. تورم روز به روز افزایش می یابد و همه تعرفه ها در کشور چندین و چندین بار افزایش یافته است.
با این تعرفه ها در همه سرویس های مخابراتی از جمله دایری تلفن ثابت، تغییر مکان و اینترنت دچار مشکل هستیم. نمی توان با درآمد 6 هزار تومانی و هزینه نگهداری 21 هزار تومانی تلفن ثابت را توسعه داد.
چرا جواب بررسی شکایت ها، رضایت مشتری را جلب نمی کند؟
مخابرات سامانه هایی برای دریافت گزارش های مردمی راه اندازی کرده است؛ اما برای مثال مشترکی با مشکلی در زمینه خرید خط تلفن ثابت اعلام کرده که پاسخ مطلوب از این سامانه دریافت نکرده است. پس مشترکان از چه راهی باید مشکلات خود را مطرح کنند؟
بیدخام: سامانه 2021 سامانه دریافت گزارش های مردمی مخابرات است که ما باید در این سامانه پاسخ گوی مردم باشیم و این کار را هم انجام می دهیم که آمار مربوط به این موضوع وجود دارد. اگر مورد شکایت از این سامانه وجود دارد به ما اعلام کنید تا بررسی کنیم.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای دریافت شکایت های مردم از شرکت های ارائه دهنده سرویس های ICT سامانه 195 را راه اندازی کرده است. شکایت های ثبت شده در این سامانه به شرکت های مربوط ارجاع می شوند و شرکت پاسخی به شکایت کاربر ارائه می کند که پاسخ از طریق سامانه 195 به کاربر اعلام می شود. آیا به شما از این سامانه شکایتی ارجاع داده می شود؟
بیدخام: بله؛ آمارهای آن هم موجود است. شکایت های مردمی را به ما ارجاع می دهند. آنها را بررسی می کنیم، برای رفع مشکل اقدام می کنیم و پاسخ را به سامانه 195 ارسال می کنیم.
آیا در سامانه 195 پاسخ هایی که شرکت هایی مانند شرکت مخابرات به شکایت ها می دهند راستی آزمایی می شود؟ زیرا برخی از کاربران از پاسخی که به شکایت آنها از مخابرات در سامانه 195 داده شده رضایت ندارند و آن را تنها انتقال پاسخ مخابرات به کاربر بدون بررسی صحت و سقم آن دانسته اند.
برخی از کاربران از پاسخی که به شکایت آنها از شرکت های ICT در سامانه 195 وزارت ارتباطات داده شده رضایت ندارند و آن را تنها انتقال پاسخ شرکت به کاربر بدون بررسی صحت و سقم آن می دانند
بیدخام: سامانه 195 سامانه ثبت شکایت های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و متعلق به مخابرات نیست و از جزئیات آن اطلاع ندارم. در این سامانه اگر شکایتی از شرکتی ثبت شده باشد به شرکت ارجاع داده میشود. اگر از مخابرات هم شکایت شده باشد شکایت به مخابرات ارجاع داده می شود و در اصطلاح تیکت زده می شود و مخابرات به این شکایت پاسخ می دهد.
درباره اینکه این پاسخ در سامانه 195 راستی آزمایی می شود یا نمی شود اطلاعی ندارم و در جریان این موضوع نیستم.
