نزدیک به سه هفته است که گران‌ کردن و حذف ناگهانی بسته‌های پرکاربرد اینترنت همراه توسط اپراتورهای ایرانسل و همراه‌ اول خبرساز شده است. در روزهایی که با موج جدید کرونا ضرورت وجود اینترنت در سبد مصرفی شهروندان بیش از هر زمانی احساس می‌شود حالا دو اپراتور اصلی تلفن‌همراه در اقدامی هماهنگ با حذف بسته‌های قدیمی، بسته‌های جدید گران‌قیمتی را به اجبار در سبد کاربران قرار داده‌اند. اقدامی که به گفته رئیس سازمان رگولاتوری تخلف بوده و منجر به جریمه دو میلیارد تومانی اپراتورها از سوی این سازمان شد، اما با توجه به درآمد هنگفتی که احتمالا بابت این گران‌کردن بسته‌ها برای اپراتورهای موبایل به دست خواهد آمد، آنها به این میزان جریمه حتی اعتراضی هم نکردند.

 

حتی در این میان، تهدیداتی مانند کاهش زمان اعتبار که از سوی معاون وزیر ارتباطات مطرح شد هم نتوانست اپراتورها را به عقب‎نشینی وادار کند یا حتی آنها را بر سر میز مذاکره با مدیران وزارت ارتباطات بیاورد.  به هر حال، اپراتورها همچنان رویه خود را پیش می‌برند و به نظر می‌رسد حرف هیچ سازمان دولتی را هم گوش نمی‌دهند، چرا که سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان روز ۳۰ تیر از اپراتورها خواست ظرف ۲۴ ساعت نحوه فروش به لحاظ شکلی و قیمت بسته‌های اینترنت را به روال قبل برگردانند؛ اما این اپراتورها تاکنون هیچ توجهی به آن اخطارها هم نکرده‌اند. به نظر می‎رسد این جرایم، تهدیدها و ضرب‌الاجل‌ها نتوانست کاری از پیش ببرد تا گشودن این گره دعوای بین دولتی‎ها و اپراتورها به سازمان تعزیرات حکومتی واگذار شود. طوری که ششم مرداد مدیرکل نظارت بر خدمات سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان از برگزاری جلسه احراز و بررسی تخلفات اپراتورها در سازمان تعزیرات حکومتی خبر داد. جواد احمدی خضربیگی در خصوص جریمه‌ای که برای اپراتورها در نظر گرفته خواهد شد، گفت:«ابتدا باید تخلف اپراتورها در قالب چارچوب تعزیرات احراز شود، پس از آن میزان تخلف مشخص می‎شود و بر همان مبنا جریمه اعمال خواهد شد. مقدمه کار رسیدگی و احراز تخلف از نظر شعبه رسیدگی‌کننده است.»  قرار بود نتیجه این بررسی ششم مرداد اعلام شود که تا زمان نگارش این گزارش نتیجه رسانه‌ای نشده است. این در حالی بوده که اپراتورها تاکنون وضعیت بسته‎های اینترنتی را به حالت قبل بازنگردانده‌اند. به هر حال، سازمان‌های مختلف دولتی با اپراتورها در حال کش‌وقوس هستند تا بتوانند اپراتورها را مجبور به عقب‌نشینی کنند، اما آنها فراموش کرده‌اند در این پیکار، قدرت انحصار اپراتورها بر این جریمه‌ها و اخطارها غلبه می‌کند و تنها بازندگان آن، مشترکان اینترنت موبایل هستند که این روزها بیش از هر زمانی زندگی آنها به اینترنت وابسته شده و به اجبار این تغییر را پذیرفته‌اند و بعید است زور وزیر جوان به اپراتورها برسد. چرا که اظهارات حسین میرزایی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، در خصوص اینکه آیا اخطار و برخورد وزیر ارتباطات با اپراتورها به دلیل افزایش تعرفه بسته‎های اینترنتی می‌تواند کاری را پیش ببرد یا خیر،که  به «ایسنا» گفته: «وزیر مسوول صحبت خودش است، باید دید می‌تواند این کار را انجام دهد یا خیر»، این تردید را قوت می‌بخشد.

 

 درآمد اپراتورها از اینترنت

کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در مصوبه خود در سال ۱۳۹۵، با کاهش ۲۰ درصدی تعرفه اینترنت، سقف تعرفه خدمات داده تلفن‌همراه را برای سیم‌کارت‌های دائمی به ازای هر کیلوبایت، ۴/ ۰ریال و برای سیم‌کارت‌های اعتباری ۶/ ۰ریال تعیین کرد. به عبارت دیگر، هر یک گیگ اینترنت برای سیم‌کارت‌های دائمی ۴۰هزار تومان و برای سیم‌کارت‌های اعتباری ۶۰هزار تومان است. هر گیگابایت برابر هزار مگابایت و هر مگابایت برابر با هزارکیلوبایت است. اپراتورها در کنار تعرفه‌های عادی اینترنت، اجازه‌ ارائه‌ طرح‌های تشویقی هم دارند. «طرح تشویقی» به طرحی گفته می‌شود که قیمت آن کمتر از کف تعرفه عادی اپراتور تعریف شده باشد که سقف زمانی آن حداکثر سه ماه است و امکان فروش طرح تشویقی و تمدید طرح تنها در این مدت برای اپراتور ممکن است. به همین دلیل است که طرح‌های تشویقی اپراتورها پس از مدتی حتی با وجود استقبال کاربران حذف می‌شود. در بسته‌های اینترنتی هزینه هر گیگابایت حدود ۳هزار تومان است.  آمار رگولاتوری از مصرف داده اینترنت موبایل در سال ۹۸ نشان می‎دهد مشترکان اینترنت موبایل حدود ۵/ ۴ میلیارد گیگابایت داده مصرف کردند. این در حالی است در سال گذشته تنها اسفند ماه خبر رسمی شیوع کرونا منتشر شد و حتی خبری از آموزش آنلاین دانش‎آموزان و دانشجویان نبود و دورکاری شرکت‎ها و سازمان‎ها با تاخیر شروع شد. از طرفی آمار رگولاتوری نشان می‌دهد حدود ۵/ ۹۶ درصد بازار در اختیار دو اپراتور همراه اول و ایرانسل است.

 

در حال حاضر سقف تعرفه هر گیگابایت اینترنت ۵۰ هزارتومان است که در صورتی که کاربران با تعرفه آزاد از اینترنت استفاده کنند، برای آنها محاسبه می‌شود. اپراتورها اما برای بسته‌های خود به مراتب قیمت پایین‌تری بین ۳ تا ۱۰ هزارتومان به ازای هر گیگابایت اینترنت قرار داده‌اند و درآمد نهایی آنها از فروش پهنای باند ترکیبی از این بسته‌ها و اینترنت با تعرفه آزاد است. اگر به ازای هر گیگابایت تعرفه ۳ هزارتومانی را ملاک قراردهیم، دو اپراتور در یک سال حدود ۵/ ۱۳ هزارمیلیارد تومان فروش اینترنت دارند و این نشان‌دهنده ناچیز بودن میزان جریمه در مقابل این میزان درآمد از اینترنت است.

 

 در سیم‌کارت دائمی، هزینه هر گیگابایت اینترنت آزاد حدود ۴۲ هزار تومان و در سیم‌کارت اعتباری هر گیگابایت اینترنت آزاد حدود ۶۳ هزار تومان محاسبه می‌شود. در حال حاضر دیتای موبایل و خصوصا بسته‌های ارائه‌شده توسط اپراتورها حداکثر استفاده افراد از اینترنت را تشکیل می‌دهد. با این حال، با تمام شدن بسته‌های اینترنتی، تعرفه آزاد اپراتورها فعال می‌شود. این در حالی است که برای اکثر مشترکان اینترنت موبایل پیش‌آمده که به دلیل حذف بسته قبلی، کد دستوری تمدید بسته فعال نشده و کاربر ناخواسته و ندانسته از اینترنت آزاد استفاده کرده است.

چندی پیش دو بازیگر اصلی اینترنت موبایل در کشور تغییرات گسترده‌ای را در بسته‌های اینترنت خود ایجاد کردند که تا همین امروز مورد مناقشه است، اما این تغییرات چگونه بوده است؟

 

همراه اول و ایرانسل به‌عنوان دو اپراتور بزرگ کشور، چندی پیش دست به تغییرات گسترده‌‌ای زده و بسیاری از بسته‌های اینترنت خود را حذف کردند. این تغییرات به‌اندازه‌ای گسترده و ملموس بود که اعتراض بسیاری از کاربران را برانگیخت. با افزایش اعتراضات، حسین فلاح جوشقانی، معاون وزیر و رئیس سازمان تنظیم مقررات وارد ماجرا شد و با استناد به مصوبه‌ی ۲۶۶ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، سیاست‌های دو اپراتور بزرگ کشور را در حذف بسته‌ها و همچنین بالا بردن قیمت‌ها غیرقانونی خواند؛ این در حالی بود همراه‌اول و ایرانسل در پاسخ به زومیت، افزایش قمیت خارج از چارجوب‌های قانونی را رد کردند. 

 

هرچند بسیاری از کاربران و همچنین رئیس سازمان تنظیم مقررات، نسبت به کار غیرقانونی دو اپراتور معترض بودند، اما پیمان قره‌داغی، مدیرکل دفتر حفاظت از حقوق مصرف‌کننده‌ی رگولاتوری، اعتراض کاربران را به‌دلیل حذف برخی بسته‌های پرمصرف خواند و اعلام کرد که دو اپراتور به همین دلیل اخطاریه دریافت کرده‌اند. به اعتقاد قره‌داغی اپراتورها تخلفی مبنی بر گران کردن تعرفه‌ها مرتکب نشده‌اند. 

 

اما ماجرا به همین‌جا ختم نشد و با پافشاری ایرانسل و همراه‌اول بر حذف بسته‌ها، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات نیز به موضوع ورود کرد؛ جهرمی با شرکت در برنامه‌‌ی رادیویی «رادیو تهران» از اخطار به اپراتورها و تعیین ضرب‌الاجل ۱۰ روزه برای بازگرداندن قیمت‌ها خبر داد. البته وزیر ارتباطات تنها مقام دولتی نبود که به این موضوع واکنش نشان داد، بلکه حسن روحانی، عالی‌رتبه‌ترین مقام دولت نیز در تاریخ ۲۲ تیرماه با ارسال نامه‌ای به وزرای صمت و دادگستری خواستار پیگیری این موضوع شد. حال در واپسین روز تیرماه و با گذشت نزدیک به ۲۰ روز از زمان تغییرات صورت گرفته و همچنین پایان ضرب‌الاجل تعیین شده از سوی وزیر ارتباطات، هنوز خبری از بازگشت بسته‌ها نیست.

 

البته باید به این نکته اشاره کرد که ایرانسل طی ۲۰ روز اخیر و با افزایش اعتراضات، شماری از بسته‌های پیشین را بازگردانده است، هرچند این بسته‌ها در برخی کانال‌های فروش متعلق به ایرانسل در دسترس نیستند.

 

در ادامه با بررسی تعرفه‌های قابل خرید در اپراتورهای موبایل فعال در کشور که شامل همراه اول، ایرانسل، رایتل، شاتل‌موبایل می‌شوند، به مقایسه انواع تعرفه‌ها در بازه‌های زمانی یک، سه، ۶ و ۱۲ماهه پرداختیم. 

 

جدول مقایسه تعرفه اینترنت موبایل یک ماهه

 

 

 

جدول مقایسه تعرفه اینترنت موبایل سه ماهه

 

 

جدول مقایسه تعرفه اینترنت موبایل ۶ ماهه

 

 

جدول مقایسه تعرفه اینترنت موبایل یک ساله