جدال برای حاکمیت آرمانشهر مجازی آینده
در رمان علمی- تخیلی «بازیکن شماره یک آماده» که در سال ۲۰۴۵ می‌گذرد، مردم می‌توانند با انتقال کوانتومی از جهان وحشتناکی که درگیر گرمایش زمین و نابسامانی‌های اقتصادی است، بگریزند و به‌جهانی موازی به‌نام OASIS بروند؛ جایی‌که در آن می‌توانند هویت خودشان را تغییر داده و با فراموش‌کردن مصیبت‌های هر روزه جهانی قبلی، زندگی کنند. در این کتاب که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد، OASIS در واقع زائیده افکار یک غول بازی‌های ویدئویی است که از بهترین علایق افراد در این زمینه آگاه است. این در حالی است که در پس پرده یک شرکت فاسد و بزرگ اینترنتی وجود دارد که می‌خواهد همه چیز را در دست گرفته و جوایز را برای خودش بردارد.
این داستان یادآور نبرد خیر و شری است که «تیم سویینی» موسس شرکت اپیک‌گیمز و سازنده بازی آنلاین معروف Fortnite، روایت کرده و درباره متاورس است؛ پدیده‌ای ترکیبی از دنیای مجازی، واقعیت افزوده و اینترنت در آینده. این ایده حالا در سیلیکون‌ولی حسابی مورد توجه و محبوب است و به‌نظر می‌رسد که اتفاق بزرگ بعدی در دنیای اینترنت باشد. کسی معنای دقیق و کامل متاورس را نمی‌داند؛ اما در آینده‌نگرانه‌ترین شکل ممکن، OASIS بهترین نمونه مشابه آرمانشهر تکنولوژی است که در ذهن داریم. در حال‌حاضر کافی است بگوییم که اگر فکر می‌کنید در دوره همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، بیش از اندازه در دنیای مجازی و فضای آنلاین وقت می‌گذرانید، بهتر است درباره آن تجدیدنظر کنید. متاورس با استفاده از واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، آواتارها و تصویرسازی‌های کامپیوتری مشابه، می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور مرزهای میان زندگی آنلاین و فیزیکی افراد را از میان بردارد. بی‌شک شرکت‌های بزرگ تکنولوژی از چشم‌انداز سرازیر‌شدن اطلاعات بیشتر زندگی واقعی افراد به‌فضای مجازی به‌شدت استقبال می‌کنند.
بنابراین تیم سویینی در واقع با خلق یک مینی‌متاورس برای ۳۵۰ میلیون کاربر ماهانه بازی Fortnite، نه‌تنها آنها را غرق یک بازی خیالی نمی‌کند، بلکه جهانی مجازی برای آنها می‌سازد. با این حال گویا او قرار است جلوی سهم‌خواهی بزرگان سیلیکون‌ولی از این آینده خیالی را بگیرد. انگیزه و اشتیاق او برای این رقابت جنجالی، پرداخت عادلانه به توسعهدهندگان و بهره‌وری اقتصادی برخلاف روندی است که امروزه در دنیای وب جریان دارد. این رقابت چقدر واقعی و سالم است؟
شرکت خصوصی اپیک که بخشی از آن متعلق به غول تکنولوژی چین یعنی شرکت تنسنت است، در حال‌حاضر ایجاد متاورس را به‌شکل یک نبرد خونین میان بزرگان صنعت تکنولوژی مجسم کرده؛ تصویری‌که دورنمای آن در جنگ‌های قانونی اخیر این شرکت با اپل و گوگل در دادگاه به‌تصویر کشیده شد. حکم دادگاه اپل به‌زودی صادر می‌شود، اما دادگاه دعوی اپیک علیه گوگل هنوز آغاز نشده است. در اصل، اقامه دعوی ضدانحصارطلبی مربوط به اپ‌استور اپل و پلی‌استور گوگل است که شرکت اپیک‌گیمز در آن نقش افشاگر سوءاستفاده مالی این بازارگاه‌ها ظاهر شده و اعلام کرده است که آنها بیش از ۳۰ درصد از مبلغ خریدهای درون‌برنامه‌ای را برمی‌دارند و به‌توسعه‌دهندگان اجازه استفاده از پلتفرم‌های پردازش پرداخت جایگزین دیگر را هم نمی‌دهند. تیم سویینی اما درباره مورد اپل به‌قاضی دادگاه گفت که این موضوع مربوط به‌ایجاد متاورس یا آرمانشهر آینده هم هست. به‌گفته او هدف شرکت اپیک تبدیل بازی Fortnite به‌پلتفرمی است که توسعهدهندگان بتوانند در آن به‌شکل مستقل بازی‌ها و دیگر اشکال سرگرمی‌های آنلاین را پخش کرده و سود بیشتری از آنها به‌دست بیاورند. سویینی گفت: «اپل با برداشت ۳۰درصدی از مبلغ خریدهای درون‌برنامه‌ای، روند سودآوری اپیک و دیگر توسعهدهندگان در آینده را بسیار مشکل کرده است.»
هر دو شرکت‌های اپل و گوگل این ادعاها را رد می‌کنند. اپل در دادگاه از عملکردش دفاع و اعلام کرد که کارمزدهای آن به‌اندازه استاندارد این صنعت است و این شرکت برای ایجاد یک محیط سازگار با سلیقه و نظر کاربران، سرمایه‌گذاری کرده است. اما این شرکت در موارد دیگر، بازنده این نبرد بود. در دادگاه اخیر – که هنوز ناتمام است- اپل موافقت کرد تا شرایط ارتباط با کاربران را برای توسعهدهندگان اپلیکیشن راحت‌تر کند و آنها بتوانند از روش‌های پرداخت دیگر هم استفاده کنند. بعد از آن و در آخرین روز ماه آگوست، کره‌جنوبی قانونی را تصویب کرد که به کاربران موبایل‌های هوشمند اجازه می‌دهد تا پرداخت‌ها را به‌طور مستقیم به‌توسعه‌دهندگان انجام بدهند. گوگل هم ادعاهای شرکت اپیک را بی‌اساس دانست. حالا باید دید چشم‌انداز تیم سویینی از وب جدید به‌کجا خواهد رسید و چقدر احتمال دارد که این چشم‌انداز به‌واقعیت بپیوندد؟
این چشم‌انداز قطعا جذاب به‌نظر می‌رسد. هیچ شرکت بزرگی حاکم مطلق بازار نخواهد بود و در عوض، میلیون‌ها توسعه‌دهنده، برنامه‌نویس و طراح، با کسب سهم بیشتر از جوایز نسبت آنچه غول‌های تکنولوژی حالا اجازه آن را می‌دهند، متاورس یا آرمانشهر آینده را می‌سازند. سویینی معتقد است به‌جای حفظ وضعیت فعلی اینترنت، باید امکان حرکت در شبکه بازی‌های ویدئویی مانند ساختار ایکس‌باکس مایکروسافت و پلی‌استیشن سونی، آزاد باشد. صنعت بازی‌های ویدئویی از موتورهای مدرنی استفاده می‌کند تا شبیه‌سازهای دنیای واقعی لزوما بر اساس استانداردهای رایج بنا شوند و بتوانند با آنها سازگار شوند. اضافه شدن بهره‌وری اقتصادی به‌این ساختار می‌تواند با ابزارهای تمرکززدایی از قبیل بلاک‌‌چین‌ها و رمزارزها انجام شود.
تیم سویینی درباره تقابلی که بین چنین رقابت آزادی با وضعیت فعلی وجود دارد، شک ندارد. رقابت آزاد جلوی ولع غول‌های تکنولوژی برای داشتن نقش بزرگ در آینده این صنعت را می‌گیرد. شرکت‌های فعال در صنعت بازی‌های ویدئویی مانند اپیک گیمز، Roblox و Minecraft، بیشترین پیشرفت را در آوردن وجوه متاورس آینده به‌پلتفرم‌های فعلی را داشته‌اند. Minecraft یک کتابخانه مجازی از مقالات مطبوعاتی سانسورشده دارد که در واقع دفاعی جدی از آزادی بیان در برابر حکومت‌های مستبد است، با این حال غول‌های تکنولوژی به‌سختی در این رقابت حضور دارند. مارک زاکربرگ - بنیانگذار و مدیرعامل شرکت فیس‌بوک- معتقد است که هدست‌های
OculusQuest این شرکت بخشی از آینده واقعیت مجازی و واقعیت افزوده‌ای هستند که می‌توانند موبایل‌های هوشمند را کنار زده و جایگزین آنها بشوند. شرکت فیس‌بوک در ماه آگوست امکان اتاق‌های کار مجازی را به هدست‌های خودش اضافه کرد که امکان شرکت در جلسات مجازی را به عنوان آواتار به‌کارمندان می‌دهد. ساتیا نادلا مدیرعامل شرکت مایکروسافت هم اخیرا درباره ایجاد یک متاورس تجاری صحبت کرده است. بی‌شک این مدیران به‌دنبال ساختن متاورسی هستند که قطعا چیزی بیش از باغچه‌ای است که تیم سویینی ساخته.
صرف‌نظر از نقاب نوع‌دوستانه‌ای که تیم سویینی به‌چهره‌اش زده، احتمال دارد مسایل دیگری هم در پشت پرده باشند. اپیک گیمز و دیگر شرکت‌های توسعه‌دهنده بازی‌های ویدئویی روزی می‌توانند به‌شکلی حق‌به‌جانب، حاکمیت چندجانبه‌ای را در دنیای اینترنت دنبال کنند که شرکت‌های بزرگ تکنولوژی حالا در دنیای واقعی در اختیار دارند. به‌عقیده «دانیل نیومن» از شرکت مشاوره‌ای Futurum Research، از مایکروسافت در دهه ۱۹۸۰ گرفته تا اپل، گوگل، فیس‌بوک و آمازون در دهه ۲۰۱۰، همه غول‌های تکنولوژی شروع به ارائه خدمات منحصر‌به‌فردی کرده‌اند که مورد علاقه مشتریان‌شان است و راه رقابت آزاد را در برابر توسعهدهندگان وابسته به‌پلتفرم‌هایشان، می‌بندد. اما این روند در درازمدت با اعتراض توسعهدهندگان نمی‌تواند ادامه پیدا کند. به‌سختی می‌توان دنیای آینده را بی‌توجه به‌جنگ رقابتی که همین حالا هم در جریان است، تصور کرد.