اسکرین‌شات می‌تواند جرم باشد
٢ سال زندان و جزای نقدی بر اساس ماده ٧٤٥ (ماده ١٦ قانون جرایم رایانه‌ای)مجازات افشای اسرار خصوصی دیگران است.
مدتی بود که در شرکت با یکی از همکارانش به مشکل خورده بود و نمی‌توانست به تنهایی مشکلش را حل کند. از طرفی چون همکارش یکی از نزدیکان مدیرعامل شرکت بود نمی‌خواست این موضوع را پیش اشخاصی که در شرکت کار می‌کنند، بازگو کند. اما نمی‌توانست این وضع را تحمل کند و یک شب که رفتارهای همکارش به او بیش‌ازحد فشار آورده بود، تصمیم گرفت برای درددل این مشکلات را در تلگرام برای همکار دیگرش تعریف کند. پس از تمام‌شدن درددل از او خواست که این صحبت‌ها بین خودشان بماند و همکارش هم این اطمینان را به او داد که هیچ احدی از این ماجرا اطلاعی پیدا نخواهد کرد. یک هفته از این ماجرا گذشت که تلفنش زنگ خورد و منشی مدیرعامل از او خواست که برای صحبتی به دفتر مدیرعامل بیاید. پس از ورد به اتاق، مدیرعامل ١٠برگه آ چهار را مقابل او قرار داد و گفت اینها را تو گفته‌ای؟ نگاهی به برگه‌ها کرد و در یک لحظه دنیا روی سرش خراب شد. این برگه‌ها اسکرین‌شات پرینت‌شده از درددل‌های او با همکاری بود که گفت بود هیچ احدی از این ماجرا اطلاع پیدا نخواهد کرد. نمی‌توانست آنها را انکار کند. عکس و آیدی تلگرام برای خودش بود و از همه بدتر صحبت اصلی راجع به شخصی بود که یکی از نزدیکان مدیرعامل محسوب می‌شد. مدیرعامل نگاهی به او کرد: برای این صحبت‌ها توضیحی داری؟ هیچ حرفی نداشت. انگار لال شده بود. اتاق را ترک کرد و سپس پشت میزش نشست. پس از گذشت چند دقیقه از اداره مالی با او تماس گرفتند و خواستند که برای تسویه‌حساب به آنها مراجعه کند. درحالی‌که او مرتکب هیچ عمل خلافی نشده بود و خلاف را شخصی که اسکرین‌شات او را انتشار داده بود، مرتکب شده بود، ولی او به همین راحتی به خاطر یک اسکرین‌شات اخراج شد.
این روایت شاید یک رخداد بسیار کوچک از فاجعه‌ای که با گرفتن اسکرین‌شات ممکن است برای افراد به وجود آید، باشد. در مواردی افراد با گرفتن اسکرین‌شات حتی دیگران را تهدید به قتل کرده‌اند. با توجه به جدیدبودن این موضوع، اسکرین‌شات در قانون جرم‌انگاری نشده است، ولی قوانینی از پیش برای این‌گونه جرایم اینترنتی درنظر گرفته شده که افراد با استناد به آن می‌توانند از شخصی که آنها را مورد سوءاستفاده قرار داده، شکایت کنند. در ادامه گزارش با خواندن نظرات کارشناسی وکلا این قوانین را بررسی خواهیم کرد.
مجازات پیش‌بینی شده برای جرایم رایانه‌ای
کاوه رضوانی‌راد، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری در این خصوص گفت: افشای اطلاعات خصوصی جرم است. قانون مجازات اسلامی صراحتا در ماده ٧٤٥ (ماده ١٦ قانون جرایم رایانه‌ای) افشای اسرار خصوصی دیگران را جرم دانسته و مجازات آن را جزای نقدی و تا ٢سال حبس درنظر گرفته است. البته اسرار خصوصی در قانون ایران به‌صورت مشخص تعریف نشده‌اند و صرفا در ماده ٨ قانون «احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی» نامه‌ها، عکس‌ها، نوشته‌ها و فیلم‌های خصوصی را از مصادیق بارز آن دانسته‌اند. در رویه قضائی و نظام عرفی، دایره اسرار خصوصی از این هم وسیع‌تر است و نسخه‌های پزشکی، احکام دادگاه‌ها و اسناد مالی هم در این زمره قرار می‌گیرند.
این حقوقدان در ادامه افزود: تهدید به انجام عملی که ممکن است موجب ضرر آبرویی یا شرافتی یا افشای اسرار خانوادگی شود، خواه تهدیدکننده به این واسطه، تقاضای مال به قصد اخاذی کرده یا نکرده باشد، جرم مستقلی است که براساس ماده ٦٦٩ قانون مجازات اسلامی تا ٧٤ضربه شلاق یا تا ٢سال حبس برای آن درنظر گرفته شده است. بنابراین همین‌که کسی شما را تهدید به افشای اطلاعات خصوصی (شامل عکس‌ها، متن چت‌ها، صدای ضبط‌شده، فیلم و...) کرده باشد، حتی اگر هرگز آن عمل را انجام ندهد (که در اکثریت مواقع این تهدیدها هرگز عملی نمی‌شوند)، ارتکاب جرم «تهدید» از سوی او قطعی و برای شما قابل شکایت و پیگیری است.
رضوانی‌راد با اشاره به این موضوع که برخلاف تصور عموم که متن گفت‌وگو در وایبر، فیس‌بوک و شبکه‌های اجتماعی دیگر، ایمیل، صدای‌ضبط‌‌شده و فیلم را جزو دلایل قابل استناد به‌شمار نمی‌آورند، گفت: قانون، «ادله الکترونیک» را به‌رسمیت شناخته است، بنابراین اگر کسی شما را در وایبر یا فیس‌بوک یا تلفن‌همراه یا ایمیل، تهدید کرده است، باید بدانید تمام این محتواها در دادگاه به‌عنوان دلیل از شما و علیه شخص تهدیدکننده پذیرفته خواهند شد. دادگاه با مکانیسم مشخصی که توسط کارشناسان حوزه فناوری اجرا خواهد شد، صحت مدارک شما را بررسی کرده و در صورت تایید، ملاک و مبنای صدور حکم قرار خواهد گرفت.
سکرت چت تنها راه برای صحبت با افراد غیرمطمئن
علیرضا دقیقی، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری با استناد به قوانین پیش‌بینی‌شده برای جرایم رایانه‌ای، موضوع اسکرین‌شات را مورد بررسی قرار داد و گفت: در مورد موضوع اسکرین‌شات ما قانون جداگانه‌ای نداریم، اما در ابتدا باید ببینیم شخصی که مرتکب جرم می‌شود، از انجام این کار چه هدفی دارد. اگر شخصی با داشتن اطلاعات شخصی، دیگری را تهدید به مرگ یا تهدید مالی کند، مجازاتش ٧٤ ضربه شلاق یا حبس از ٢ ماه تا ٢ سال درنظر گرفته می‌شود.
وی در ادامه افزود: اگر شخص به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای مانند کامپیوتر و تلفن همراه یا مخابراتی یا حامل‌های داده، محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله کند یا به قصد تجارت یا افساد تولید یا ذخیره یا نگهداری کند، به حبس از ٩١روز تا ٢سال یا جزای نقدی از ٥میلیون ریال تا ٤٠میلیون ریال یا هر ٢مجازات محکوم خواهد شد. این مجازات برای افرادی درنظر گرفته خواهد شد که محتویات و آثار مبتذلی داشته باشند که دارای صحنه و صور قبیحه باشد. حال هرگاه محتویات مستهجن به کمتر از ١٠نفر ارسال شود، مرتکب به یک‌میلیون تا ٥میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. همانطور که مشاهده می‌کنید رقمی برای این جرم درنظر گرفته شده که اگر به کمتر از ١٠نفر ارسال شود، محکومیت فرد مرتکب این خواهد بود. حال چنانچه مرتکب اعمال مذکور این جرایم را حرفه خود قرار داده باشد یا به‌طور سازمان‌یافته مرتکب این خلاف‌ها شود، چنانچه مفسد فی‌الارض شناخته نشود، به حداکثر هر ٢مجازات مقرر در این ماده محکوم خواهد شد.
دقیقی در ادامه به بیان قوانین موجود در مورد افرادی که از صوت و تصویر و فیلم دیگران سوءاستفاده می‌کنند، پرداخت و گفت: هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفا موجب هتک‌حیثیت او شود، به حبس از ٩١ روز تا ٢سال یا جزای نقدی از ٥میلیون تا ٤٠میلیون ریال یا هر ٢مجازات محکوم خواهد شد.
حال چنانچه تغییر یا تحریف به‌صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر ٢مجازات مقرر محکوم خواهد شد. در ادامه می‌توان گفت که هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ٩١روز تا ٢سال یا جزای نقدی از ٥میلیون تا ٤٠میلیون ریال یا هر ٢مجازات محکوم خواهدشد یا هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به‌وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کند یا دردسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت، رأسا یا به‌عنوان نقل‌قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به‌طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یادشده به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت، به حبس از ٩١روز تا ٢سال یا جزای نقدی از ٥میلیون تا ٤٠میلیون ریال یا هر ٢مجازات محکوم خواهدشد.
وی در ادامه افزود: کسانی که به وسیله اسکرین‌شات مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند، با مراجعه به دادسرای جرایم رایانه‌ای و مراجع انتظامی می‌توانند از شخصی که از ایشان سوءاستفاده کرده شکایت کنند.
دقیقی در ادامه به ارایه پیشنهاداتی به منظور امن‌ترکردن فضای مجازی افراد پرداخت و گفت: نمی‌توان راه‌حل دقیقی برای ازبین‌بردن این اتفاقات پیشنهاد کرد و تا زمانی که بشر روی کره‌خاکی وجود داشته باشد، این جرایم هم اتفاق خواهد افتاد. به‌نظر من هم ایجاد یک قانون جدید که مخصوص موضوع اسکرین‌شات باشد، راه‌حل خوبی برای ازبین‌بردن این جرایم نخواهد بود، به همین دلیل تنها توصیه من به افراد استفاده‌کننده از این نرم‌افزارها به‌خصوص تلگرام این است که با افرادی که اطمینان کاملی به آنها ندارند به جای چت در محیط عمومی تلگرام «سکرت‌چت» باز کنند، به این دلیل که شما در سکرت‌چت این اجازه را دارید که برای پیام‌های‌تان زمان مشخص کنید و پیام‌ها پس از پایان آن زمان خودبه‌خود پاک خواهد شد و اگر در این فضا شخص مقابل اقدام به گرفتن اسکرین‌شات کرد، در صفحه نمایش چت شما این موضوع اطلاع‌رسانی خواهد شد.
این گزارش قصد دارد نحوه برخورد قانونی به افرادی که درگیر این سوءاستفاده شده‌اند را آموزش دهد.
